Microsoft Word siyaset II cild rtf
Yüklə 4,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik
16 elementi qrup deyil, fərd olur; insanların yaşadığı və işlədiyi birliklər mənşəyə yox, seçkilərə əsaslanır; həyat tərzini və məqsədlərini fərdin özü qrup tərəfindən müəyyən edildiyi, yaxud təsdiq edildiyi ənənəvi cəmiyyətidən fərqli olaraq seçir; iş ailədən, yaşayış yerindən ayrılmışdır və bürokratik struktrurlardan asılı deyil və i.a. Siyasi inkişaf problemi siyasi prosesin qlobal mənada analizi ilə sıx bağlıdır. Siyasi inkişaf anlayışı elmi dövriyyəyə XX əsrin ikinci yarısında siyasi həyatın dinamikasını, onun dəyişməsi proseslərini qeyd etmək üçün daxil edilmişdir. Siyasi inkişaf iqtisadi, sosial və digər ictimai proseslərdən bir çox parametrlərinə görə fərqlənir. Birincisi, siyasi inkişaf dönməz deyil. İkincisi, siyasi inkişaf özünün müstəqil meyarları göstəriciləri ilə xarakterizə olunur. Üçüncüsü, ümumi meyarlar olduğu hallarda siyasi inkişaf prosesi müxtəlif ictimai sistemlərdə eyni ola bilməz.
1
Siyasət anlayışı əsasən dövlətə aiddir, dövlətin daxili və xarici fəaliyyətini ifadə edir. Dövlətdaxili siyasət dedikdə, hakimiyyətlə vətəndaşlar arasında münasibətləri tənzimləmə aktı başa düşülməlidir. Siyasəti əsasən dövlət rəhbəri və dövlət hakimiyyəti həyata keçirir. “Politologiya” izahlı lüğətində siyasət anlayışına aşağıdakı şəkildə izahat verilir: Siyasət (yun. politike dövlətin
1 Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyası. Politologiya. Izahlı lüğət. Bakı, “Şərq-Qərb”, 2007, 352 səh. səh. 286.
17
doktrinalar kimi normativ əsasları ilə bağlıdır. Politics anlayışı siyasətçinin prosesual şərhini nəzərdə tutur ki, bu zaman söhbət intellektual, iradi, qiymətverici və sosial-psixoloji formaları olan siyasi iradə ifadə etməkdən gedir 1
Siyasətdə siyasi qruplar, siyasi tərəflər iştirak edir və hərəkət edirlər, fəaliyyət göstərirlər. Siyasət cəmiyyəti əhatə edir və buna görə də cəmiyyətin inkişafına xidmət edən və hakimiyyət tərəfindən həyata keçirilən bir akdır. Siyasətdə dövlət quruluşu, dövləti idarəetmə forması əsas prinsip və məzmundur. Dövlət siyasəti cəmiyyətin bütün sahələrində həyata keçirilir. Siyasət həyata keçirildikcə yeni-yeni siyasət sahələri, vasitələri, bu baxımdan da obyekt və subyektləri yaranır. Siyasət iqtisadiyyat, hərbi sahələr, təhlükəsizlik sahələri, sosial sahələr, elm, təhsil və mədəniyyət sahələri və digər sahələrdə həyata keçirilir və bu sahələr siyasətin həyata keçirilmə istiqamətləri və vasitələrin hərəkət istiqamətləri kimi qəbul edilir. Siyasət bir-birilə çox qarşılıqlı səbəbiyyət əlaqəsində olan müxtəlif hadisələrdən və proseslərdən ibarətdir. Siyasi əlaqələr müxtəlif səviyyələrdə təzahür edirlər. Onların nisbətən sadə forması siyasi münasibətlərdir. Onlar siyasi fəaliyyət prosesində subyektlərin bir-birinə münasibətdə vəziyyətini əks etdirir. Mənafelərin bir-birinə uyğun gəlməsi, yaxud gəlməməsindən asılı olaraq, insanların bir-birinə münasibəti müxtəlif olur, yəni onlar müxtəlif mövqelər tutur. Buna uyğun olaraq, insanlar arasında yaranan münasibətləri siyasi əməkdaşlıq və ya siyasi rəqabət münasibətlərinə ayırmaq olar. 2
(daxili siyasət), həm də sərhədlər kənarında (xarici siyasət) həyata keçirilir. Siyasət həyata keçirildikcə yeni-yeni sahələrdə
1 Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyası. Politologiya. Izahlı lüğət. Bakı, “Şərq-Qərb”, 2007, 352 səh., səh. 274. 2 Həsən Şirəliyev, Əli Əhmədov. Politologiya. Ali məktəblər üçün dərslik. “Təbib” 1997, 416 səh., səh.68.
