Microsoft Word S?BN?M s docx
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
11 prosesində bu anlayışın geniş şərhləri təklif edilmişdir. Anlayışın genişləndirilmə tendensiyası iki qarşılıqlı əlaqəli aspektdə aşkara çıxır. Birincisi, iqtisadi cinayətlərin subyekt dairəsinin genişlənməsi. Tədricən bu kateqoriyaya korporasiyaların yalnız ali rəhbərləri deyil, digər işçiləri də aid edilməyə başladı. Sonralar isə subyektlər üzrə məhdudiyyətlər tamamilə aradan götürüldü. Dəyişməz qalan isə bu cinayətlərin peşəkar fəaliyyət sahəsində törədilməsi əlaməti oldu. kincisi, iqtisadi cinayətlərin siyahısı dəyişdi. Sonralar bu cinayətlərə vergilərdən yayınma, kompüter cinayətləri həmçinin dövlət iqtisadiyyatına, onun ayrı-ayrı sahələrinə, sahibkarlıq fəaliyyətinə və eləcə də ayrı-ayrı qrup şəxslərin iqtisadi maraqlarına ziyan vuran digər cinayətlər də aid edilməyə başladı. Bu cinayətlərin siyahısı 20-30 tərkibə qədər genişləndi. Elm “xəritəsində” baş verən bu dəyişikliklər yalnız elmi biliyin inkişafının daxili məntiqi ilə deyil, eləcə də tədqiq olunan halın - iqtisadi cinayətkarlığın təkamülü ilə şərtlənir. Problemə yeni yanaşma tədqiqatçılara iqtisadi cinayətkarlığın bu və ya digər ə lamətlərlə bir-birindən fərqlənən çoxsaylı yeni şərhlərini təklif etməyə imkan verdi. Bunlardan bəzilərini nəzərdən keçirək. Q.K.Mişin iqtisadi cinayətkarlığı yaşam uğrunda ümumi mübarizənin sosial həyatda təzahürü kimi nəzərdən keçirərək, onun mahiyyətini iqtisadi maraqların münaqişəsi kimi izah edir. Onun fikrincə, iqtisadi cinayətlər sırasına təsərrüfat cinayətləri ilə yanaşı həmçinin, bazar iqtisadiyyatı şəraitində bu və ya digər səviyyədə təsərrüfat fəaliyyəti ilə əlaqədar olan mülkiyyət əleyhinə törədilmiş bütün cinayətlər daxil edilməlidir. 1 Rusiyada yeni cinayət məcəlləsinin yaradılması zamanı iqtisadi cinayətlərin təyin edilməsinə geniş yanaşma reallaşdırılmışdır. Qüvvədə olan Cinayət Məcəlləsində mülkiyyət əleyhinə, eləcə də iqtisadi fəaliyyət sahəsində törədilən cinayətləri özündə birləşdirən 3 fəsil və 47 maddədən ibarət “ qtisadi sahədə cinayətlər” adlı bölmə mövcuddur. Lakin buna baxmayaraq bu bölməyə ənənəvi 1 Мишин Г.К. Проблема экономической преступности (опыт междисциплинарного изучения ). - М.: ВНИИ МВД России, 1994, С. 33-34. 12 olaraq iqtisadi cinayətlər hesab olunan vəzifə cinayətləri (səlahiyyətdən sui-istifadə etmə, rüşvətxorluq və s.), kompüter cinayətləri, intellektual mülkiyyətə və müəlliflik hüququna qəsd etmə kimi cinayətlər daxil edilməmişdir. Digər tərəfdən, mülkiyyət ə leyhinə cinayətlər (mülkiyyətə birbaşa qəsdlə əlaqədar olan cinayətlər (oğurluq, soyğunçuluq, quldurluq, əmlakın məhv edilməsi və ya israf edilməsi) və eləcə də iqtisadiyyatla əlaqədar olmayan digər mülkiyyət əleyhinə cinayətlər) iqtisadi cina- yətlərə daxil deyildir. V.V. Luneyevanın fikrincə dünya ədəbiyyatında mövcud bütün yanaşmaların rəngarəngliyinə baxmayaraq bazar iqtisadiyyatlı ölkələrdə iqtisadi cinayətkarlığın mahiyyətini korporasiyaların dövlət əleyhinə, digər korporasiyalar əleyhinə törətdiyi, eləcə də korporasiya işçilərinin korporasiya əleyhinə, korporasiyaların istehlakçılar ə leyhinə törədiyi cinayətlər təşkil edir. 1 E.E.Demetyeva ABŞ və Almaniya kriminoloqlarının təklif etdikləri tərifləri ümumiləşdirərək güman edir ki, “iqtisadi cinayətkarlıq – fiziki və hüquq şəxslər tərə- findən törədilən, bütövlükdə ölkənin iqtisadi maraqlarına, o cümlədən xüsusi sahib- karlıq fəaliyyətinə və ayrı-ayrı qrup şəxslərin maraqlarına qəsd edən həmçinin qanuni iqtisadi fəaliyyət çərçivəsində müntəzəm olaraq qazanc (fayda) əldə etməyə yönəldilmiş qeyri-qanunu fəaliyyətdir.” 