25
ortaya çıxır ki, düşüncə özü elə hərəkətdir. (Hərəkət
olmasına
görə
düşüncənin
itməsi
və
genişlənməsi
mümkündür). Hərəkətlər əsasında zənginləşəndir. (Qeyd: bir
element bir məkanda bir xarakterə, digər məkanda isə başqa
xassəyə malik ola bilər. Bu, məkana və elementə tətbiq olunan
qüvvənin kəmiyyətindən asılıdır. Kəmiyyət elə xassəni
meydana gətirir. Hər bir elementin xassəsi müəyyən bir
kəmiyyətdə tətbiq edilən qüvvədə bir, qüvvənin dəyişməsi ilə
başqa ola bilər. Bu baxımdan da istilik-enerji, sürətdir, sürətdən
ə
ldə ediləndir, sürətdən hiss olunandır. Sürət və element
hissəciklərinin çoxluğu qüvvənin kəmiyyətini meydana gətirir).
Beyin özünə obyekt axtaran və daimi hərəkət edən
radioteleskopa bənzəyir. Bu baxımdan da düşüncələrin obyekti
çoxdur və ən yaxşı nailiyyət axtararkən kəş etməkdən,
aşkarlamaqdan ibarətdir. Deməli, beyin enerji mənbəyidir.
Onun zamanı çoxdur. Çünki hərəkətdədir.
Təbiət və insan fəlsəfəsi haqqında. İnsan material aləmin
tərkib hissəsi olan bioloji (nisbətən yumşaq materiya, bu
baxımdan da aralıq materiya) bir quruluşdur, öz-özlüyündə
vahiddir. Bioloji aləm bərk materiya ilə yumşaq materiya
birləşməsindən
meydana
gələndir.
(Bərk
və
yumşaq
materiyalar bir-birilərinə keçidlərdir və müqayisə halını
yaradandırlar. Əslində eleemntləri eyndir). Bu varlığın
hərəkətinin mövcudluğunu isə qaz halında olan (qaz halında
olmaq yüngül elementlərin daha çox hərəkət vəziyyətində
olması halı kimi düşünmək deməkdikr), lap yumşaq materiya
(yəni hava) təşkil edir. İnsanın ruhu (nəfəsi, əqli, düşüncəsi)
duyğu orqanları vasitəsilə qəbul edilən siqnallardan formalaşır.
Duyğu orqanlarına daxil olan siqnallar həm təbiətin kiçik
hissəcikləri, həm də fövqəltəbiətin kiçik hissəcikləri ola bilər.
Formalaşmasının nisbi yüksək mərhələsi baxımından isə belə
qəbul etmək olar ki, bioloji quruluşun nisbi son (ali) həddi
mənəvi komponentdir (mənəvi aləmin mücərrəd birliyidir,
vəhdətidir). Məsələn, belə hesab etmək olar ki, insan nəfəsi
26
insanın bioloji aləminin, bioloji varlığının son –yetkin, bitkin
“nəticəsidir”, məhsuludur. Yəni canlı aləm (ilk başlanğıcda)
yarandıqdan sonra (ana bətnində) ona ruh (nəfəs) verilir.
Nəfəs bioloji aləmi (insan bədənini) hərəkətə gətirəndir. O
da ki, mərkəzi enerji mənbəyi olan Günəşdəndir, Günəşin
nəticəsindəndir. Qeyd olunduğu kimi, bioloji aləm bərk
materiya ilə yumşaq materiya arasında olan bir “aralıq
mövcudluqdur” və hər iki materiyanın tərkib elementlərini
özündə cəmləşdirir. Nəfəs bioloji aləmin fəaliyyətini
qoruyandır. Bioloji aləm sonda tam yumşaq olan material
aləmi təşkil edən hissəciyə çevrilə bilər. Məsələn, insan
alovlana bilir və havaya qayıdır.
Nəfəsin verdiyi enerji (isti nəfəs) daxildə (soyuğun qəbul
edilməsi) çevrilən bir nəticədir və sonda elə enerjinin özünün
tərkibidir. Nəfəsin olmaması isə insanı bərk materiyaya
qaytarır (ölüm hadisəsi. Fiziki baxımdan, ölüm orqanizmdə
olan elementlərin çevrilmələrinin-çevrilmə reaksiyalarının-
tükənməsidir. Bu anda siqnalları fiziki struktur qəbul edə
bilmir və həm də siqnalları yarada bilmir). Deməli, nəfəs
həm də “göydən” (havadan), bədən isə göyün nəticəsi olan
“yerdəndir” (torpaqdandır). Nəfəs həm də yerdə (canlının
özündə) var. (İnsanın böyüməsi ilə ruhun zənginləşməsi buna
nümunə ola bilər). Deməli, göydə olan elə yerdədir. Canlılarn
yaranma əsasını torpaq və hava təşkil edir. Havanın nisbətən
sıxılmış –maye- forması isə sudur. Nəfəsin sonu, nəfəsin
verdiyi elementlər nəticə etibarilə başlanğıc elementlərini
(məsələn, kainatın başlanğıc elementlərini) əks etdirə bilər.