18 vasitələrin sayı çoxalır, istiqamətlərin sayı artır və sferası genişlənir. Bununla yanaşı, siyasi hərəkətlər zamanı istiqamətlərin sayı azala da bilir. Bu prosesin forma və məzmunu hər şeydən öncə siyasət həyata keçirilərkən, siyasəti həyata keçirənlərin maraqlarından asılıdır. Həmçinin təbii şərait də siyasətin sferasının daralmasına və ya genişlənməsinə xidmət edir. Bu baxımdan siyasi hərəkətlər həm genişlənmə, həm də daralma xüsusiyyətlərinə malikdir. Siyasi hərəkətlər zamanı siyasətin əhatə olunduğu sahələr adətən inkişaf edir. İqtisadiyyat, sosial, hərbi, mədəniyyət, elm, təhsil və digər sahələr inkişafa məruz qalır. Bu sahələr inkişaf etdikcə cəmiyyətin ümumilikdə inkişafı baş verir. Cəmiyyətin ümumi inkişafı öz növbəsində ümumi siyasi inkişafı əmələ gətirir, dövlətin tərəf olaraq vətəndaşlarla münasibətləri inkişaf edir, təkmilləşir. Cəmiyyətdə baş verən inkişaf cəmiyyətdə həyata
keçirilən siyasətin xüsusiyyətlərindən asılı
olur. İqtisadiyyat, sosial sahələr və digər sahələrdə həyata keçirilən siyasət nəticəsində bu sahələr inkişaf etdikcə, siyasət də təkmilləşir və yeni şərait daha da təkmil siyasətin həyata keçirilməsini tələb edir. Cəmiyyətin bütün sahələrində siyasət yolu ilə meydana gələn inkişafı siyasi inkişaf kimi qeyd etmək olar. Siyasi inkişaf ilk növbədə iqtisadi inkişaf üzərində olan bir vəziyyətdir və hər iki vəziyyət qarşılıqlı olaraq bir-birinə təsir edir. İqtisadiyyatın inkişafı tələb edir ki, digər sahələrdə də sürətlə cavabverici siyasət həyata keçirilsin. Nəzərə almaq lazımdır ki, iqtisadiyyatın inkişafı bir nəticədir. Nəticələrdən yeni nəticələrin alınması (şaxəli sahələr üzrə) məqsədilə cavabverici siyasət həyata keçirilir. İqtisadiyyat inkişaf etdikcə digər sahələr inkişaf edir. Dövlət hakimiyyəti fəallaşır. Bunun nəticəsində dövlət siyasəti güclənir və sahələrdə intensiv şəkildə tətbiq edilir. Siyasi inkişafa nail olunur. Siyasi inkişaf bütün sahələrdə mövcud olan inkişaf göstəricisinin şkalalar (cədvəllər, tablolar) üzrə yuxarı həddidir. Siyasi inkişaf ümumi siyasi mühitin, siyasi müstəvinin inkişaf vəziyyətidir. Siyasi inkişaf həm də siyasi hərəkətlər məhsulu olaraq, bütün sahələrdə mövcud olan nəticələrin təsirindən yaranan və ümumi əhəmiyyət kəsb edən üst qat vəziyyətidir.
Yüklə 4,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|