+
+
+
+llll^
^
^
^llllwwwwrrrriiii Q
Q
Q
Qwwwwbb
b
brrrriiiissssttttaaaan
n
n
nd
d
d
daaaa B
B
B
Baaaassssd
d
d
d\\\\rrrr\\\\n
n
n
n
IIIIssssm
m
m
maaaayyyy\\\\llll }}}
}\\\\xxx
xllll\\\\
© Ismay\l }\xl\. +l^lwri Qwbristanda Basd\r\n. Bak\ - Gwnclik. 1992
}whwrin mwrkwzindwki ba` Rw]idin ^rwyinw hwr yerdwn [ox yat\rd\. D=rd yolun kwsi]diyi vw
b^t^n k^[wlwrin birlw]diyi bu ba`da hwmi]w—q\]-yay adam oldurdu. Isti g^nlwrdw
a`aclar\n k=lgwsindw swrinlwmwyw bura gwlir, soyuq havada evdw dar\xan ya]l\lar =zlwrinw
hwms=hbwt tapmaq ^[^n yenw buraya—[ayxanaya topla]\rd\lar. Elw cavanlar\n [oxu da
burada g=r^]^rd^lwr. Rw]idw ]whwrin kwnar\nda, [ay sahilindw, g^ll^-[i[wkli ba`larda yer
twklif etmi]dilwr, amma raz\ olmam\]d\. Ke[mi] twcr^bwsindwn bilirdi ki, belw yerlwrw yaz-
yay aylar\nda m^]twri [ox gwlsw dw, hava soyuyub g=y^n ^z^ bozaran kimi seyrwlirdi. Iki-
^[ saatdan bir alt\nda ma]\n olan kefi k=k adamlar g=r^n^r, onlar da bir saat, para saat
oturub gedirdilwr. Sonra s^kutdan qulaq [inglidwyirdi. Amma Ra]id istwyirdi ki, ham\ya
qulluq elwsin, atl\ya da, piyadaya da. Dwqiq bilirdi: kooperativ restoran ]whwrin
mwrkwzindw olsa, b^t^n fwsillwrdw ham\ ax\]\b buraya gwlwcwkdi, he[ bircw saat da
m^]twrisiz qalmayacaqd\.
Fikrini rayonun rwhbwr i][ilwrinw dw demi]di, raz\ olmu]dular. &stwlik dw s=z vermi]dilwr
ki, wllwrindwn gwlwni wsirgwmwywcwklwr. Rw]id =z^nw k=mwk[ilwr tapm\] vw hwr ]eyi =l[^b
bi[mi]di. Restoran ikimwrtwbw olacaqd\. &mumi salonu, ayr\ca otaqlar\ x^susi planda
tikilwcwkdi. Onun fikri bu idi ki, hwm dw yemwkxana a[s\n, orada nisbwtwn ucuz x=rwklwr
sats\n.
Twnwff^sw [\xanlar, i]w twlwswnlwr, yol adamlar\ vaxt itirmwdwn nahar etsinlwr. Ikinci
mwrtwbwdw—x^susi kabinwlwrdw isw ayr\ dwmdwsgah olsun. Hwtta rayonlar\na yeni bir dwb
dw salmaq istwyirdi. Arvad-u]a`\ ilw gwlwnlwrw g=zdwn uzaq yerdw ayr\ca otaqlar
d^zwldwcwkdi. I[wrisini lap ev kimi sahmana salacaqd\.
Hwr ]ey =l[^l^b-bi[ilmi]di: restoran\n yan\nda [ayxana d^zwldwcwkdi. +z^ dw [ay\ b^t^n
dwmdwsgah\ ilw verwcwkdi. Swhwr-swhwr bal, ya`, qaymaq salma [ayla. Mixwyi, dar[\n\,
kwkotusu, l=y^n-l=y^n m^rwbbwlwri dw b=yr^ndw. Elw elwywcwkdi ki, ]whwrdwki b^t^n
[ayxanalar ba`lanacaq, ki]ilwrin [oxu swhwr yemwyini evdw yox, Rw]idin [ayxanas\nda
yeywcwkdilwr. Amma bir mwswlw qan\n\ yaman qaraltm\]d\.
Ba`\n ortas\nda k=hnw bir qwbir vard\. G=r^n^r vaxtilw bu qwbrin wtraf\na dwmir
mwhwccwr [wkiblwrmi]. Sonradan paslan\b [^r^m^], ya`\]\n, qar\n alt\nda qal\b
ovxalanm\], ba`-bwndi q\r\l\b yerw t=k^lm^]d^. O da hiss olunurdu ki, qwbrin d=rd
yan\nda q\z\lg^l kollar\ wkilibmi]. Illwr ke[dikcw bax\ms\zl\qdan quruyub solmu],
tapdalanm\] vw yerlw yeksan edilmi]di. Kollar\n k=k^ [^r^m^]d^. Amma hwrdwn torpaq
]irwlwnib bahar havas\ ilw nwfws alanda [^r^m^] k=t^klwrin ora-buras\ c^cwrir, tezcw dw
solurdu. Qwbrin =z^ dw da`\lm\]d\. Nw sinwda]\ vard\, nw dw ba]da]\. Suva`\ t=k^lm^], a`
dan\lar\ isw quzulay\b ovxalanm\]d\. Bir-iki il dw ke[swydi, bu sahibsiz qwbir torpa`\n
alt\nda qal\b tamam itwcwkdi. Ba`a gwlib-gedwn qocalardan, saymazyana, bu qwbrin kimin
oldu`unu soru]mu]du. Amma d^z-wmwlli cavab verwn olmam\]d\. Ham\ [iynini [wkib
uzaqla]m]\d\. Rw]id niyywtini he[ kwsw a[madan be]-on g^n sual-vacab apard\, ax\rda
ywqin etdi ki, qwbrin sahibi yoxdur. Restoran\n himini qoyanda qwbri d=vrwyw al\b, swssiz-
swmirsiz, d=]wmwnin alt\na salar, belwliklw dw hwr ]ey bitwr, nw dil bilwr, nw dw dodaq.
Amma ^rwyindw bir swkswkw vard\. Bilirdi ki, ]whwrlwrdw, x^suswn rayon mwrkwzlwrindw,
hwr adam\ ba`da bas\drm\rlar…
Onun on doqquz ya]\ vard\, ]\v\rt\ bir o`land\. Qa]lar\ [atma, g=zlwri ala, k^rwyi enli bu
cavan yolnan gedwndw [wpwrlwrin dibindwn boylanan q\zlar\n say\ art\rd\. Hwrdwn o elw bil
k^rwyindw gizilti hiss edir vw d=n^b geri baxanda [wpwrin dibinw sinwnlwrin kwla`ay\ndan
ba]qa he[ nw g=rm^rd^. O hiss edirdi ki, doqqazlarda [iyni swnwkli q\zlara qar]\la]anda
qan ^z^nw vurur, q\zlar da pul kimi q\zar\b ba]lar\n\ a]a`\ sal\r, kwla`ay\lar\n\ [wkib
^zlwrini gizlwtmwyw [al\]\rlar. +z^ dw hiss etmwdwn wyin-ba]\na s\`al verir, qu]burun
[ar\qlar\n\ swliqw ilw geyinir, dola`\n\ kip dolay\r, sallamal\ g^m^] kwmwrini, ]wstlw
k=ynwyinin ^st^ndwn belinw ba`lay\rd\. Toyda-ma`arda kwnarda qalm\rd\. Qara zurnada
g^lw]hwngi [\xanlara qo]ula bilmirdi. At\ yox idi.
