- 94 -
təxəyyülün məntiqi üstələməsindədir. Lakin təxəy-
yül, görünür, böyük riyaziyyatçı olmaq üçün də
vacib şərtdir. Təsadüfi deyildir ki, bir dəfə Hilbertə
deyəndə ki, onun şagirdlərindən biri riyaziyyatı ata-
raq şairliyi seçmişdir, Hilbert – «görünür onun riya-
ziyyatçı olmaq üçün təxəyyülü çatmamışdır.», – de-
yə cavab vermişdir.
Fəraməz Maqsudovun ən rasional elmi təmsil
etsə də, təfəkkür tərzinə görə Şərq adamıdır. Onun
düşüncəsindəki impulsivlik özünü çox qabarıq şə-
kildə biruzə verir. Şair təsirlənmədən yaza bilmədiyi
kimi, o da təsirə qapılmadan düşünə bilmir. Öz ide-
yasının və ya hansı isə ideyanın təsiri altına düşəndə
isə başqa sözləri eşitmir. Daha doğrusu, belə mə-
qamlarda ancaq təsiri altında olduğu mövzu ilə bağlı
danışır və ancaq buna aid deyilənləri eşidir.
Mən akademik Fəraməz Maqsudovu həmişə
öyrənən görmüşəm. İstənilən vəziyyətdə, istənilən
sahədə qarşıdakının özündən çox bildiyini zənn edir
(hər halda belə təəssürat yaranır). Hər hansı məc-
lisdə, istənilən məsələ ilə əlaqədar söhbət gedirsə,
Fəraməz müəllim yanında oturan adamdan həmişə
nəyi isə soruşur, öyrənmək istəyir. Kənardan bax-
dıqda onun haqqında heç nə bilməyən, söhbətin
nədən getdiyini anlamayan və ya eşitməyən adam
təəssüratı yaranır. O, hansı səmimiyyətlə soruşursa,
sən də həmin səmimiyyətlə cavab verməli olursan.
Onun səmimiyyəti istər-istəməz müsahibini də sə-
mimi olmağa vadar edir.
- 95 -
Hər adam üçün ən çox səciyyəvi olan bir hal,
vəziyyət olur. Həmin adamı ən çox həmin halda,
onun üçün adi olan vəziyyətdə təsəvvür edirsən. Fə-
raməz müəllimin adi vəziyyət öyrənmək vəziyyə-
tidir. O, öz şagirdlərindən də öyrənməyə çalışır. Elə
bil, ona elə gəlir ki, başqaları ondan yaxşı bilir…
Şahmat klassiklərindən biri şahmat oynayan-
ları dörd qrupa bölmüşdür. Ən pisi zəif oynayan
lakin zəif oynadığını bilməyənlər. Sonra zəif oy-
nayan və bunu bilən, daha sonra isə yaxşı oynayan,
amma bundan xəbəri olmayan gəlir. Ən yüksək sə-
viyyədə yaxşı oynayan və yaxşı oynadığını bilənlər
qoyulur. Fəraməz Maqsudovu səciyyələndirmək
üçün bunlar heç biri kifayət deyil. Görünür, beşinci
qrup şahmatçılar da var. – «Yaxşı oynayan, yaxşı
oynadığını bilən, lakin onu biruzə verməyən, özün-
dən zəiflərdən də nə isə öyrənməyə çalışanlar» …
Və ona görə də, çox yüksəkdə durduğu halda, çox
güclü olduğu halda bəzən çox aşağı enən, özündən
qat-qat zəiflərlə də oturub-duran, çətin anlaşılan,
proqnozlaşdırıla bilməyən, sadə təzahürlü mürəkkəb
zəka!... Adi insani hisslərə, emosiyalara təbe etdiril-
miş qeyri-adi ağıl, intellekt!
