“RESPOND” layihəsi
Hesabat No. 11
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və
ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər.
11
təhlildə yer almayıb. Tapşırıqda eyni kartları istifadə edənlər üçün düzlmüş kartların təhlili
məhdudlaşdırılıb. Kartların düzülüşündə qoşa düzümlər də olub.
Müştəri və təchizçidən müxtəlif kontraseptiv üsulların effektliliyinə müvafiq çoxdan aza
doğru düzülüşü xahiş olunduqda, düzgün ardıcıllıq belə olmuşdur: UDV, həb, kondomlar,
cinsi yaxınlıqdan çəkinmə (Hatcher et al., 2011).
İnsan tədqiqatlarında iştirak edənlərin mühafizəsi
Bu tədqiqat “Protection of Human Subjects Committee of FHI 360” və Azərbaycan SN
tərəfindən təsdiqlənib. Gizli saxlamaq üçün müştərilərdən şəxsi müəyyənləşdirən
məlumatlar toplanmayıb. Baxmayaraq ki, mama-ginekoloqların təsadüfi seçimində
təchizçilərin adları tələb olunub, onların adları heç bir araşdırma formalarında qeyd
olunmayıb və məlumatlar toplanandan sonra həkimlərin həmin siyahısı tez bir zamanda
ləğv edilmişdir. Bu tədqiqatda toplanmış məlumatlar onlar toplandığı gün gizli qovluqlarda
saxlanıb və sonra günün sonunda etibarlı kabinetlərdə yerləşdirilib. Heç bir müsahibə
iştirakçının şifahi razılığı olmadan aparılmayıb.
“RESPOND” layihəsi
Hesabat No. 11
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və
ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər.
13
Nəticələr
Nəsilartırma imkanlarının tənzimlənməsi üçün müasir kontraseptiv
vasitələrin istifadə
edilməsi, yaxud arzuolunmaz uşaq dünyaya gətirmələrindən qorunmaları üçün cinsi
əlaqədən çəkinmə və/yaxud abort variantının seçilməsi üçün qadınların verdiyi qərarlar bir
çox amillərdən irəli gəlir. Burada verilmiş nəticələr bu amillərdən bəhrələnərək müxtəlif
bölmələrə bölünmüşdür. Birinci bölmədə təsvir olunmuş tədqiqatlar nümunəsinə aidir:
müştərilər üçün onların sosial-demoqrafik xüsusiyyətləri daxildir; təchizçilər üçün onların
təlimləri və cari xidmət təchizi təcrübələri. İkinci bölmədə təqdim olunan tibb
müəssisələrində AP üzrə müştərilərin istifadəsinə cəht etdikləri məsləhətlər, vasitələr, eləcə
də onların istifadəsidir. Digər bölmələr AP vasitələrini qəbul və istifadə etmək üçün edilən
cəhtlərin potensial səbəblərini müəyyənləşdirməkdən ibarətdir: səhiyyə sistemi amilləri (3-
cü bölmə), məlumatlılıq (4-cü bölmə) və əmin olma (5-ci bölmə). Səhiyyə sistemi amilləri
üzrə bölmə xidmətlərin yerləşməsi, xidmət təchizatına olan maneələr, müxtəlif RS
xidmətləri üçün testlər, məsləhət görülən həkimə gəlişlərin sayı və xidmət üçün ödəniş
aparmadan ibarətdir.
AP müştərilərinin çox az sayda olması səbəbindən o sorğudan alınmış nəticələr sonda – 6-
cı bölmədə təqdim olunmuşdur.
1. İştirakçıların xüsusiyyətləri
1.1. Xidmət göstərənlərin demoqrafik göstəriciləri, təlimləndirilmələri və
göstərdiyi xidmətlər
Cədvəl 2-də (səhifə 14) bu tədqiqata daxil edilmiş həkimlərin xüsusiyyətləri verilib.