Bir g^n kwndin qurtaraca`\ndak\ dwyirman\n ^st twrwfinw-[wmwnliyw getmi]di. Ot qur]a`a
[\x\rd\. Qovaq a`aclar\n\n a`, qu kimi lw[wklwri havada u[u]ur, [wmwnlikdwgi [i[wklwrin
^st^nw qonurdu. Haradasa qumru qu]lar\ oxuyurdu. Iydw [i[wklwrinin wtri havaya elw
hopmu]du ki, nwfws ald\qca adam bihu] olurdu. Onun ba]\ bu mwstlikdwn
gicwllwndiyindwn harada oldu`unu unutmu]du.
Birdwn at f\nx\rd\. Ba]\n\ qald\randa qur]a`a [\xan otu ortadan bi[wn c\`\rda yedwyindw
ywhwrli-y^ywnli atla dayanan q\z\ g=rd^. Bax\]lar\ toqqu]anda elw bil ]imi]wk [axd\,
q\pq\rm\z\ oldu, dili-doda`\ twpidi. Q\z isw boynunu yana wyib g=z^n^ ona zillwdi.
—B\y, ciywrin yans\n, wdw, tula qovmu] do]an kimi qaba`\ma hardan [\xd\n?
Q\z\n swsi onu =z^nw gwtirdi. Elw bil g=z^n^n =n^ndwn duman [wkildi. &rwyinin
d=y^nt^s^, qulaqlar\n\n k^y^lt^s^ azald\.
—Mwnw niyw qar`ay\rsan, swnw nw pislik elwmi]wm?
—Bundan art\q nw pislik elwywcwkswn, ne[w vaxtd\r ciywrimi yand\r\rsan. {wpwrin
dal\ndan boyuna baxmaqdan boynum uzana qal\b.
—Ax\, nw swn mwnim ^z^m^ g=r^bswn, nw dw mwn swnin.
—&z^n^ g=rmwswm dw sora`\n\ alm\]am. Ad\n xo]uma gwlirdi. Indi dw =z^n^ g=r^b
bwywndim. Ad\n da Cavan]ird\, =z^n dw lap cavan ]irw ox]ay\rsan. D^z s=z^md^, meylim
swnw yaman qondu.
Cavan]ir ba]a d^]d^ ki, onun qar]\s\nda dayanan ad\n\ e]idib ^z^n^ g=rmwdiyi Hwcwrdi,
}wmistan a`an\n q\z\ Hwcwr. +z^n^ wlw ald\. S=z^n d^z^ bu tayfadan qorxurdu.
E]itmi]di ki, onlar\n q\zlar\ da, ki]ilwri dw qan [ana`\d\r. Onlara yax\nla]an da pe]man
olur, uzaqla]an da. Onu da e]itmi]di ki, bu tayfan\n adamlar\n\n g=z^ bir ]eyi tutdumu wl
[wkwn deyillwr. Ona g=rw c\`\rdan [\x\b aralanmaq istwdi. Amma q\z yolu kwsdi.
—Wlimw yenicw ke[ibswn, mwswlwni da` elwmwmi] buraxan deyilwm.
Cavan]ir =z^n^ tamamilw itirdi. “Bu q\z deywswn, lap ger[wklwdi”—deyw xwyal\ndan
ke[irdi. Amma =z^n^ s\nd\rmad\.
—Sonra pe]iman olarsan.
—Bax, bu oldu ki]i s=hbwti.
Cavan]\r udqundu. O g=rm^]d^ ki, kwndlwrindwki q\zlr ki]i swsi e]idwndw, ki]i papa`\
g=rwndw qa[\b gizlwnir, qwfil qabaqla]anda isw ayaqlar\ dola]a-dola]a ba]lar\n\ a]a`\ sal\b
aralan\rlar vw dalda yer axtar\rlar ki, gizlwsinlwr. Amma bu, yolu Wrwbzwngi kimi kwsmi]di.
Cavan]ir belw bir q\z\n qaba`\ndan qa[ma`\ ki]iliyinw s\`\]d\rmad\. Ehtiyat\, utanma`\
buraxd\ vw q\z\ twpwdwn d\rna`a s^zd^. Onun ba]\nda ya]\l yelwnli a` kwla`ay\ vard\. Zil
qara sa[lar\ ortadan twn ay\rm\]d\. Qula`\na yumru q\z\l s\r`a taxm\]da. C\`alar\ q\vr\m
idi, qula`\n\n ^st^nw d^]m^]d^, =z^ burmam\]d\. Boynunda iki qatar mwrcan muncuq
vard\. Dwrisinin a`l\`\ mwrcanda wks edirdi. {wnwsinin alt\nda g^clw se[ilwcwk buxaq vard\.
Doda`\ elw bil qaymaq idi. Nwfws ald\qca titrwywn burnunun sol yan\ndak\ qara xal sifwtini
daha da g=zwllw]dirirdi. Cavan]ir onun qabar\q sinwsinw, yaxas\ a[\q atlas koftas\na, belinw
kip ba`lad\`\ g^m^] kwmwrinw, q\r[\nl\ g^ll^ ipwk donuna baxd\ vw astadan k=ks^n^
=t^r^b g=z^n^ q\z\n g=z^nw zillwmwk istwdi, bacarmad\. Q\z\n adam\ nizw kimi de]wn
bax\]lar\ onu yenw sars\td\. Wyri uclar\ ilan kimi q\vr\lan qa]lar\ alt\nda oyur-oyur
oynayan qara g=zlwrw baxmaq [ox [wtin idi. Cavan]ir twntidi. “Zal\m q\z\ az qal\r adam\
g=z^ ilw yesin”—deyw xwyal\ndan ke[irdi vw bax\]\n\ yay\nd\r\b hwcwrin [iyninin ^st^ndwn
vw bax\]\n\ yay\nd\r\b Hwcwrin [iyninin ^st^ndwn ata baxd\. G^m^] sinwbwndli at y^ywni
[eynwyirdi.
—Nw oldu, bax\b qurtard\n?
Cavan]ir =z^nw toxtaql\q verdi.
—Qurtard\m.
—Bwywndin?
—Bwywndim. At\n qw]wngir, oz^n dw ki, tanr\ g=zwliswn.
Q\z qwhqwhw [wkdi.
—Bax, bu oldu ki]i s=hbwti. Atama deywrwm, toyumuz olanda, bu at\ mwnw cehiz verwr.
—Wvvwl gwrwk =z^n^ verw, sonra cehizini.
—O, wlimdwdir. Kimw barma`\m\ tu]lasam, mwnim olmal\d\r. E]itmwyibswnimi wrw
gedwndw biz nwslin q\zlar\n\ se[mirlwr. Biz =z^m^z o`lanlar\ se[irik.
