Microsoft Word S?xsiyy?tl?r W-2003 formatted new doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- 12 - sında əriyir” 1 . Amma bu heç də həmişə mümkün olmur. Belə ki, insan qeyri-şüuri şəkildə də olsa, özünü həmişə başqalarından ayırır. Sadəcə olaraq əsl dostluq zamanı dostunu da “başqaları”, yəni yadlar cərgəsində yox, “öz”ü tərəfdə hesab edir. “Mən” və “başqaları” münasibəti “biz” və “başqa- ları” münasibəti ilə əvəz olunur. Məlum atalar sözündə belə deyilir: “Dost dosta tən gərək, tən olmasa, gen gərək”. Əlbəttə, bu ancaq eyniyyətdən, yaxınlıqdan irəli gələn münasi- bətlərə aiddir. Amma bu atalar sözü münasibətlərin ancaq bir formasını, növünü nəzərə alır. Halbuki fərq özü də dostluq üçün şərt ola bilər. Yəni insanlar məhz fərqlərinə görə bir-birini tamamlaya bilirlər. Necə ki, məhəbbət iki cür olur, yəni yaxınlıqdan, eyniyyətdən doğan məhəbbətlə yanaşı, fərqdən doğan məhəbbət də vardır, eləcə də dostluğun iki əsas forması vardır. Fərqli adamla yoldaşlıq inkişaf üçün impuls verir. Yəni başqası sənin bilmədiklərini bilir, sənin edə bilmədiklərini edir və nəticədə iki adam birləşəndə daha çox şey bacarır, daha güclü olur. Eyniyyətdən doğan dostluq halında isə iki ada- mın bir yerdə olması əlavə heç nə vermir; əvəzində eyni bir keyfiyyət daha da vurğulanmış olur. Bir adamın düşüncəsi, mövqeyi bütün dostlar üçün üst- üstə düşür. 1 Кант И. Лекции по этике. М., Республика, 2000. с.184. - 13 - Dostluq hansı ehtiyacdan yaranır? Hansı cə- hətlərdə fərq, hansı cəhətlərdə eyniyyət daha önəm- lidir? Əqidənin, dini mənsubiyyətin, adət-ənənənin üst-üstə düşməsi dostluq üçün nə dərəcədə önəm- lidir? Bəs ixtisasların, bilik və qabiliyyətlərin necə, eyni, yoxsa fərqli olması daha yaxşıdır? Eyni dildə danışmayanlar dost ola bilərlərmi? Əbu Turxan deyir: “Yolları eyni olmayanlar yoldaş ola bilmədikləri kimi, zövqləri, məqsədləri, amalları eyni olmayanlar da dost ola bilməzlər.” “Biz” və “başqaları” bölgüsünün təməlində hansı meyarlar dayanır? Bu suallara cavab axtaran- da xeyli dərəcədə aydınlaşır ki, fərq əqidə və mənə- viyyat yox, intellekt və əməli vərdiş sahələrində məqbul sayılır. Tərəflərdən biri fiziki cəhətdən, o biri intellektual cəhətdən üstündürsə, bu cür birlik işin xeyrinə də ola bilər. Amma biri nəcib, o biri na- nəcibdirsə... Bir sözlə, “biz” ola bilmək üçün məhz mənəvi birlik tələb olunur. Azərbaycanda “dar günün dostu”, “gen gü- nün dostu” ifadələri əslində “dost” anlayışını nisbi başa düşməkdən irəli gəlir. Məhz bu cür yanaşma- nın nəticəsidir ki, əksər adamlar “dəvəsi düzə çı- xanda” daha dar günün dostlarını axtarmırlar. Yəni hər mühitin özünə binəm dostları olması bir real- lıqdır. Bu cür yanaşma dostluq ideyasından uzaq olub yoldaşlıq mənasında başa düşülməlidir. “Dar günün dostları” çox vaxt əyləncə, eyş-işrət məclis- ləri üçün “işə yaramırlar”. Necə deyərlər, hərənin öz - 14 - təyinatı var. Ona görə də belə kontekstlərdə “dost” kəlməsindən istifadə etməmək məsləhətdir. Yaxud B.Franklin deyir: “Düşməninə həm də dost kimi bax, çünki bir çox səhvlərini ancaq ondan öyrənə bilərsən”. Amma həqiqi dost məhz qüsurları deyən dostdur. Bu başqa məsələ ki, dost guya qü- surları görməyə də bilər. Amma biz düşünürük ki, insanda özünütənqid hissi varsa, dosta da tənqidi münasibət bəsləmək və onun qüsurlarını aradan qaldırmaq üçün səy göstərmək mühüm keyfiyyətdir. Elm aləmində tənqid, diskusiya, obyektivlik, prinsipiallıq kimi keyfiyyətlər dostluğa görə tərəf- keşliyi istisna edir. Əksinə, xeyirli dost özü razı ol- mamalıdır ki, dostu onun xətrinə həqiqətdən uzaq- laşsın. Həqiqətin, ədalətin pozulmasını tələb edən münasibət əsl dostluq sayıla bilməz. Müasir dövrdə insanların həyat tərzinin dəyiş- məsi “dostluq” məfhumuna da xeyli yeni mənalar gətirmişdir. İndi canlı ünsiyyət üçün məsafə qət edib görüşməyə ehtiyac qalmır. İnternet vasitəsilə də əlaqə saxlamaq olur. Bu, dostların işini asanlaş- dırmaqla yanaşı, yeni tipli dostların da əmələ gəl- məsinə səbəb olur. Məsələn, “Facebook dostluğu” yeni hadisədir. Burada söhbət əslində tanışlıqdan və ünsiyyətdən gedir. İnsanlar bir-biri ilə fikirlərini bölüşür və sanki həmfikir axtarırlar. Lakin fikir- lərin, maraqların, zövqlərin uyğunluğu hələ dostluq üçün yetərli deyil. Zəmanə isə bu cür münasibətləri daha çox aktuallaşdırır. - 15 - Ümumiyyətlə, müasir zaman ünsiyyətin də, dostluğun da xarakterini dəyişir və onların yenidən dəyərləndirilməsinə ehtiyac yaranır. - 16 - Müasiri olmadığım müasirim (Akademik Heydər Hüseynov haqqında) Sənət adamları və riyaziyyat- çılar şöhrət çələngini tez geyinir- lər. Müdriklik isə adətən ömrün yetkin çağında gəldiyindən fəlsəfə- də gənc yaşlarından uğur qazanan insanları barmaqla saymaq olar. 31 yaşından (1939-cu il) başlaya- raq Azərbaycanda fəlsəfə və icti- mai-siyasi elmlərə rəhbərlik edən, 37 yaşında (1945-ci il) akademik olan, Azərbaycan Elmlər Akademiyasının əsasını qoyan və onun ilk vitse-prezidenti seçilən Heydər Hüseynovun hikmət çırağı, nə yaxşı ki, tez şölələndi və xalqımızın milli ideya tarixinin ən çətin bir dövrünə işıq saldı. Repressiyalardan sarsılmış Azər- baycan mlli məfkurəsinin yeni dövrün nəbzini tuta bilən yeni dühalara ehtiyacı var idi. Belə çətin bir məqamda milli şüurun tarım çəkilmiş və incəlmiş varislik körpüsünü dağılmaqdan xilas etmək üçün tale Azərbaycana Heydər Hüseynov şəxsiyyətini bəxş etdi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|