Əməkdaşlıq edən bütün mama-ginekoloqlar qadın olub. Onların orta yaşı 50 olub və
mama-ginekoloq kimi iş stajları orta hesabla 23 il olub.
Müsahibə alınan 60 xidmət göstərənlərin yeddisi (12%),
8
abort xidmətini göstərir, amma
təxminən hamısı ANX-ri göstərir (98%). Mama-ginekoloqların 70%-i məlumat veriblər ki,
qadınlar əsasən AP xidmətləri üçün müraciət edirlər.
Mama-ginekoloqların çoxu məlumat veriblər ki, RS təlimlərini lazımi səviyyədə son
zamanlar almışlar. Onlarin 75%-dən çoxu məlumat veriblər ki, AP və ANX xidmətləri üzrə
aldıqları təlimlər son beş ilin ərzində olub. Müqayisə üçün, məlumat verənlərin 42%-i
həmin vaxt intervalında abort xidmətləri üzrə təlim keçdiklərini deyir; faktiki olaraq,
müsahibə verən həkimlərin 50%-i abort xidmətləri üzrə təlim keçməmişlər. AP təlimləri
Azərbaycanda müasir üsullardan daha çox istifadə olunan UDV, həblər və kondomlardan
ibarətdir. Təcili kontraseptiv həblər və inyeksiya oluna bilən kontraseptivlər (ölkədə əlçatan
8
Tədqiqatın planlaşdırılması mərhələsində yerli tədqiqatçılar məlumat verdilər ki, bütün mama-ginekoloqlar
abort, ANX və AP xidmətləri üzrə təlimli və təcrübəlidirlər, amma praktiki işləyən mama-ginekoloqların
çoxu
məlumat verdilər ki, onlar faktiki olaraq heç zaman abort əməliyyatını həyata keçirməyiblər.
“RESPOND”
layihəsi
Hesabat No. 11
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və
14
ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər.
olsa da) haqda təlimlərdə olan mam-ginekoloqların ¾-dən də azı məlumatlıdır. Bu göstərici
AP məsləhətlərinin tam şəkildə təklif olunması üçün maneçilik törədir. Bundan başqa,
həkimlərin çoxu üçün UDV təlimi praktiki yerləşdirmə komponentini əhatə etməyib;
onların ancaq 22%-i nə zamansa təlimdə UDV yerləşdirmişlər. Bu – UDV qoyulması üzrə
bacarığa görə olan çatmazlıq (klinik və praktik) təlimi təchizçilər tərəfindən üsulun
tətbiqinin təklifində gizlədilməyə səbəb ola bilərdi.
Cədvəl 2. Təchizatçinın demoqrafik xüsusiyyətləri və təklif olunan xidmətlər
Xüsusiyyətlər
Təchiz edən
orta, yaxud %
(n=60)
Qadın (%)
100
Orta yaş (il)
50
Mama-ginekoloq kimi orta staj ili
23
Müştəri tipi (%)
Abort 12
ANX
98
AP
70
Sonuncu ANX təlimi (%)
Keçmiş illər ərzində
33
1–5 il əvvəl 50
5 ildən çox əvvəl
12
Heç vaxt
5
Sonuncu abort təlimi (%)
Keçmiş illər ərzində 24
1–5 il əvvəl
18
5 ildən çox əvvəl 8
Heç vaxt
50
Sonuncu AP təlimi (%)
Keçmiş illər ərzində 40
1–5 il əvvəl
35
5 ildən çox əvvəl 17
Heç vaxt
8
Müzakirə ediləsi AP təlimli üsullar* (%)
UDV
75
Həblər
73
Kondomlar
60
Təcili kontraseptiv həblər
23
Inyeksiya oluna bilən kontraseptivlər 18
Implantlar 13
Qadın sonsuzluğu
10
Digərləri
†
23
UDV təlim vaxtı yerləşdirənlər (%)
22
* Çoxsaylı cavablar mümkündür
†
Digərlərinə daxildir: təqvim ritmi, spermasid və kontraseptiv həlqə.