—Swn dw =z^nw o`lan sw[ibswnmi?
—Bu g^nw qwdwr se[mwmi]dim, amma indi se[dim.
—Kimi?
—Swni.
—Mwni?
Cavan]irin swsi titrwdi vw bir add\m geri [wkildi.
—Olmaya qorxdun? Qorxma, swnw pis arvadl\q elwmwrwm. Gecw-g^nd^z naz\n\ [wkwr,
erkwk at kimi borday\b tumarlayaram ki, c\d\ra [\xanda b^drwmwywswn.
Q\z\n wvwzinw Cavan]ir q\zard\. “Bu g^n^ qara nw dan\]\r, deywswn he[ qorxusu-h^rk^s^
yoxdur. Ba]\ batm\] utan\b elwmir dw. Demirmi birdwn beynim q\zar. Iydwlwrin dw
[i[wklwywn vaxt\d\. Gwlwn yox, gedwn yox,”—xwyal\ndan ke[irdi. Hwcwr dw ciddilw]di.
Oxunu at\b yay\n\ gizlwtmwk olmazd\. S=z^n^ ax\ra [atd\rd\.
—Cavan]ir, yad\nda saxla, swni he[ kimw verwn deyilwm. G=z^m tutub, meylim qonub.
H^nwrin var, geri dur!
—Mwn ki, swnw he[ nw demwmi]wm.
Bu dwfw Hwcwr hwywcanland\. Sinwsi qalx\b endi, dodaqlar\ swyridi:
—Yoxsa ^rwyini [alan var, mwnw d^z^n^ de?
—&rwyimi [almaq istwywn [oxdu, amma hwlw he[ kwsw meylimi salmam\]am.
—Sala da bilmwzswn. {^nki mwn varam.
Cavan]ir g=rd^ ki, q\z lap gercwklwyib. Wslinw baxsan Cavan]ir =z^ dw onun sora`\n\
[oxdan alm\]d\. Qon]ular\ndan, xala vw bibi q\zlar\ndan e]itmi]di ki, }wmistan a`an\n
deyib-g^lwn, at [apan, nazl\-duzlu bir q\z\ var. Amma anas\ bir dwfw s=zw qar\]m\]d\: “A
bala, onlar varl\-hall\, arxala\ nwsildir, biz onlara tay ola bilmwrik”. O g^ndwn Cavan]ir bu
s=z-s=hbwtdwn uzaq gwzmwyw [al\]\rd\. Indi isw g=zlwnilmwdwn qabaqla]m\]d\lar.
At y^ywni [eynwyib ki]nwdi vw ]ahw qalx\b dart\nd\. Cavan]ir g=rd^ ki, bir az da ke[sw
xall\ g=y at y^ywni q\z\n wlindwn qopar\b qa[acaq vw onu tutmaq [wtin olacaq. At madyan
g=rm^]d^.
S\[ray\b y^ywndwn yap\]d\ vw at\n y=n^n^ qovaq a`aclar\na twrwf [evirdi. G=y at dart\nd\,
f\nx\rd\ vw y^ywnin g^cl^ wldw oldu`unu g=r^b sakitlw]d\.
Cilovu q\za verwndw wllwri bir-birinw toxundu.
Diksinib bir-birlwrinin ^z^nw baxd\lar. Elw bil qar]\s\nda dayanan q\z bayaqk\ Hwcwr
deyildi. Birdwn cwsarwtw gwldi. Qollar\n\ q\z\n belinw dolay\b sinwsinw s\xd\. G=z-g=zw,
nwfws-nwfwsw dayand\lar. Cavan]ir q\z\n titrwywn bwdwninin twmas\ndan lwrzwyw gwldi.
Dodaqlar\n\ dodaqlar\na yap\]d\rd\. Q\z\n twpimi] dodaqlar\ onu yand\rd\. Hwcwr sustald\,
g=z qapaqlar\ yumuldu. Cavan]irn isti nwfwsi onun boynunda, sinwsindw gwzdi. Bircw an
da ke[swydi, o`lan q\z\ qollar\ aras\na alacaq, c\`\rdan aralay\b otlu`un qal\n yerindw
arxas\ ^stw y\xacaqd\. Ancaq Hwcwr g=zlwnilmwdwn [\rp\nd\ vw ilan kimi q\vr\l\b kwnara
at\ld\. At\lmas\ ilw dw Cavan]irw twrs ]illw [wkmwyi bir oldu.
—&z verwndw, astar istwmw!
—+z^n…
—Behini ald\n, el[ini g=ndwr!
Hwcwr at\n belinw s\[rad\. G=y at g=t^r^ld^. Cavan]ir q\z\n dal\nca baxa-baxa qald\.
Yenw havada qovaq a`aclar\n\n lw[wklwri u[u]ur, hardasa qumru qu]lar\ =t^]^rd^…
Hwcwr [ox g=zlwdi, amma Cavan]ir twrpwnmwdi.
Bir g^n kwnddw toy vard\. Cavanlar c\d\ra haz\rla]\rd\lar. }wmistan a`a g=y xall\ at\n\
minib gwlimi]di. At dwfin swsini e]idwndw oynama`a ba]lad\. Meydanda—x\rman
yerindw—f\rland\, ]ahw qalxd\ sonra yor`a yeri]lw iki-^[ d=vrw vurub camaata yax\nla]d\.
Birdwn Cavan]irin yan\nda dayand\, onu imsilwdi. }wmistan a`a tw]vi] i[indw [ilovu [wkib
atdan d^]d^. G=zalt\ Cavan]iri s^zd^. “Bu at onu hardan tan\y\r?”—deyw fikirlw]di vw
g=rd^ ki, at oxran\r, [w[iyini yerw d=y^r, o`lan isw g=z^n^ atdan [wkmir. Birdwn y^ywni
Cavan]irw verdi.
—A bala, s\[ra at\n belinw, g=stwr h^nwrini
O`lan [a]\b qald\.
—Di tez ol, sonra dallar\ndan [ata bilmwzswn.
Aya`\n\ ^zwngiyw qoyma`\ ilw at\n belinw qalxma`\ bir oldu. }wmistan a`a bir xeyli,
q^rurula, at\n dal\nca baxd\ vw qanr\l\b meydandan aralanmaq istwywndw qula`\na sws
gwldi. “Indi at\n\ minmwyw verdi sonra da q\z\n\ verwcwk”. Meydan ki]inin ba]\na f\rland\.
+z^ dw hiss etmwdwn xwncwrin dwstwyindwn yap\]\b yar\yacan siyirdi vw daban\ ^stw
f\rlann\b s=z deywni do`ramaq istwdi. Ancaq necw oldusa wl saxlad\. “Lwnwt swnw kor
]wytan”—dedi vw xwncari q\n\na sald\. +mr^ndw ilk dwfw =z^n^ e]itmwzliyw vurdu vw
barma`\n\ di]lwdi. “Demwk belw, Hwcwrin sirri varm\], ona g=rw gwlwn el[ilwri qap\dan
qaytar\rm\]”.
