Microsoft Word Qasimov-ias docx

5 
3.12. Kollektiv informasiya tələbatının müəyyən 
edilməsi ............................................................. 119
IV fəsil. İnformasiya axtarışının nəzəri əsasları ... 121
4.1. İnformasiya axtarışının əsas anlayışları .............. 122
4.2. İnformasiya-axtarış dili ...................................... 132
4.3. İnformasiya axtarışının nəticəsinin qiymətlən-
dirilməsinin  əsas meyarları ................................ 140
V fəsil. İnformasiya axtarışının effektivliyinin 
yüksəldilməsi üsulları .............................................. 149
5.1. Axtarışın effektivliyinin qiymətləndirilməsinə 
yanaşmalar .......................................................... 150
5.2. Axtarışın dolğunluğunun yaxşılaşdırılması 
üsulları ................................................................ 151
5.3. Axtarışın dəqiqliyinin yaxşılaşdırılması  
     üsulları ................................................................ 154
5.4. Relevantlığın yüksəldilməsi üçün istifadəçi ilə 
əks əlaqənin istifadəsi ......................................... 156
VI fəsil. İnformasiya axtarışının modelləri ........... 159
6.1. İnformasiya axtarışının modelləşdirilməsinə 
yanaşmalar .......................................................... 160
6.2. Nəzəri-çoxluqlar modeli ..................................... 161
6.3. Vektorlar modeli ................................................. 164
6.4. Statistik tezliklər modeli ..................................... 166
6.5. Ehtimallar modeli ............................................... 170
6.6. Linqvistik model ................................................. 172
6.7. Semantik model .................................................. 174
6.8. Qeyri-səlis model ................................................ 178

---

6 
VII fəsil. Qeyri-səlis model əsasında informasiya 
axtarışı üsulları ........................................................ 183
7.1. Sənədlərin profillərinə görə informasiya 
fəzasının tematik kataloqlara bölünməsi ............ 184
7.2. Tematik profilin seçilməsinin dəqiqliyinin 
artırılması və tematik kataloqun keyfiyyətinin 
yaxşılaşdırılması üsulları .................................... 190
7.3. İstifadəçinin qeyri-səlis sorğusuna əsasən daha 
relevant sənədlərin axtarılması alqoritmi ........... 194
7.4. Qeyri-səlis üstünlük münasibətləri əsasında 
relevant informasiyanın axtarılması ................... 199
7.5. Qeyri-səlis üstünlük münasibətləri əsasında 
paylanmış informasiya axtarışının təşkili ........... 205
VIII fəsil. İnternetdə informasiya axtarışı ............ 211
8.1. İnternetdə informasiyanın axtarılması və əldə 
eilməsi üsulları .................................................... 212
8.2. İnternetin informasiya-axtarış sistemləri ............ 215
8.3. İnternetin informasiya-axtarış sistemlərinin 
təsnifatı ............................................................... 219
8.3.1. Tematik (mövzu) kataloqlar ............................. 221
8.3.2. İnternetin axtarış maşınları .............................. 222
8.3.3. Meta-axtarış sistemləri ..................................... 226
8.4. İnternetin informasiya ehtiyatlarının indeksləş-
dirilməsi və təqdim olunması mexanizmləri ...... 230
8.5. Axtarış spamları və onlara qarşı mübarizə ......... 236

---

7 
IX fəsil. İnternetin məşhur informasiya-axtarış 
sistemləri ................................................................... 241
9.1. İnternetin informasiya-axtarış sistemlərinin 
yaranma və inkişaf tarixi .................................... 242
9.2. Google axtarış sistemi haqqında ümumi  
     məlumat ............................................................... 246
9.3. Google axtarış sisteminin inkişaf tarixi .............. 249
9.4. Google sisteminin axtarış alqoritmləri ................ 255
9.4.1. İnternet saytların indeksləşdirilməsi alqoritmi ...  256
9.4.2. Sıralama (nizamlama) alqoritmi ...................... 257
9.4.3. Biliklər qrafı (Knowledge Graph) .................... 258
9.4.4. Google hummingbird (kolibri) alqoritmi ......... 259
9.4.5. Google sisteminin web-axtarış spamları ilə 
mübarizəsi ........................................................ 259
9.4.6. Google Panda ................................................... 261
9.4.7. Google Penguin (Pinqvin) ................................ 262
9.5. Google axtarış sisteminin əsas məhsulları .......... 263
9.6. Google sisteminin axtarış imkanları ................... 272
9.7. Google axtarış sisteminin interfeysi ................... 274
9.8. Google-da axtarış sorğusunun tərtib edilməsi 
prinsipləri və şərtləri ........................................... 278
Ədəbiyyat ................................................................. 283
İnternetin əsas axtarış saytları .............................. 287

---

8 
GİRİŞ 
İnformasiya axtarışı yüz illər boyu insanları ciddi dü-
şündürən problemlərdən biri olmuşdur və hələ də sona qə-
dər həll edilməmiş  məsələ kimi qalmaqdadır.  İnsanları 
əhatə edən informasiya ehtiyatlarının həcmi artdıqca, on-
ların arasından lazım olan məlumatların axtarılıb tapılma-
sı daha da çətinləşir. Ona görə  də informasiya axtarışı 
üçün daha təkmilləşdirilmiş və mükəmməl üsul və vasitə-
lərin işlənib hazırlanması istiqamətində daim ciddi işlər 
aparılır.  
Lakin informasiya ehtiyatlarının həcminin astronomik 
sürətlə artması, onların xarakterinin və formasının kəskin 
dəyişməsi, informasiyanın saxlanılması  və  təqdim olun-
ması üçün yeni texnologiyaların meydana gəlməsi səbə-
bindən, mövcud axtarış üsul və vasitələri insanların infor-
masiya tələbatlarını ödəməkdə aciz qalır. 
İnternet şəbəkəsinin geniş yayılması, onun informasiya 
xidmətlərinin sürətli inkişafı virtual informasiya fəzası-
nın, o cümlədən internet saytların və informasiya sistem-
lərinin, virtual informasiya saxlanclarının, virtual kitabxa-
naların və s. informasiya ehtiyatlarının yaranmasına gəti-
rib çıxarmışdır.  

---