Microsoft Word шфмт ў?ув ?ўлланма verstka doc
-mavzu Sharq falsafasi va madaniyati tarixi fanining mazmuni, predmeti
Yüklə 4,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tayanch tushunchalar
| 1-mavzu
Sharq falsafasi va madaniyati tarixi fanining mazmuni, predmeti va vazifalari Reja 1. Fanning predmeti, mazmuni va strukturasi. 2. «Sharq falsafasi va madaniyati tarixi» fanining maqsad va vazifalari. 3. Fanning boshqa mutaxassislik fanlari bilan o‘zaro bog‘liqligi. 4. «Sharq falsafasi va madaniyati tarixi»ning ijtimoiy-gumanitar fanlar tizimi tutgan o‘rni hamda uni o‘rganishning ahamiyati. Tayanch tushunchalar: Sharq falsafasi, Sharq madaniyati tarixi, Sharq falsafasi va madaniyati tarixi fanining predmeti va ob’ekti, falsafa, Fales, Yunon madaniyati, falsafiy matnlar, ong va tafakkur rivoji, Sharq va G‘arb madaniyatlari rivoji va aloqadorligi. Aql-idrok va hayotning nazariy jihatlari haqidagi tasavvurlar qadimgi dunyo falsafasida undan kengroq dasturning bir qismi sifatida vujudga kelgan bo‘lib, uning mohiyati shunda ediki, shahar- davlat (polis)ni boshqarishda ishtirok etadigan har bir insonni har tomonlama ushbu faoliyatga tayyorlash edi. Bunday vazifani tor siyosiy maqsad sifatida baholash shoshqaloqlik bilan qilingan mulohaza bo‘lar edi. Qadimgi dunyoning hayotiy dunyosi doirasida biomorfik metashakllar saqlangan va qaytadan shakllantirilgan bo‘lib, ularga muvofiq tabiat qayta tashkil topgan va texnik chigalliklarga yo‘liqqan ob’ekt sifatida emas, balki hayotda o‘z o‘rniga ega bo‘lgan narsa sifatida talqin etilib, uning qonunlarini nazariyotchi bilishi va hurmat qilishi lozim, deb tushunilar edi. Xuddi ana shu sun’iy, mexanik tabiatga emas, balki tabIIylikka bo‘lgan qiziqish shunga dalil bo‘la oladiki, yunonistonliklar mumtoz mexanikaga o‘xshash narsaga asos solmay, balki o‘zlaridan bir butun va tizimga solingan qoidalarni meros qoldirdilar. Bilish va o‘z-o‘zini bilish-bular shunday aqliy amaliyotki, ular koinot bilan bog‘liq bo‘lgan uyg‘unlikni va unga muvofiq keladigan jamiyatni shakllanishini idrok etish bo‘lib, bular ham o‘z navbatida inson xaqidagi g‘amxo‘rlikni ko‘zda tutgan holda tashkil topganlar. Hozirgi zamon ta’lim-tarbiyasidan farqli o‘laroq, qadimgi zamon 6 ta’lim tizimi axborotlarni berish va aqliy qobiliyatni mashq qildirishdangina iborat emas edi. U hayot uchun zarur bo‘lgan jismoniy va ruhiy sifatlarni tayyorlashni ko‘zda tutar edi. Shunday qilib, Yunon falsafasining sof haqiqatni topishga bo‘lgan yo‘nalishini inkor etmagan holda, shuni qayd etmasdan bo‘lmaydiki, ushbu haqiqat avvalo, qurilmagan, balki ochilgan, unga yuklatilmagan, balki borliqdan keltirib chiqarilgan, ikkinchidan esa, bevosita hayotiy ahamiyatga ega bo‘lib, uni tushungan sub’ekt qalbini yoritgan, unga donishmandlik ato etgan, sabru toqatga chidashni o‘rgatgan, jasorat bag‘ishlagan va uning xatti- harakatini belgilab bergan. Nazariy ko‘rsatma-qadimgi dunyo madaniyatining eng muhim yutuqlardan biri bo‘lib, Yaqin Sharq mamlakatlari orqali u Yevropa madaniyati tomonidan o‘zlashtirilgan. Ushbu ko‘rsatma Fales ijodidayoq o‘zini ko‘p darajada namoyon qildiki, u falsafanigina emas, balki riyoziyotni (matematika) ham nazariylashtirishni taklif qildi. Ba’zi bir handasaviy (geometrik) aksiomalar ifodasi unga tegishlidir: “tomonlari teng bo‘lgan uchburchakning asosiy burchaklari bir-biriga tengdir”, “doira o‘z diametrida ikki teng bo‘lakka bo‘linadi” va shunga o‘xshash (hammasi bo‘lib beshta aksioma). Shunday tuyilishi mumkinki, ularda faqat tajriba ifodalanib, umumlashtirilyapti. Ammo bu shunday emas: aksiomalar g‘oyaviy ob’ektlarga taalluqli bo‘lib, umumiy va zaruriy jihatlarga ega bo‘lganligidan ularni dalil va mulohazalar asosi sifatida foydalanish uchun qabul qilish mumkin. Fanlarni bunday tarzda tizimga solish Bobil riyozidonlariga ma’lum emas edi. Ular ko‘plab hisob-kitob formulalarini ishlab chiqdilar, ammo ularni isbot qilishga urinmadilar. Aqliy yo‘nalishga tayanish qadimgi Yunon adabiyotining o‘ziga xos xususiyatini belgilaydi. Gomerni odatda ehtiros va g‘am-g‘ussalar dunyosiga yo‘nalgan falsafa oldi an’anasining vakili hisoblashadi: Yüklə 4,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|