Ki]i nw c\d\ra baxa bildi, nw dw deyilwnlwri e]itdi, nw dw Cavan]irin ham\dan qabaq gwlib
nwmwr ald\`\n\, at\n boynunu tumarlaa-tumarlaya ona yax\nla]d\`\n\ g=rd^. Evw dw ne[w
gwldiyindwn xwbwri olmad\, q\z\ ilw dwhlizdw qar]\la]anda bircw anl\`\na onun g=zlwrinw
baxd\. Q\z su[lu adam kimi ba]\n\ a]a`\ sal\b geri [wkildi.
Bir hwftw evdw he[ kwsi dindirmwdi, arvad-u]a`\n ^z^nw baxmad\. He[ kws bilmwsw dw
Hwcwrin ^rwyinw damd\ ki, atas\ nwsw e]idib…
Bir ax]am }wmistan a`a arvad\n\ yan\na [a`\r\b, qap\n\ =rtd^rd^.
—Q\z\n niyw ipw-sapa yatm\r, yoxsa wngwli var?
—B\y, a ki]i, a`l\n\ ba]\na y\`, o nw s=zd^, dan\]\rsan?
—Bw, niyw el[i gwlmwk istwywnlwri doqqazdan yola sal\r?
—Helvwt ^rwyinw yatan yoxdu.
—Yoxdu, yoxsa var?!
Arvad ba]\n\ a]aq\ sald\. Wri ile s=z g^lw]dirmwk istwmwdi. Anlad\ ki, ki]i deywswn duyuq
d^]^b, s=z^n^ demwyi mwslwhwt bildi.
—Olanda nw olar, yeti]mi] q\zd\. +z^n hwmu]w demirdinmi ki, kimi istwsw ona verwcwm.
Ki]i bir az sakitlw]wn kimi oldu.
—Kimdi, bw niyw ortal\`a [\xm\r?
Arvad [iynini [wkdi.
—Nw bilim?
}wmistan a`a yenidwn hwywcwnland\. &rwyindwn nw ke[disw, oturdu`u yerdw dikwldi vw az
qald\ g=z^ ilw arvad\ yesin.
—Yoxsa, o gwdwdi?
—Kim, Cavan]irmi?
—Demwk bilirswn? Bwlkw, xwlvwtcw onlar\ g=r^]d^r^rswn dw?!
—Vallah ^z^n^ dw g=rmwmi]wm. Bircw dwfw q\z\n dilindwn qa[\r\b ki, =z^mw o`lan
tapm\]am, ad\ da Cavan]irdir.
Aral\`a s^kut [=kd^.
Cavan]ir bir ki]i kimi onun da xo]una gwlirdi. Boylu-buxunlu, , yara]\ql\ bir o`land\.
—Ywni deyirswn dul arvad o`lundan ki]i [\xar?
—Niyw [\xm\r? Wlin, g=z^n ^st^ndw olsa [\xar.
Bu hadiswdwn xeyli sonra yayla`a k=[d^lwr. Ordanburdan q\z\ yenw istwmwyw ba]lad\lar.
Cavan]irgildwn isw sws [\xmad\.
Kwndin ki]ilwri dwywlwrin a]a`\s\ndak\ [wmwnliyw y\`\]m\]d\lar. Cavanlar da kwnarda
dayanm\]d\lar. Ordan-burdan s=hbwt edirdilwr. Bu`alar\n d=y^]^ndwn, kwllw bu`an\n
kwllw-kwllwyw gwlmwsindwn s=z salm\]\d\lar. Hwrw bir xatirw, hwrw bir whvalat dan\]\rd\.
Ax\rda }wmistan a`a da s=hbwtw qar\]d\.
“Ke[mi]dw, bildiyiniz kimi, hwr nax\r\n =z bu`as\ olard\. Bizim dw iki-^[ bu`am\z vard\,
wldwn d^]m^]d^lwr. Atam soraqla]d\, axtard\ vw bir cins yazabu`a ald\. {ox yara]\ql\yd\,
t^klwri q\z\la [al\rd\. Dwrisi dw elw bil mwxmwrdi. Nax\r\ qomar`alay\b qaba`\na qat\rd\.
Qba`\na qat\rd\. Qoymurdu ki, bu`alar yax\n gwlsin. Buynuzu ilw yeri e]ib onlar\
h^rk^d^rd^. Nax\rda inwklwr dw vard\, d^ywkwr dw. Bu`aya gwlmwk vaxtlar\yd\. Elw ki,
bu`an\n biri inwyw, ya da d^ywyw yax\n gwlmwk istwyirdi, yazabu`a b=y^r-b=y^r b=y^r^r
vw onlar\n yolunu kwsirdi. Amma ^z^lm^]^n =z^ dw d^ywlwrw yax\n durmurdu. Atam
g=rd^ ki, i] belw getsw mal q\s\r qalacaq. Yazabu`an\ nax\rdan aralay\b kwsdi vw al\]ma
elwdi”.
Ki]ilwr g^l^]d^lwr, yaman g^l^]d^lwr. Cavan]ir isw s=z^ =z^nw g=t^r^b pul kimi q\zard\.
O gecw anas\ ilw dan\]d\. El da`dan arana enwndw q\za el[i g=ndwrdilwr vw ni]an taxd\lar.
Cavan]ir toya haz\rla]anda isw onu Qwza Firqw =zwyinw [a`\rd\lar vw ikiillik firqw
mwktwbinw oxuma`a g=ndwrdilwr.
Geri qay\danda onu tan\maq olmad\. +z^ dw dwyi]mi]di, wyin-ba]\ da. Aya`\nda
uzunbo`az [wkmw, belindw a]\rmal\ enli kwmwr vard\. T^nd bwn=v]wyi rwngli ]ivyotdan
qalife ]alvar-k=ynwk geyinmi]di.
K^rwyi bir az da enlwnmi], =z^ bir az da g=zwllw]mi]di. O, qar]\s\na mwqswd qoymu]du:
Qwzada birinci “Kommuna” yaratmaq. Fikrini firqw =zwk katibinw dw dedi. Bwywndilwr vw
ba]a sald\lar ki, bunun ^[^n wvvwlcw qol[omaqlar\ wzmwk laz\md\r.
Ertwsi g^n^ }wmistan a`an\ idarwyw [a`\rd\. Bir xeyli s=z^ nwdwn ba]layaca`\n\ bilmwdi.
Ki]i g=zlwyirdi ki, iki ildwn [ox onun yolunu g=zlwywn Hwcwrdwn s=z salacaq, toy haqda
mwslwhwtlw]wcwkdi. Amma Cavan]ir s=z^n^ qwribw ba]lad\.
—}wmistan wmi, =z^n bilirswn ki, kwndimizdw swndwn varl\ adam yoxdu.
—Bw demwk istwyirswn?
—Gwrwk mal-qaran\ twhvil verwswn.
—Kimw?
—Kolxoza. Kwndimizdw kommuna quracay\q.
—O nw olan ]eydi?
Cavan]ir izah elwdi. Ki]i diqqwtlw qulaq asd\ vw birdwn aya`a s\[\rad\.
—Get =z^nw pe]w tap, bala, mwn he[ kwsw mal-qara verwn deyilwm!
—Vermwzswn, zorla olar\q.
—Nw ixtiyarla?
