“RESPOND”
layihəsi
Hesabat No. 11
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və
24
ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər.
Abort edən həkimə müştərinin verdiyi hədiyyə, yaxud ödədiyi məbləğ (38 AZN) ANX
həkiminə verilən məbləğdən (10AZN) təxminən dörd dəfə çox olub. Tibb bacılarına verilmiş
pul, göstərilən xidmətdən asılı olmayaraq daha stabil olub - 5 manat (Gədvəl 11).
3.4. Məsləhət görülən və həyata keçirilmiş testlər/proseduralar
Müştərinin qəbul etdiyi
Aborta hazırlıq üçün ya xidmət göstərildiyi gün, ya da həkimə gəldikləri əvvəlki günlər
ərzində müştərilərin 91%-inə ultrasəs müayinəsi edilib (Cədvəl 12). (Bu qadınların bəziləri
bu müayinədən başqa müəssisədə keçib). Ultrasəs müayinəsindən keçənlərin 62%-i buna
görə nəsə ödəyib (Cədvəl 13). Belə böyük həcmdə olan müştərilər digər testlərdən
keçməmişlər (Cədvəl 12). Xidmətlərə ödəniş edənlər içində müştərilər üçün ultrasəs
müayinəsi məsləhət görülən potensial test və proseduraların içində ən bahalısı olub. 10
AZN (US $13) olan ultrasəs məlumatlara əsasən qan və sidik testləri, eləcə də cinsi yolla
ötürülən testlərdən iki dəfə baha olub (Cədvəl 13).
Cədvəl 12. Müxtəlif test və proseduralardan keçən abort müştərilərinin faizi
Test/proseduralar
%
(n=203)
Ultrasəs
91
Qan testi
37
HIV
21
Sidik testi
17
Hamiləlik testi
17
Cinsi yolla ötürülən digər
testlər
14
Cədvəl 13. Test/proseduralara görə ödəniş edən abort müştərilərinin sayı və faizi, eləcə
də ödənişin orta miqdarı
Test/ proseduralar
Ödəniş
edənlərin sayı
Ödəniş edənlərin
%, onların
arasında test
edilənlər
Ödənilmiş məbləğ
AZN US
$
Ultrasəs
115 62
10
13
Qan testi
26
35
5
6
HIV
5
12
5
6
Sidik testi
17
50
5
6
Hamiləlik testi
m.y.
m.y.
m.y.
m.y.
Cinsi yolla ötürülən digər
testlər
6
21
5
6
m.y. =məlumat yoxdur.
Təchizçi tərəfindən məsləhət görülən tests/proceduralar
Əvvəlki tədqiqatlar göstərdi ki, təchizatçılar öz müştərilərinə kontraseptiv üsulları tətbiq
etməyə başlamazdan əvvəl onları lazım olmayan test və proseduralardan keçirirlər
(Armand et al., 2007; Bradley və Mursagulova, 2006). Bu tələbatların müasir üsullara
əlavəsi bu üsulların əldə olunmasına bir maneə ola bilər; bunlar, həmçinin, qadınların bu
üsulların təhlükəsizliyi haqda fikirlərinə təsir edə bilər. Biz təchizçilərdən UDV
“RESPOND” layihəsi
Hesabat No. 11
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və
ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər.
25
yerləşdirilməsi, yaxud oral kontraseptiv preparatları yazmamışdan əvvəl tipik olaraq hansı
test və proseduraları məsləhət gördüklərini soruşduq.
UDV-nin tətbiqindən əvvəl olunacaq testlər sualına cavab verən 51 mama-ginekoloqun
82%-i ultrasəs müayinəsi cavabını verib (Cədvəl 14). Baxmayaraq ki, UDV
qoyulmamışdan əvvəl hamiləliyin istisna olunması çox vacib bir məqamdır (ÜST, 2012),
ultrasəs müayinəsi bunu aşkarlamaq üçün yeganə yol deyil, həm də bu müayinə ən azı
bahalıdır. Azərbaycan milli AP/RS protokolunda potensial sağlam UDV müştəriləri üçün
ultrasəs haqda qey olunmayıb.
Öz müştəriləri üçün oral kontraseptivləri yazmaqdan əvvəl ultrasəs müayinəsini tələb
etdiklərini mama-ginekoloqların 30%-i dedi (Cədvəl 14). ÜST Tibbi Yararlılıq
Kriteriyalarına əsasən, ultrasəs müayinəsi oral kontraseptiv istifadəçiləri üçün göstəriş
deyil, eləcə də həblərin qəbulundan əvvəl hamiləliyin olmamasını dəqiqləşdirmək çox
vacibdir, bu, müştərinin hamilə olmadığına təchizçinin əmin olmasına kimi
“uzadılmalıdır”. (ÜST, 2010). Azərbaycan milli AP/RS protokolunda oral kontraseptiv
preparatların istifadəsinə başlamazdan əvvəl ultrasəs müayinəsinə olan ehtiyac olması
haqda göstəriş yoxdur. Təchizçilərin təxminən yarısı həblərin qəbulundan əvvəl
müştərilərin qan və/yaxud hormon testlərindən keçmələrini məsləhət görürlər. ÜST oral
kontraseptiv preparatların istifadəsinə başlamazdan əvvəl qan testlərinə ehtiyacın olmasını
qeyd etmir (ÜST, 2004).
Cədvəl 14. Üsullar nəzərə alınmaqla, AP istifadəsinə başlamazdan əvvəl
test/proseduraları rutin olaraq məsləhət görən təchizçilərin faizi
Testlər/proseduralar
Müştərinin üsullardan istifadə etməyə
başlamazdan əvvəl testdən keçməyi
məsləhət bilən təchizçilərin %
UDV
(n=51)
Oral
kontraseptivlər
(n=60)
Çanağın müayinəsi/Pap testi
84 13
Ultrasəs
82 30
Cinsi yolla ötürülən testlər 29
8
Hormon/qan testləri
10 47
Hamiləlik testi
12
5
Digərləri*
10
3
* Digərlərinə aiddir: Qlükoza, qara ciyər testləri
3.5. Həkimə gəlişlər
Müştərilərin həkimə təkrar gəlməsi potensial fəsadların qarşısının alınması üçün bir yoldur
və ÜST müxtəlif sağlamlıq proseduraları üçün həkimə gəlişlərin müəyyən sayda olmasını
öz rəhbər vəsaitində təklif edir. Sağlamlıq vəziyyətləri, yaxud proseduralara cavab
reaksiyası ilə əlaqəli bəzi müştərilər üçün həkimə gəlişlər daha çox tələb olunsa da, ÜST
məsləhətləri tipik müştərilər üçündür. ÜST rekomendasiyalarına nisbətən, adətən, daha çox
həkimə gəlişləri tələb edən həkimlər səhiyyə sisteminin effektliliyinə ziyan gətirə bilər və