“İpək Yolu”, №1, 2000
- 96 -
Bir ocağin varisi
(Akademik Kamal Talıbzadə haqqında)
Kamal Talıbzadə Azər-
baycan ədəbiyyatşünaslığının
ağsaqqallarından biri, milli
ədəbi tənqid tariximizin salna-
məsini yaradan görkəmli təd-
qiqatçı, Akademiyanın həqiqi
üzvü, neçə-neçə orden və mü-
kafatlarla təltif olunmuş şanlı-
şöhrətli bir insan nə qədər
məşhurlaşsa da, nə qədər xid-
mətlər göstərsə də, məlasəf çox vaxt başqa bir adın
nüfuz və təsir dairəsindən çıxa bilmədi. Bütün iste-
dadına və xidmətlərinə rəğmən, Kamal Talıbzadə
milli məfkurəmizin yaddaşında ilk növbədə Abdulla
Şaiqin oğlu və Şaiq ocağının məşəlini tutan davamçı
kimi qalmaqdadır. Bunun səbəbi Abdulla Şaiq uldu-
zunun zaman keçdikcə daha çox parlaması və yad-
daşlarda Azərbaycan ziyalılığının simvolu kimi
möhkəmlənməsidir. Əslində Kamal Talıbzadə heç
özü də bu parlaq ulduzun kölgəsindən çıxmağa,
onun nüfuzunun təsir dairəsindən kənarda özünə
fərqli bir nüfuz hazırlamağa can atmırdı. Onun
- 97 -
özünün də dönə-dönə dediyi kimi, ən böyük xidməti
şəxsi tədqiqatlarından daha çox, Abdulla Şaiq ədəbi
irsinin bir küll halında yeni nəsillərə çatdırılması,
Şaiq ocağının ədəbi bir işıq mənbəyi kimi qorunub
saxlanılmasından ibarət idi. Təsadüfi deyildir ki,
tanışlığımızın və əməkdaşlığımızın intensiv dövrün
də – ömrünün son illərində söhbətlərimizdə onun ən
çox Abdulla Şaiqin ev muzeyi ilə, onun ədəbi taleyi
və ədəbi-bədii irsi ilə məşğul olduğunu, özünü Şaiq
çırağının işığında əritməyə hazır olduğunu duyur-
dum.
Əslində mənim Kamal Talıbzadə ilə tanış ol-
maq arzum, onunla münasibətlərim heç də yalnız
görkəmli ədəbiyyatşünas alim, Azərbaycanın ən nü-
fuzlu akademiklərindən biri ilə ünsiyyətdə olmaq
arzusundan irəli gəlməmişdi. Mən ilk növbədə uşaq-
- 98 -
lıqdan əsərlərini oxuduğum, bu əsərlərin arxasında
nurlu simasını hiss etdiyim Abdulla Şaiqin varisi ilə
təmasda olmaq, necə deyərlər, onun qoxusunu Ka-
mal müəllimdən almaq istəyirdim. Amma gözləmə-
diyim halda Kamal Talıbzadədən diametral əks bir
maraq gördüm. İlk baxışda nə qədər təəccüblü olsa
da o, mənim simamda sanki Abdulla Şaiqi gördüyü-
nü, onu xatırlatdığımı, həm əsərlərimdə, həm də
təhsil quruculuğunda, istedadlı gənclərə göstərdiyim
qayğı və diqqətə görə Şaiq işinin davamçısı oldu-
ğumu qeyd edirdi: – «Səlahəddin, səni görəndə, sə-
nin əməllərinlə tanış olanda, istedadlı gənclərə qay-
ğını görəndə düşünürəm ki, bəlkə Şaiq ruhunu sən
hamımızdan çox yaşadırsan». Azərbaycan radiosu-
nun müxbiri Çiçək Veysəlovaya müsahibəsində də
bu məqamı vurğulamışdı. Bu, – çox önəmli bir eti-
raf idi. Yəni, böyük şəxslərin, millətin simasını
müəyyən edən insanların ruhunu ancaq genetik
varislər daşımır. Milli ruh millət üçün çalışanların
yanğısından qidalanır və eyni ideala xidmət edən
vahid milli ruha qatılanlar bir-birinə bənzəməyə
bilməzlər.
Kamal Talıbzadə Abdulla Şaiqin oğlu olma-
ğın məsuliyyətini dərk edir və yüksək dərəcədə də-
yərləndirirdi. Azərbaycan Universitetinin fəxri pro-
fessoru olan Kamal Talıbzadənin universitetimiz
üçün gördüyü ən böyük işlərdən biri də kitabxana-
mızda Abdulla Şaiq guşəsinin yaradılması olmuş-
dur. O, xəstə olmasına baxmayaraq, Abdulla Şaiqin
Dostları ilə paylaş: |