Microsoft Word Radiobiologiya d?rs v?saiti sixilmish doc
Yüklə 36,65 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- E.S.CƏFƏROV RADİOBİOLOGİYA
- Elmi redaktor
- Cəfərov E.S. Radiobiologiya.
| 0 E.S.CƏFƏROV RADİOBİOLOGİYA 1 E.S.CƏFƏROV RADİOBİOLOGİYA Magistrlər üçün dərs vəsaiti Dərs vəsaiti AMEA ‐ nın Rəyasət heyətinin 31.10.2012‐ci il tarixli № 6/4 saylı Qərarına və Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin 30.01.2014‐cü il tarixli № 97 saylı Əmrinə əsasən çap olunmuşdur B A K I – 2014 2 Elmi redaktor : AMEA ‐ nın akademiki, Əməkdar elm xadimi, kimya elmləri doktoru, professor A.A.Qəribov. Rəyçi : 1. BDU‐nun “Bitki fiziologiyası” kafedrasının müdiri, Əməkdar elm xadimi, ABŞ ‐ ın İllinoys Akademiyasının həqiqi üzvü, biologiya elmləri doktoru, professor N.A.Qasımov. 2. Bakı Dövlət Universitetinin biofizika və molekulyar biologiya kafedrasının professoru, fizika ‐ riyaziyyat elmləri doktoru R.İ. Xəlilov. 3. AMEA – nın Radiasiya Problemləri Institutunun “Enerji qənaətedici radiasiya prosesləri” laboratoriyasının müdiri, kimya elmləri doktoru, professor İ.İ.Mustafayev Cəfərov E.S. Radiobiologiya. Dərs vəsaiti. Bakı, “Elm” nəşriyyatı, 2014, 324 s. İSBN 978‐9952‐495‐35‐5. Dərs vəsaitində Radiobiologiyanın yaranma və bir elm kimi formalaşma tarixi xronoloji ardıcıllıqla verilmiş, əsas radiobioloji anlayışlar və onların vahidləri haqqında ətraflı məlumatlar verilmiş, radiasiya dozimetriyası, radiasiya səviyyəsinə nəzarət üsulları, təbii və süni radiasiya mənbələri şərh edilmişdir. Ayrıca fəsildə təbii radiasiya fonu, onun biosfer üçün əhəmiyyəti və orqanizmlərin normal böyümə və inkişafında roluna dair məlumatlar öz əksini tapmışdır. Vəsaitdə radiasiyanın bioloji təsirinə, kiçik dozalı radiasiya probleminə, kiçik dozalı radiasiyanın stimullaşdırıcı təsirinə, radiohəssaslıq və radiorezistentlik problemlərinə xüsusi diqqət verilmişdir. Başqa bir fəsildə isə radionuklidlərin torpaqda və “torpaq ‐ bitki” zəncirində miqrasiya xüsusiyyətlərinə dair məlumatlar toplanmışdır. Təqdim olunan material həm də müəllifin özünün apardığı tədqiqatların nəticələri ilə zənginləşdirilmişdir. Dərs vəsaiti radiobiologiya, radioekologiya, radiologiya, biofizika, molekulyar biologiya ixtisaslarını seçmiş tələbələr üçün nəzərdə tutulmuşdur. Vəsaitdən bu sahədə çalışan müəllim və mütəxəssislər, həmçinin də radiobiologiya və radioekologiyanı sərbəst öyrənənlər istifadə edə bilərlər. © “ Elm” nəşriyyatı, 2014 3 ÖN SÖZ Yaşadığımız mühitin radioekoliji vəziyyətinin günbəgün pisləşməsi bu gün təkcə bu sahənin mütəxəssislərini deyil, həm də geniş ictimaiyyəti narahat edir. Heç kəsə sirr deyil ki, bütün canlılar, o cümlədən də bizim hər birimiz kosmik radiasiyanın, yer qabığının üst təbəqələrində paylanmış və həm canlı orqanizmlərin, həm də onların qida məhsullarının tərkibinə daxil olan radioaktiv elementlərin yaratdığı təbii radiasiya fonunun fasiləsiz təsirinə məruz qalır. Əlavə olaraq, insanların texnogen fəaliyyəti, nüvə partlayışları, AES – lərdə (məsələn, Boyük Britaniyanın Uindskeyl, ABŞ‐ın Tri Mayl Aylend, Ukraynanın Çernobıl, Yaponiyanın Fukusima AES‐lərində) və müxtəlif atom sənayesi müəssisələrində baş verən qəzalar planetimizin ayrı – ayrı ərazilərində radiasiya fonunun əhəmiyyətli dərəcədə artmasına səbəb olmuşdur. Ona görə də bu gün əhali arasında, haqlı olaraq, fəaliyyətdə olan və tikilməsi planlaşdırılan AES‐lərə qarşı açıq‐aşkar etiraz edənlərin sayı kifayət qədərdir. Həmçinin də atom sualtı qayıqlarında baş verən qəzalar, nüvə poliqonları ərazilərində yaranmış mürəkkəb ekoloji vəziyyət, radioaktiv tullantıların daşınması və basdırılmasının yaratdığı problemlər və bu kimi çoxlu sayda digər hallar əhalinin bir qismində psixoloji gərginlik və bəzən də hətta kiçik radiasiya səviyyəsinə qarşı belə qorxu hissləri (radiofobiya) yararmışdır. Qeyd edək ki, yaxın vaxtlara qədər radiasiya səviyyəsinə nəzarət etməyə imkan berən dozimetrik – radiometrik cihazlar yalnız radisiya ilə əlaqəsi olan az sayda insanları maraqlandırırdısa, bu gün bu cihazlara sahib olmaq istəyində olanlar kifayət qədərdir və əhalinin istifadəsi üçün müxtəlif tip məişət dozimetrlərinin işlənib hazırlanması və istehsalı ilə onlarla dövlət müəssisələri məşğul olur. Əgər ionlaşdırıcı şüalanmanın ekstremal təsirə malik olmasını və ətraf mühitin digər çirkləndiriclər ilə birgə təsir şəraitində onun sinerqetik effektlər (birgə təsirin ayrı‐ayrı faktorların təsirinin cəmindən çox olması kimi fenomenlər) yarada bilməsini nəzərə alsaq, onda belə şəraitlərin canlı təbiətin ekoloji vəziyyətinə və insanların sağlamlığına əhəmiyyətli dərəcədə təsir edə bilməsinə heç bir şübhə qalmaz. Nəhayət, məlumdur ki, bu gün ionlaşdırıcı şüalanmadan çoxlu sayda xəstəliklərin müalicəsində, diaqnostik və terapevtik vasitə kimi geniş istiifadə olunur. Ona görə həm sadalanan halların yaratdığı problemlərin dərk edilməsi, həm də radiasiya terapiyasından geniş istifadəyə və yeni texnologiyaların işlənib hazırlanmasına olan yüksək təlabat əhalinin bu sahədə müəyyən biliklərə malik olması zərurətini yaratmışdır. Bu baxımdan, hazırlanan vəsait mühüm əhəmiyyət kəsb etməklə yanaşı, həm də çoxlu sayda elmi və sosial məsələlərlə diktə olunmuşdur. Yüklə 36,65 Kb. Dostları ilə paylaş:
|