—Qol[omaq oldu`una g=rw.
Bir hwftwdwn sonra ]whwrdwn milislwr t=k^l^]^b gwldilwr. }wmistan a`an\n evini
qomar`alad\lar. Ki]ini tapa bilmwdilwr. Gecwynwn, duyuq d^]^b, qa[m\]d\. Ev-e]iyi bir-
birinw qatd\lar, arvad-u]a`\ [=lw t=kd^lwr. Yor`an-d=]wyi, wlw ke[wn pal-paltar\ bir arabaya
doldurub d=rd milisin m^]ayiwti ilw qwza mwrkwzinw yollad\lar. Ordan da s^rg^nw…
Wl-aya`a dola]an olmad\`\ndan i]i yax]\ getdi.
Iki ilw kwndi s=kd^, wyri-^yr^ [wpwrlwri da`\td\, k=hnw evlwri u[urtdu vw [ay kwnar\nda,
g=zwl, sulu yerdw [wrgw ilw yeni evlwr tikdirdi. Dwyirman yerindw balaca bir elektrik
stansiyas\ da qurdurdu. Evlwrw i]\q gwldi. Arvadlar\n can\ hisli [\raq ]^]wsi twmizlwmwkdwn
qurtard\. Hwr ]ey onun g=z^ndw g=zwllw]mi]di.
Kommunan\n balaca “fordzon” traktoru, tax\ld=ywni, otbi[wni vard\. Klubu hwr gecw
i]lwyirdi. Belw bir qayda qoymu]du: Kwndw gwlwn qonaq qohumunun evinw yox,
kommunan\n qonaq ota`\na d^]mwli idi. {^nki qonaq ham\n\n idi. Qohunlar burada
g=r^]mwli, kommunan\n hesab\na d^zwlwn yemwk-i[mwyi dw bir yerdw yemwliyidilwr.
Cavan]irin ad\ dillwrw d^]m^]d^. Tez-tez mwrkwzdwn adamlar gwlir, ]wklini [wkir,
qwzetlwrdw mwqalwlwr yaz\rd\lar. Onun ba]\ i]w o qwdwr qar\]m\d\ ki, [ox vaxt evw dw
gwlmirdi. Elw idarwdw divana uzan\b yat\r, ya da ]inelini ^st^nw sal\b dirswklwnir, bir azca
[imir al\rd\. Anas\n\n da gecwsi-g^nd^z^ yoxdu. Arvad swkswkw i[indw swhwrwcwn,
doqqazda, o`lunun yolunu g=zlwyirdi. Hwftwdw biriki dwfw ancaq g=r^]^rd^lwr.
G=r^]wndw arvad kwla`ay\s\n\n ucu ilw g=z^n^ silw-silw o`lunu danlay\rd\:
—A bala, =z^n^ az =ld^r, vallah qwdrini bilwn =lmayacaq. Eldwn =tr^ a`layan kor olar,
o`ul, bir =z^n^ dw fikirlw], ev-e]ik qur, arvad-u]aq sahibi ol, mwn dw istwyirwm nwvwm
olsun.
—Dar\xma, ana, hwr ]ey d^zwlwcwk. Bir dw mwswl var: bal\`\ burax dwryaya, bal\q
bilmwswdw dw xaliq bilwr. O ki qald\ evlwnmwyw, hwlw vaxt var. Bir dw ki, ilk oxum da]a
dwydi.
—Taqs\r =z^ndw oldu, bala, q\z\]d\n, binwvalar\ yerindwn-yurdundan dudwrgin sald\n.
G=rwswn yaz\qlar indi hardad\rlar?
Cavan]\r tutuldu. Hardasa, ^rwyinin dwrinliyindw k=vrwlwn kimi oldu.
—Ki]i buralarda, da`da-da]da gizlwnir. O birilwri uzaqdad\r, wl[atmaz yerdw.
—Deynwn bwdbwxtlwri gedwr-gwlmwzw g=ndwribswn.
—Mwn g=ndwrmwmi]wm, }ura h=kumwti g=ndwrib.
—Swndw dw taqs\r, oldu, o`ul, Hwcwr swnin ni]anl\n idi, istwswn qoymazd\n.
—Mwn qol[omaq q\z\n\ ala bilmwzdim!
Arvad g=rd^ ki, o`ul hirslwnir, onu sakitlw]dirmwk istwdi.
—Nw deyirwm, bala, =z^n bilwn yax]\d\. Amma qorxuram. Uzun sa[l\n\n ah\ yerdw
qalm\r, bir az ehtiyatl\ ol.
Bu s=hbwtdwn sonra Cavan]ir az qala aya`\n\ evdwn kwsdi.
Bir ax]am yenw gecwyar\yacan iclas apard\. Yoruldu`undan evw qay\tmad\. Divana uzan\b
idarwdw yatma`\ qwrara ald\. O ^z-b^ ^zw [ox [evrildi, g=z^nw yuxu getmwdi. Arada
durub papiros [wkwsi oldu. &rwyin yaman d=y^n^rd^, narahat idi. G=rd^ ki, yata bilmir,
eyvana [\xd\. Mwhwccwrw s=ykwnmwyi ilw dalbadal at\lan g^llwlwrin qula`\n\n dibindwn
v\y\lt\ ilw ke[mwyi bir oldu. Dirwyin dal\na mwtwrislwnib na`an\n\ [\xartd\ vw qaras\na iki-
^[ k^llw atd\. Kwndin a]a`\ twrwfindw itlwr h^r^]d^, [ata[at g^llw at\ld\. Birdwn g=y^n ^z^
q\zard\. Cavan]ir ba]a d^]d^ ki, ot tayalar\, t=vlw, anbar, evlwr yan\r. Tez idarwyw girdi,
rayona zwng [ald\, k=mwyw milis [a`\rd\ vw kwndin a]a`\ twrwfinw qa[d\. Camaat swkswkw
i[indw yuxudan ay\lm\]d\. T^fwngi olan t^fwng, olmayan balta, yaba g=t^rm^]d^. Arvad-
u]aq bir-birinw qar\]m\]d\.
Cavan]ir =z^n^ yetirwndw art\q evlwri yan\b k^lw d=nm^]d^. O, dwli kimi oldu. +z^n^
oda atd\, t^st^ duman i[indw anas\n\ axtard\. Anas\ isw yox idi.
Rayondan atl\ milislwr gwlwndw art\q i]-i]dwn ke[mi]di. Qa[aqlar [\x\b getmi], kwndin
yar\s\ yan\b k^l olmu]du.
Onu evw yax\n qoymad\lar. Anas\n\n yan\b k=s=vw d=nm^] cwswdini g=stwrmwdilwr. Meyiti
qwbrw sallayanda da qolundan tutub kwnarda saxlad\lar. D^z bir hwftw g^nd^zlwr g=zw
g=r^nmwdi. Gecwlwr isw wlindw t^fwng kwndi dola]d\, yollar\, bwndi-bwrwni kwsdi, kimi isw
g=zlwdi, gwlwn olmad\. Swkkizinci g^n tezdwn durdu, ^z^n^ q\rxd\, paltar\n\ swliqw ilw
geyindi, naqan\ belinw ba`lad\, be]a[\lan\ wlinw al\b, at\n belinw qalxd\. D^z birba] Qwza
Firqw +zwyinw getdi.