2 E. .Petrov, R.N. Marçenko, L.V. Barinovanın fikrinə görə isə iqtisadi cinayət- karlıq şəxslərin iqtisadi sferada peşəkar fəaliyyət prosesində bu fəaliyyətlə əlaqədar olan və istehlakçıların, partnyorların, rəqiblərin və dövlətin mülkiyyət və digər maraqlarına, eləcə də müxtəlif təsərrüfat səhalərində iqtisadiyyatın idarə olunma qaydasına zidd olaraq törətdiyi qərəzli əməllərin məcmusu kimi nəzərdən keçi- rilməlidir. qtisadi cinayətkarlığın mahiyyətini daha dəqiq şərh edə bilmək üçün bu cina- yətkarlığın hansı əlamətlərə malik olmasını müəyyən etmək mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Xarici ölkələrdə baş verən iqtisadi cinayətlərin ciddi tədqiqini aparmış E.E. 1 Лунеев В.В. Преступность ХХ века. - М.: 1997. - С. 257. 2 Дементьева Е.Е. Экономическая преступность и борьба с ней в странах с развитой рыночной экономикой. - М.: ИНИОН РАН, 1992. - С. 12. 13 Demetyeva xarici kriminoloji ədəbiyyatın dərin təhlili nəticəsində iqtisadi cinayətkar- lığın aşağıdakı əlamətlərini müəyyən etmişdir: - Qərəzli xarakterə malik olması: Belə ki, bu cinayətlərin əsas məqsədini ekvi- valentlik prinsipinin pozulması ilə iqtisadi resursların mənimsənilməsi nəticəsində mənfəətin əldə olunması təşkil edir. Bununla belə cinayətlər üçüncü şəxslərin və müəssisələrin maraqları çərçivəsində şəxsi fayda əldə etmək məqsədilə də törədilə bilər. - Peşəkar fəaliyyət prosesində törədilməsi: 1982-ci ildə keçirilmiş beynəlxalq seminarda iqtisadi cinayətkarlığın şərhində bu əlamətin əhəmiyyəti xüsusi qeyd olunurdu. - Subyektlərin dövlətlə və eləcə də öz aralarında yaranan və istehsal, təkrar istehsal, bölgü, mübadilə və istehlakın həyata keçirilməsi üçün zəruri olan müqavilə və öhdəliklərlə əlaqəli olması; - Zərər çəkmiş şəxslərin kollektivliyi, cinayətlərin cəmiyyət üçün gizli xarakterə malik olması, cinayətkar və zərər çəkmiş şəxs arasında məsafənin böyüklüyü:Cinayət əməlinin obyekti qismində isə bütövlükdə iqtisadiyyat, onun ayrı- ayrı sektorları, fərdi sahibkarlıq fəaliyyəti və eləcə də şəxslər qrupu çıxış edir. - Zərər çəkmiş şəxslərin məxfiliyi (anonimliyi); - ki növ subyektin olması: hüquqi şəxslər (korporasiyaların cinayətkarlığı) eləcə də müəssisə adından və onun maraqları çərçivəsində fəaliyyət göstərən fiziki şə xslər (məşğulluğun növü üzrə cinayətkarlıq). Hüquqi şəxslər yalnız qanunvericilik- lərində hüquqi şəxslərin cinayət məsuliyyətinin nəzərdə tutulduğu ölkələrdə cinayətin subyekti hesab olunur.(ABŞ, Fransa); - Dövlətin, fərdi sahibkarların və eləcə də vətəndaşların iqtisadi maraqlarına vurulan əhəmiyyətli zərərin mövcudluğu; - Xarakter müxtəlifliyi; - qtisadi cinayətin nəticəsi kimi maddi vəsaitlərin yenidən bölgüsünün baş verməsi; - Davamlı, sistemli xarakterə malik olması. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|