Microsoft Word tagiyeva mehin doc
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
28 dünya bazarının olsa-olsa yalnız iştirakçısıdır, о nə isə alır və yaxud da satır. Vahid dünya bazarının bərabərhüquqlu üzvü olmaq üçün beynəlxalq əmək bölgüsü sistemində möhkəm və davamlı yerə malik olmaq lazımdır. Belə olmasa, milli iqtisadiyyatlar müstəqil olaraq qlobal iqtisadiyyatın strukturunda özünə yer ala bilməz. qtisadi qloballaşma prosesində milli iqtisadiyyatların strukturunda zəruri dəyişikliklər baş verir və milli iqtisadiyyatların qarşılıqlı asılılığı yaranır. Bu asılılıq ikitərəfli və çoxtərəfli ola bilər. Bu cür asılılığa bir neçə ölkənin vahid elektrik sisteminin yaradılmasını, Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəmərinin birlikdə çəkilməsini və istifadəsini misal göstərmək olar. Özünün vahid bazarı olan qlobal iqtisadiyyat dünya iqtisadiyyatının bir- neçə tərəfini deyil, müxtəlif sferalarını, bütün əsas aparıcı sahələrini əhatə edir: • əmtəələri, xidmətlərin, texnologiyaların, intellektual mülkiyyət obyektlərini öz fəaliyyət sferasına cəlb edən xarici ticarəti; • istehsal amilləri kimi çıxış edən iş qüvvəsinin, kapitalın, informasiyanın beynəlxalq hərəkətini; • beynəlxalq maliyyə-kredit və valyuta əməliyyatlarını (bu əməliyyatlara isə kreditlər və beynəlxalq iqtisadi münasibət subyektlərinin borcları, ə vəzsiz maliyyələşdirmə və yardımlar, qiymətli kağızlarla əməliyyatlar, xüsusi maliyyə mexanizmi, habelə valyuta ilə əməliyyatlar aiddir); • istehsal, elmi-texniki, texnoloji və informasiya əməkdaşlığı. Deməli, qlobal iqtisadiyyatın fəal iştirakçısı olmaq üçün hər bir milli iqtisadiyyatın göstərilən bütün bu sahələri üzrə xarici əlaqələrin yaradılması və inkişaf etdirilməsi lazımdır. Bunun üçün isə milli iqtisadiyyatın bütün göstərilən sahələrinin özü inkişaf etməlidir. Bu həm də ona görə lazımdır ki, qloballaşmanın bizim üçün hazırladığı "sürprizlərə" hazır olaq. Azərbaycan da dünyada baş verən iqtisadi qloballaşma prosesindən kənarda qala bilməz, əvvəla ona görə ki, о da dünyanın bir parçasıdır, dünya birliyinin üzvüdür. kincisi də Azərbaycanın təbii coğrafi mövqeyi, zəngin təbii ehtiyatları, potensial imkanları və milli maraqları onun qloballaşma şəraitində
29 gedən proseslərdə, xarici ticarət əlaqələrində iştirakını zəruri edir. qtisadi qloballaşma müstəqillik əldə etmiş hər bir xalqın, milli dövlətin müstəqil yaşayıb mövcud olmasına bilavasitə təsir göstərir. qtisadi qloballaşmada iştirakdan xeyir də görmək olar, ziyan da çəkmək. Onun müsbət nəticələrindən bəhrələnmək və mənfi nəticələrinin təsirini azaltmaq üçün dünya hadisəsi kimi iqtisadi qloballaşma hərtərəfli öyrənilməli və düzgün strateji xətt müəyyən edilməlidir. Qloballaşma prosesinin pozitiv nəticələri kimi aşağıdakıları göstərmək olar:
• qtisadi qloballaşma prosesində fəal iştirak etmək üçün beynəlxalq əmək bölgüsü sistemində, mümkün olan sahələr üzrə, möhkəm və uzunmüddətli yerə malik olmaq lazımdır. • qtisadi qloballaşmada iştirak etməklə xarici kapitalın, yeni texnologiyanın, mütərəqqi idarəetmənin üsul və vasitələrinin ölkə iqtisadiyyatına gətirilməsinə və tətbiqinə nail olunur, bununla da milli kapitala, digər istehsal amillərinə qənaət etmək imkanı qazanılır. • Ölkənin təbii sərvətlərinin xarici kapitalın iştirakı ilə birgə istifadə olunması və xarici bazarlara daşınması bu sahələrdən daha çox gəlir götürülməsinə imkan yaradır. Qlobal iqtisadiyyat bazar təbiətlidir və buna görə də iqtisadi qloballaşma prosesində iştirak edən tərəflər arasında (qloballaşmanın iştirakçıları arasında) güclü rəqabət gedir. qtisadi qloballaşma prosesində iştirak etmək Azərbaycana özünün keçid dövrü şəraitində qarşıya qoyduğu vəzifələrin yerinə yetirilməsinə və qarşıya çıxan problemlərin həll edilməsinə bu və digər dərəcədə öz müsbət təsirini göstərir və bunu inkar etmək olmaz. Müasir qloballaşma dövrü dünya ölkələrindən öz sərvətlərindən səmərəli və rentabelli istifadə etməyi tələb edir. Hansı dövlət bu prinsiplərə əməl edib strateji məhsulları ilə önə çıxa bilsə, həmin dövlət öz iqtisadiyyatını və ə halisinin həyat şəraitini müsbət istiqamətlərdə yönləndirə biləcək. 30 Respublikamız da öz strateji məhsulu sayılan neft amilindən yüksək bacarıqla istifadə etməli, neftdən gələn gəliri iqtisadiyyatın diversifikasiyası yolu ilə digər sahələrə yönəltməklə həm ixrac potensialını artırar, həm də digər sahələrin inkişafını surətləndirə bilər. Bu yolla ölkəmiz öz iqtisadi qüdrətini artırmaqla dünyada “söz sahibi“ olan dövlətə çevrilə bilər. qtisadi qloballaşma meylinin gücləndiyi müasir dünyada qloballaşmanın doğurduğu üstünlüklərdən istifadə etməklə ölkələr müstəqil milli iqtisadiyyatlarını, uzaq və yaxın xarici ölkələrlə ticarət əlaqələrini daha da inkişaf etdirə bilərlər. Bununla belə iqtisadi qloballaşmanın doğurduğu neqativ nəticələrin olduğunu da unutmaq olmaz. Qloballaşma prosesi müxtəlif inkişaf səviyyəli ölkələrdə müxtəlif cür qarşılanır. Bu cür münasibət qloballaşmanın üstünlüklərindən hamının eyni dərəcədə istifadə edə bilməməsi ilə bağlıdır. Qloballaşma prosesi ilk növbədə inkişaf etmiş ölkələrdə rəğbətlə qarşılanır və inkişaf etməkdə olan ölkələrin əksəriyyətində ona çox ehtiyatla yanaşılır. Beləliklə, qloballaşma istər dünya miqyasında, istərsə də ölkə daxilində keyfiyyətcə yeni iqtisadi və maliyyə mühitinin formalaşmasına yol açmışdır. Mütəxəssislərin əksəriyyəti hesab edir ki, beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin liberallaşması eyni tipli qanunlarla idarə olunan, vahid və yaxud yüksəkdönərli ödəmə vasitələrindən istifadə edilən vahid və yekcins qlobal bazar məkanının yaranmasını sürətləndirir. qtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsi nəticəsində ölkələrarası xarici ticarət əlaqələrində olan mövcud maneələr getdikcə aradan qaldırılacaqdır. Bu isə xarici ticarətdə rəqabətin qlobal xarakter almasını təmin edəcək, dünya ehtiyatlarından daha səmərəli istifadə edilməsinə səbəb olacaqdır.
Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|