—Mwnw otryad verin, qa[aqlar\n ^st^nw gedwcwm.
Iki g^ndwn sonra, gecwyar\s\, wlli yaraql\-yasaql\ atl\ ilw birlikdw da`lara qalxd\.
I]\qla]mam\] qa[aqlar\n ^st^n^ kwsmwk istwyirdi. Ona demi]dilwr ki, }wmistan a`an\n
dwstwsi yaylaqdad\r, =z^ dw bu gecw binwdw toyda olacaqlar. O bu yerlwrw yax]\ bwlwddi,
b^t^n ke[idlwri, c\`\rlar\ tan\y\rd\.
Dan ulduzu do`anda mwnzilw [atd\lar. Swssiz-swmirsiz binwlwrin wtraf\n\ kwsdilwr. &[ twrwf
h^nd^r qayal\qd\. Dwywlwr isw, a]a`\da, talada qurulmu]du. Qabaq u[urum idi. Bircw yol
vard\. O da qayalar\n aras\ndan ke[irdi. {ad\rlar\n birindwn saz swsi gwlirdi. Deywswn, a]\q
dastan ba]lam\]d\.
Cavan]ir ba]a d^]d^ ki, qa[aqlar by dwywdwdir. Yolda]lar\na xwbwr [atd\rd\ ki,
twlwsmwsinlwr, elw-elwsinlwr ki, arvad u]a`a g^llw dwymwsin. I]\qla]ana yax\n a]\`\n swsi
kwsdi. Qa[aqlardan iki-^[ nwfwri dwywdwn [\x\b atlar\n =r^y^n^ dwyi]dilwr. Bir azdan araya
elw bir s^kut [=kd^ ki, dwrwdwki bulaqlar\n ]\r\lt\s\ ayd\nca e]idildi. Cavan]ir ba]a d^]d^
ki, qa[aqlar yatd\lar.
Swhwrlw gecwnin qovu]du`u m^rg^ an\na qwdwr g=zlwdilwr
Qa[aqlardan biri alt paltar\nda dwywnin b=yr^nw, su ^st^nw [\xd\. G^llw a[\ld\. Ki]i
yumbalana-yumbalana atlara twrwf d\`\rland\. Bu twlwsik atw] Cavan]irin qur`usunu
pozdu. O, swssizcw dwywyw h^c^m etmwk va qa[aqlar\ yatd\`\ yerdw diri tutmaq istwyirdi.
Amma indi at\]mal\ oldular.
I]\qla]ana qwdwr at\]d\lar. Swhwrw yax\n dwywdwn sws-swmir gwlmwdi. Nwfwslwrini dwrib
g=zlwdilwr. Birdwn dwywdwn kimsw [\x\b dwrwyw do`ru qa[d\. Qa[d\qca da qanr\l\b geriyw
g^llw atd\, Cavan]ir }wmistan a`an\ tan\d\. Dara`\ xwzinwyw basd\, g^llwni l^lwyw verib
ni]an ald\. }wmistan a`a ni]ana gwlmwdi. O, ilan kimi q\vr\la-q\vr\la qa[\rd\. Cavan]ir lap
a]a`\da, dwrwnin qa]\nda, qulaqlar\n\ ]wklwyib dayanan at\ da g=rd^. Tan\d\. Xall\ g=y at
idi. Bir az da ke[sw }wmistan a`a at\n belinw s\[ray\b, =z^n^ dwrwyw sala bilwrdi. G=zlwdi.
}wmistan a`a aya`\n\ ^zwngiyw qoyub, ywhwrin ^st^nw qalxanda, swhwrin ayd\nl\`\nda, ki]i
ni]ana gwldi. Cavan]ir twtiyi [wkdi. G=y at ki]nwyib ]ahw qalxd\ vw ywhwrdwn y\x\lmamaq
^[^n boynunu qucaqlayan sahibini dw g=t^r^b qayal\`a do`ru [apd\. Cavan]ir yolu-izi
g=zwl tan\yan at\n }wmistan a`an\ da g=t^r^b aradan [\xabilwcwyindwn ehtiyatlanaraq
aya`a durdu. Qalxma`\ ilw dw g^llw a[\lma`\ bir oldu. Onun [iyni al\]\b yand\. Yenw twtiyi
[wkdi. At\n dayan\b d=vrw vurma`\ndan ba]a d^]d^ ki, }wmistan a`a ywhwrdw deyil…
G^n xeyli qalxandan sonra a]a`\ endilwr. Yaral\lar\n silahlar\n\ ald\lar. Qollar\n\ ba`lay\b
arabalara mindirdilwr. +l^lwri isw at\n belinw qoyub ywhwrw sar\d\lar. Barmaqlar\ twtikdw,
da`lardan qwza mwrkwzinw endilwr.
B^t^n ]whwr tw]vi] i[indwydi. Qwzw mwrkwzinin ortas\ndan ke[wn yeganw k^[wnin hwr iki
yan\ adamla dolu idi. {iyni sar\ql\ Cavan]ir qabaqda, at belindw gwlirdi. Onun dal\nca
ywhwrw sar\nm\] meyitlwr, arxada arabalar irwlilwyirdi. S^vari “otryad” dwstwsi yolun sa`\ vw
solu ilw cwrgwlwnmi]di. Nal ]aqq\lt\s\ divarlar\ titrwdirdi. Arvadlar kwla`ay\lar\n\n uclar\ ilw
g=zlwrini silib, i[in-i[in a`lay\rd\lar. Evlwrin pwncwrwlwrindwn boylananlardan ^zlwrini
c\r\b, dizlwrinw d=ywnlwr dw vard\. He[ kws irwli [\x\b =l^s^nw, dirisinw sahib dura bilmirdi.
Dwstw meydan\n ortas\nda dayand\. Qwza firqw =zwk katibi, fwallar, komsomollar, rayonun
rwhbwrlwri gwldilwr. Mitinqw ba]lad\lar. Cavan]irin twrifini g=yw qald\rd\lar. Pionerlwr onun
]wrwfinw ]er dw oxudular. Ax\rda xall\ G=y at\ ona m^kafat verdilwr: “Apar, min,
halal\nd\r”—dedilwr. Wli-qolu ba`l\ qa[aqlar\ }wkwrin qalas\na apard\lar. +l^lwri isw gecw
qaranl\`\nda xwlvwti haradasa basd\rd\lar.
G=y at Cavan]iri yax\n qoymad\. Wvvwllwr, bircw dwfw, Hwcwrin yan\nda onu g=rwn at
qabaqla]anda y^ywni [eynwyib dayanar, do`ma adam kimi imsilwywrdi. Ba]a d^]^rd^ ki,
sahibi Hwcwr bu o`lana meylini sal\b.
Amma indi Cavan]iri g=rwndw g=zlwri oynay\b burun pwrwlwri geni]lwnir, y^ywni [eynwyib
irwli at\l\r, ]ahw qalx\r, [w[iyi ilw onu tapdalama`a [al\]\rd\.