İ
nsanlar bir çox digər canlılar kimi təbiətdə olan elementlərin
(qaz elementlərinin) hissəciklərini qəbul edirlər və onu daxildə
çevirərək yeni qaz elementlərini (nəfəsalma) təbiətə təkrar
qaytarırlar.
İ
nsanların mövcudluğunda məhz kainat və təbiətin
yaranışının bir çox təzahürləri mövcud ola bilər. Torpaq
daxilində olan və nəfəs alan canlılar da öz nəfəslərini kosmik
fəzadan (ondan altda olan havada) əldə olunan qazlardan
27
(elementlərdən) əldə edirlər. Hava həm torpaqda yaranır, həm
də havadan (atmosfer özü də kosmik fəzanın elementləri ilə
qidalana bilir) torpağa gəlir. Torpaq və su elə çevrilmiş
(kosmik fəzadan gəlmiş), lakin başlanğıc tərkiblərini
saxlamış kosmik fəza elementləridirlər.
Bioloji aləm tətbiq olunan qüvvənin sonunda (proses kimi
nəticəsində) qeyri-material aləmə, yəni düşüncələrə- şüura,
qavrayışa, hisslərə və s. çevrilir. Bioloji aləmin mövcudluğu
təbiətdən əldə edilən element hissəcikləri ilə -məsələn, hava ilə
təmin olunur. İnsanların əqli materiyanın nisbi sonluğunu
(burada proseslərin sistemliliyi v
28
Dəyişkənliyin yaranması əsasən, obyektə təsir edən
qüvvədən və obyektin digər obyektlərlə qarşılıqlı əlaqəsindən
asılıdır. Qüvvə təsirindən meydana gələn hərəkət formanı,
məsələn, trayektoriyada mövcud olan dəyişkən formanı-yarada
bilər. Materiyaya təsir edən qüvvənin nəticəsi həm dağıdıcı,
həm də birləşdirici ola bilər. Məsələn, Yer kürəsinə ardıcıl təsir
edən mövcud təbii qüvvə dağıdıcı nəticəni verə bilmir, əksinə
Yerin daxili qüvvəsini yaradır və bundan da ümumi tarazlıq
sistemi meydana gəlmiş olur. Bu baxımdan da Yer kürəsi vahid
qüvvənin içində qərarlaşır. Bu qüvvə Yer kürəsini saxlayır,
mühafizə edir və onun mövcudluğunu təmin edir.
Forma dəyişməsi (dəyişkən materiya mühitində) daha çox
məzmun dəyişməsini yarada bilir. Məsələn, insanlar təbətdəki
material aləmə obyekt vasitəsi kimi baxırlar və öz iradələrinə
maraqlarına uyğun şəkildə materiyalardan formalar əldə
edirlər. Dəyişməyən formalar da vardır ki, bunlara əbədi
formalar da demək olar. Məsələn, Yer kürəsi dəyişməyən
(daima dairə şəkilində qalan) bir formadır, dairə şəkilində olan
materiya
formasıdır.
Yer
küərsinin
hərəkəti
zamanı
trayektoriyada formal dəyişkənlik baş verir. Yəni kürə forması
hərəkət trayektoriyasında yerini dəyişir. Buradan belə bir
məntiqi nəticə hasil olunur ki, Yer kürəsi kəmiyyətcə böyük
qüvvədir, kütlədir, kütlənin yaratdığı qüvvədir, həm də
üzərində qüvvə tətbiq olunandır, yəni təsir obyektidir. Bunun
nəticəsi olaraq Yer kürəsi daxilində və Yer kürəsinin digər
planetlərlə əlaqəsində müəyyən hallar baş verir. Yer kürəsi
üzərində mövcud olan qüvvələr də dəyişiklik yarada bilir.
Yəni, Yer kürəsinin daxili qüvvəsi öz-özlüyündə tənzimlənən
dəyişikliyi yarada bilir. Məsələn, suyun, küləyin, alovun
qüvvəsi dəyişikliyi meydana gətirə bilir. Bu baxımdan da hesab
etmək olar ki, çox böyük qüvvə nizamlayıcı olur, onun
ə
lamətləri (nizamlama prosesləri zamanı meydana çıxan
ə
lamətlər) isə dəyişkənliyi, forma dəyişkənliyini (təbiətə əsasən
hesab etmək olar ki, makrokosmosda təkrarçılıq var) yarada
bilir. Ardıcıl tətbiq oluna qüvvələr və materiyanın bu
Dostları ilə paylaş: |