Microsoft Word siyaset II cild rtf
Yüklə 4,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- L.S. Sanisteban. Siyasət elminin əsasları. (ixtisarla). Tərcümə edəni Həmid
22 formasında baş verir, tədricilik dayanır, yeni keyfiyyət yaranır. Hərəkətin keyfiyyətcə müxtəlif formaları var: cansız, təbiətdə, canlı təbiətdə və insan cəmiyyətində olan hərəkət. Siyasi hərəkət ayrıca şəxsin, yaxud qrupun mövcud sistemin hakimiyyət və tabeçilik münasibətlərinə şüurlu, dərin müdaxiləsidir. Hərəkət siyasi sistemi müxtəlif qrupların əsl marağını ifadə edən müəyyən məqsədlərə nail olmağa yönəldir. Siyasətin bu və ya başqa istiqamətə yönəldilməsində əhəmiyyətli yeri ideyalar tutsa da, siyasət, hər şeydən əvvəl, hərəkat olaraq qalır. Siyasət birinci növbədə kollektiv hərəkətdir. 1 Siyasi hərəkətin subyektləri bir-birilə həm ziddiyyətli, həm də əməkdaşlıq münasibətlərinə girə bilərlər. Təbiidir ki, əsas mübarizə mövcud ictimai və siyasi vəziyyətin qorunması ətrafında gedir. Onlar konkret cəmiyyətin xüsusiyyətlərindən asılı olaraq müxtəlif siyasi hərəkət vasitələrindən istifadə edirlər. 2 Nəticə etibarilə siyasi hərəkət xaotik (qarışıq) yox, mövcud ictimai normaların məcmusu (toplusu) çərçivəsində inkişaf edir. Yəni istənilən siyasi sistemdə müəyyən hərəkət formaları mövcuddur. Siyasi hərəkətdə iştirak edənlər sistemdən xaric olmamaq (edilməmək) üçün qəbul olunmuş normalara riayət etməlidirlər. 3
Pozitiv (müsbət) və neqativ (mənfi) siyasi hərəkətlər mövcuddur. Pozitiv siyasi hərəkət müəyyən məqsədə çatmaq üçün “nə isə etməyi”, neqativ siyasi hərəkət isə müəyyən hadisələrin baş verməsinə yol vermək üçün “nə isə olunmasına son qoymağı” nəzərdə tutur. 4 Siyasi hərəkətlərin rasional və irrasional, ətalətli və yaradıcı, kortəbii və mütəşəkkil tipləri də elmi ədəbiyyatlarda göstərilir. Siyasi hərəkətləri də ümumi və konkret vəziyyətlərə bölmək olar. Belə ki, siyasi fəaliyyətin təşkil edilməsi, eləcə də dövlət hakimiyyəti təsisatlarının ümumi siyasəti, ümumi fəaliyyəti
1 L.S. Sanisteban. Siyasət elminin əsasları. (ixtisarla). Tərcümə edəni Həmid Baratlı. “Azərbaycan” nəşriyyatı, Bakı-1994, səh.23. 2 Həmin kitab, səh.24. 3 Həmin kitab, səh.26. 4
23
bir sənədin imzalanması isə konkret hərəkət vəziyyətidir, konkret sahələrdə münasibətləri tənzimləyir. Ümumi siyasi hərəkət vəziyyətində siyasi proseslər ardıcıl olaraq baş verir. Ümumi siyasi hərəkətlər konkret siyasi aktlardan, siyasi hadisələrdən formalaşır. Bu baxımdan bir sahədə tez-tez sənədlərin ardıcıl olaraq qəbul edilməsi və icrasının təmin edilməsi, həmçinin digər müvafiq tədbirlərin tez-tez və ardıcıl olaraq həyata keçirilməsi bu sahədə ümumi siyasi fəaliyyəti, siyasi hərəkətləri formalaşdırır. Ümumi siyasi hərəkətlərin tərkibi, eləcə də tətbiqi dairələri və obyektləri konkret hadisələrin, aktların obyektlərindən, sahələrindən əmələ gəlir. Ümumi siyasi hərəkətlər konkret siyasi hərəkətlərin, hadisələrin, aktların qarşılıqlı mövcudluğunu təmin edir. Buradan belə bir məntiqi nəticəyə gəlinir ki, konkret siyasi hadisələrin obyekt və subyektləri hərəkət vəziyyətində olaraq ümumi siyasi hərəkətləri formalaşdırır. Məsələn, ayrı-ayrı sahələrdə qəbul edilən qanunlar, digər normativ-hüquqi sənədlər ümumilikdə