At d^]mwnini ba`\]lamaq istwmirdi. Cavan]ir hwr dwfw at\n yan\na gedib qay\danda
=z^n^-s=z^n^ bilmirdi. Elw bil pe]manlay\rd\. Dilsiz-a`\zs\z heyvan\n hwrwkwti onu
sars\d\rd\. I]dw dw =z^nw yer tapa bilmirdi. “Deywswn, heyvanlar insanlardan yax]\d\r,
d=n^k [\xm\rlar, dostu da tan\y\rlar, d^]mwni dw. Do`rudan da onlar mwnw nw pislik
elwmi]dilwr? Kwndw sws yay\landa ki, Cavan]irin wli Hwcwrw dwyib, o di]lwnmi] tikwdir, he[
daha yax\n durmaz, }wmistan a`a onu do`ram-do`ram elwywrdi, qaba`\na kim duracaqd\?
Amma wl qald\rmad\. Insafl\ adam idi. Do`rudan o, kwnddw kimw pislik elwmi]di, kimin
toyu`una da] atm\]d\, nw olar varl\ olanda? Diriba] adamd\, =z^nw var-d=vlwt d^zwltmi]di.
Hwcwrin =z^ onu nw qwdwr [ox istwyirdi. Bircw dwfw wli-wlinw, doda`\-doda`\na, nwfwsi-
nwfwsinw toxunmu]d deyw oturub illwrlw yolunu g=zlwmi]di”. Cavan]ir ax\r vaxtlar hara
gedirsw Hwcwr yedwyindw at qar]\s\nda dayan\rd\. Q\z\n titrwywn bwdwninin, twpimi]
dodaqlar\n\n twmas\n\ yenidwn hiss edirdi. Qumru qu]lar\n\n swsi qulaqlar\nda canlan\r,
qovaq a`aclar\n\n lw[wklwri g=z^n^n =n^ndw u[u]urdu. Xall\ G=y at oxran\b onu
imsilwyirdi.
Cavan]ir bilmirdi neylwsin, hara qa[s\n ki, bu d^]^ncwlwrdwn yaxas\n\ qurtars\n. Anas\ da
gecwli-g^nd^z^ ondan wl [wkmirdi, swsi qulaq\nda canlan\rd\: “Hwcwr swnin ni]anl\n idi,
istwswydin qoymazd\n s^rg^n olunsunlar”. “Mwn qol[omaq q\z\n\ ala bilmwzdim”.
“Bilmirwm, qol[omaq, nwdir, amma d^z elwmwdin, bala, s=z^nw d=n^k [\xd\n. Yad\nda
saxla, uzunsa[l\n\n ah\ yerdw qalmaz”. Belw hallarda Cavan]irin g=zlwri ya]la dolurdu.
“Swn d^z deyirswnmi], ana, uzunsa[l\n\n ah\ yerdw qalmad\. Onun ah\ mwni yox, swni
tutdu. Amma mwn dw swnin qan\n\ ald\m”. Cavan]ir elw bilirdi ki, bu s=zlwrdwn sonra
anas\ sakitlw]wcwk. Amma twrsinw, arvad elw bil dabanlar\ ^st^ndw f\rlan\b twrs-twrs
o`lunun ^z^nw baxd\: “Nw olsun?!” Cavan]ir hwr dwfw G=y at\ g=rwndw bu c^r xwyallar
ondan wl [wkmirdi, gecwlwr dw qarmaqar\]\q yuxular g=r^rd^. Ona g=rw dw at\ ilx\ya qat\b,
g=z^ndwn uzaq etmwk istwdi. Bir-iki g^n fikirlw]di, sonra qwrar\n\ dwyi]di. G=r^n^r nw
qwdwr kwdwrli, wzabl\ olsa da, at\n yada sald\`\ xatirwlwr ona wziz idi.
Mwhtwrw tap]\rd\. T=vlwdw borday\b saxlad\lar. Hwtta bir g^n onu qwzaya [a`\r\b firqw
=zwyindw i]lwmwyi twklif edwndw, Cavan]ir dwfhal raz\l\q verib ]whwrw gedwn dw belw atdan
wl [wkmwdi. +z^ ilw qwza mwrkwzinw apard\. At\n onu yenw yax\n qoymamas\na
baxmayaraq saxlad\. Illwr ke[di. O mw]hurla]d\. Qwzaya gwlwn ilk minik ma]\n\n ona
verdilwr. G=y at isw tumarland\, s\`alland\, Cavan]iri g=rwndw isw dwliyw d=nd^…
Bir ax]am…
Pwncwrw a[\q idi. B^t^n g^n^ qwza mwrkwzindw, yenicw sal\nm\] ba`da, inqilab\n il
d=n^m^n^ bayram etmi]dilwr. Qara zurnalar sws-swsw vermin], boynu qalstuklu
pionerlwr, atl\ cavanlar, wli ]^arl\ insan seli “Ya]as\n Bak\dan gwlwn }ura h=kumwti”—deyw-
deyw taxtadan yenicw d^zwldilmi] “tribunan\n” =n^ndwn ke[mi]dilwr. Cavan]ir i]
yolda]lar\ ilw birlikdw rwsmi ke[idi qwbul etmi]di. Bo`az\ a`r\yanacan ]^ar demi]di.
Twntwnw ax]am^st^ qurtarm\]d\. Idarwdw balaca bir mwclis dw d^zwltmi]dilwr. Cavan]ir
gecwdwn xeyli ke[wndwn sonra evw qay\tm\]d\.
O hwmi]w ]whwrin qurtaraca`\ndak\ evindw yatmazdan wvvwl pwncwrwlwrin dal taxtalar\n\
=rtwrdi. Bu dwfw he[ pwncwrwni dw ba`lamad\. Hwm hava isti idi, hwm dw bir azca i[mi]di.
Evdw nwfws almaq olmurdu.
Fikirlw]di ki, elw paltarl\ [arpay\ya uzan\b bir azca dincwlsin. Sonra durub hwm [ay i[wr,
hwm dw qap\bacan\ ba`lay\b wmwlli-ba]l\ yatar. Amma =z^n^n dw xwbwri olmadan uzanan
kimi yuxu onu apard\. A`\r, dwrin, ]irin yuxuya getdi. Xwbwri olmad\ ki, pi]ik kimi
ayaqlar\n\ asta basan bir adam pillwlwri qalx\b pwncwrwnin =n^ndw dayand\. Bu Hwcwr idi.
Ki]i paltar\ geyinmi]di. Ba]\nda buxara papaq, wynindw [wrgwzi paltar, belindw xwncwr,
boynunda ba]l\q vard\.
Be]a[\lan\ wlindw haz\r tutmu]du.
Ay i]\`\nda xeyli ota`a, Cavan]irw baxd\. Ki]ilw]m\]di. Sa[\na, gicgahlar\na dwn d^]m^d^.
Hwcwrin onu son dwfw g=rd^y^ndwn be] il ke[mi]di. Amma Cavan]ir elw bil q\rx ya]l\ ki]i
idi. Q\z diqqwtlw baxd\: b\qlar\ codla]m\], sifwtinw q\r\]lar d^]m^]d^. Uzan\]\ndan
g=r^n^rd^ ki, yaman yorulub, yuxu elw apar\b ki, he[ d^nyadan xwbwri yoxdu. Q\z\n
^rwyi titrwdi. Bir anl\`\na hwr ]eyi unudub pwncwrwdwn i[wri d^]mwk, onun [wkmwlwrini
soyundurmaq istwdi. Istwdi ki, onun belindwn kwmwrini a[s\n, k=ynwyini, ]alvar\n\
soyundurub, ba]\n\n alt\na yast\q qoysun, sonra da sinwsinw q\s\ls\n. Bir pi]ik q\l\`\, pi]ik
xorultulu nwfwsi ilw ona tumar [wksin, ona layla desin. O, belw an\ [ox g=zlwmi]di.
G=zlwmi]di ki, Cavan]ir onun wri olacaq vw Hwcwr wrini a`z\nda dili kimi saxlayacaq.
Bir pi]ik astal\`\ vw cwldliyi ilw y^ng^lcw at\l\b pwncwrwdwn i[wri d^]d^. Cavan]ir bir ]ey
hiss etmi] kimi yan\ ^stw [evrildi. Hwcwr barma`\ twtikdw g=zlwdi. Amma Cavan]ir
oyanmad\. Q\z elw bil sevindi. Dwrindwn nwfws al\b rahatland\. Wlini uzad\b Cavan]irin
belindwki qoburun d^ymwsini a[d\, ehmalca naqan\ [\xartd\. Naqan\n l^lwsinw, topuna
baxd\. G^llwlwr yerindwyidi…
Ertwsi g^n^ ]whwrw sws yay\ld\ ki, raykomu vurublar, G=y at\ da apar\blar. D^nya ax\]\b
gwldi. Milislwr, “QPU” I][ilwri t=k^l^]d^lwr. Icraiyw komitwsinin, prokurorlu`un adamlar\
gwldilwr. Hwr yeri wlwk-vwlwk elwdilwr, iki gilizdwn vw Cavan]irin g^llwsi at\lm\] naqan\ndan
ba]qa he[ nw tapa bilmwdilwr. Bir g^ndwn sonra xwbwr gwldi ki, G=y at =z^n^ yar`andan
at\b, amma aln\nda g^llw yeri var. “Qol[omaqlar\n i]idir”— Be]-on adam tutdular.
Mwrkwzdwn dw adamlar gwldi. {ox mwslwhwtlw]dilwr. Ax\rda qwrara ald\lar ki, Cavan]iri
}ura h=kumwtinin yolunda can\n\ qurban verwn bir adam kimi qwbiristanda yox, ba`da
dwfn etsinlwr. Matwm mitinqi a[d\lar. Tabutun ba]\n\n ^st^ndw natiqlwr birbirini wvwz
etdilwr. Ham\ da s=z verdi ki, wziz dost, wziz Cavan]ir, swn rahat yat, swni unutmayacay\q
vw b^t^n yar\m[\q qalm\] i]lwrini ax\ra [atd\racay\q. {axmaqlar ]aqq\ldad\, milislwr
g^llwlwri l^lwyw verdilwr, be]a[\lanlar\n a`z\n\ g=yw tutdular vw ^[ dwfw yayl\m atw]i
a[d\lar…
…Rw]idin kooperativi iki il idi ki, i]lwyirdi vw bu kooperativin sora`\ Bak\ya qwdwr gedib
[\xm\]d\. Buraya gwlwn h=rmwtli qonaqlar\ ]wxswn =z^ qar]\lay\rd\. Wvvwlcw i] ota`\na
apar\r, yum]aq swndwllwrdw wylw]dirir, yemwk-i[mwk haz\r olana qwdwr kwkotulu [ay
gwtirdir, vidiomaqnitafona t^rk m^`wnnilwrinin lentlwrini qoyur, qonaqlar bir stwkan [ay
I[ib dincwldikdwn sonra qollar\ndn tutub ikinci mwrtwbwyw qald\r\r, onlar ^[^n
haz\rlanm\] x^susi ota`a apar\rd\. Hwr ]ey qaydas\nda idi.
O, adwti ^zrw g^n yenw ikinci mwrtwbwnin dairwvi eyvan\nda, k=lgwdw qoyulmu] yaz\
masas\n\n arxas\nda wylw]ib, gwlib-gedwn m^]twrilwrw, a`aclar\n k=lgwsindw [ay i[wnlwrw
g=z qoyurdu ki, naraz\l\q olmas\n. Birdwn g=z^nw sa[\ a`arm\], beli b^k^lm^] bir qar\
sata]d\. Onun yan\nda orta ya]l\ iki ki]i vw d=rd-be] ya]l\ bir o`lan u]a`\ vard\. A`ac\n
swrinliyindw oturub [ay i[irdilwr. Bura adamlar\na ox]am\rd\lar.
Qar\ aya`a durdu, qamwtini d^zwldib wtrafa boyland\ vw asta add\mlarla restoran\n ba]\na
doland\. Ra]id ba]a d^]d^ qar\ nw isw axtar\r, yoxsa tez-tez dayan\b a`aclara baxmaz, irwli-
geri add\mlay\b tw]vi] I[indw dayanmazd\. Rw]id dw tw]vi]w d^]d^. Asta add\mlarla
pillwkwni a]a`\ endi vw qar\dan bir az aral\da ayaq saxlad\.
—Nw axtar\rsan, nwnw?
Qar\ swrt bax\]lar\n\ Rw]idin ^z^nw zillwdi.
—Burda bir qwbir vard\.
—Nw qwbir, nwnw?
—Adam qwbri.
Ra]id e]itmi]di ki, on, on be] il wvvwl ya]l\ bir qad\n qwbrin wtraf\nda g^l wkmi]di. Bwlkw
bu qar\ elw hwmin arvad idi? Elw bil ^rwyi qopub d^]d^. Qar\n\n qwbir sahibi olaca`\n\ vw
haray salaca`\n\ a`l\na gwtirwndw bwdwnini twr basd\. Amma =z^nw tox toxtaql\q verdi.
—Bura ba`d\, nwnw, =l^n^ qwbiristanda basd\rarlar.
Qar\n\n qa]lar\ [at\ld\. Dikwldi. Birdwn-birw [=hrwsi mwhzunla]d\. Ya]arm\] g=zlwrini
wlinin arxas\ ilw sildi.
—D^z deyirswn, bala, =l^n^ qwbiristanda basd\rarlar.
U]aq qa[a-qa[a gwlib qar\n\n wtwyindwn yap\]d\.
—Hwcwr nwnw, atam [a`\r\r, gedwk.
Qar\ getdi. Ayaqlar\n\ s^r^yw-s^r^yw yola [\xd\.
Elw bil beli bir az da b^k^ld^.
Restorandan isw m^qwnninin swsi gwlirdi.
D^nya mwnim,
D^nya swnin,
D^nya he[ kimin…
Iyul, 1990
______
Veb direktor: Betti Bleyer
Mwtni y\`d\: Nwrgiz Abadi
Veb ^[^n haz\rlad\: &lviyyw Mwmmwdova
AZERI.orga qoyuldu: iyun, 2004
Dostları ilə paylaş: |