dövlətin qanunvericilik siyasətinin tərkibinə aid edilir. Dövlətin ümumi qanunvericilik siyasəti isə ayrı-ayrı sahələrdə hüquq normalarının yaradılmasını zəruri edir. Bir məsələni xüsusi olaraq qeyd etmək olar ki, hər bir ümumi hərəkət tərkibə (istiqamətlərə) ayrıldıqda, ayrılmış tərkibə (istiqamətlərə, hissələrə) konkret tərkib və hərəkətlər demək olar. Konkret siyasi hərəkətlər konkret sahələrin idarəedilməsi və bu sahələrdə münasibətlərin tənzimlənməsini yerinə yetirir. Məsələn, dövlətin vergi siyasəti konkret istiqamətdir və vergilərin yığılmasını əsas məqsəd kimi qarşıya qoyur. Konkret hərəkətlər də digər konkret hərəkətlərə bölünür. Məsələn, istehsalın təşkili iqtisadiyyatın təşkil edilməsi adlanan konkret hərəkətlər içərisində konkret istiqamətdir, həm də başqa konkret hərəkətləri özündə birləşdirdiyinə görə ümumi hərəkətlər xüsusiyyətlərinə də malikdir. Bu baxımdan da özünün tərkibindəki konkret hərəkətlər üçün ümumi hərəkət xassəsinə malikdir. İstehsalın təşkil edilməsi içərisində istehsal müəssisələrinin tikilməsi, dəzgahların quraş- 24 dırılması, mütəxəssislərlə təmin edilməsi, istehsala başlamaq və hazır məhsulun əldə edilməsi, inzibati işlərin həyata keçirilməsi konkret hadisələrdir, hərəkətlərdir. Hər bir hərəkət onun istiqamətlərini müəyyən edir. Siyasi hərəkətlər siyasətin obyekt və subyektlərini müəyyənləşdirir. Siyasətin hərəkətləri sayəsində onun obyektlərinin sayı da artırılır. Siyasi hərəkətlər bir-birilə sıx surətdə bağlı olurlar. Ümumi siyasi hərəkətlər çoxlu sayda konkret siyasi hadisələri özündə birləşdirə bilər. Konkret siyasi hadisələrin birləşmiş formada, vahid axın üzrə törədilməsi ümumi siyasi hərəkət axınını və istiqamətini əmələ gətirir. Məsələn, dövlətlər arasında tez-tez yaradılan əlaqələr və müvafiq hərəkətlərin törədilməsi dövlətlərin beynəlxalq münasibətlərdə iştirakını müəyyən edir. Dövlətlərin beynəlxalq münasibətlərdə iştirakının forma və məzmunu, həmçinin istiqamətləri formalaşır. Siyasi hərəkətlərin edilməsi zamanı siyasi hadisələr törədilir və siyasi hadisələrin törədilməsi sayəsində siyasi təcrübə formalaşır. Məsələn, beynəlxalq sənədlərin hazırlanması təcrübələrini buna aid etmək olar. Eləcə də danışıqların aparılması qaydalarını da misal çəkmək olar. Siyasi hadisə siyasətin subyektləri arasında mövcud olan münasibətləri formalaşdırır. Formalaşmış münasibətlər növbəti və ardıcıl hadisələrin törədilməsini təmin edir. Siyasi hərəkət başlayan zaman siyasi akt da törənməyə başlayır. Məsələn, istənilən bir sənədə imza edilməsi hərəkətdir və eyni zamanda siyasi hadisədir, aktdır. Siyasi hadisə törəndikdən sonra özündən sonrakı hadisələrin (növbəti hadisələrin) başlanğıcı gəlir. Məsələn, dövlətin konstitusiyası qəbul edilir. Bu, bir ümumi, həm də konkret aktdır. Bu hadisə özündən sonra digər hadisələrin törənməsini, aktların qəbul edilməsini zəruri edir. Konstitusiyadan qanunlar və digər hüquqi-normativ aktlar yaranır. Siyasi hərəkətlər və bu hərəkətlər zamanı törədilən konkret siyasi hadisələrin, siyasi aktların aşağıdakılar olduğunu qeyd etmək olar: -ümumilikdə ayrı-ayrı sahələri əhatə edən konkret siyasi fəaliyyətin təşkil edilməsi; Yüklə 4,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|