43
istiqamətdə inkişaf etməkdədir. Azərbaycan öz daxili məhsullarının dünya
bazarlarında satılması, ölkə valyutasının digər ölkələrin valyutaları ilə sabit
mübadiləsi nəticəsində idxal və ixrac arasında xarici ticarət balansının
tarazlığını daim qoruyub saxlamağa çalışır.
Azərbaycanın xarici iqtisadi əlaqələrinin inkişafı inteqrasiya proseslərinə
aktiv surətdə qoşulmaqla, regional inteqrasiya birliklərində səmərəli iştirak
etməsilə mümkündür.
Artıq müstəqillik atributlarına malik olan Azərbaycan dövlətinin xarici
iqtisadi əlaqələrinin daha yüksək inkişafı üçün onun coğrafiyası daha da
genişlənməli və bu sahədə bir sıra aşağıdakı əsas vəzifələr yerinə yetirilməlidir:
• siyasi və iqtisadi müstəqillik atributlarını daha da möhkəmləndirmək
məqsədilə Azərbaycan potensial imkanlarını artırmalıdır;
• dünya iqtisadi sistemində ölkənin mövqeyi, fəaliyyəti və verdiyi
məhsulun xüsusi çəkisi artmalıdır
• istehsalın beynəlxalq standarta uyğun formalaşması və idarə olunması
strategiyasına nail olunmalıdır;
• makroiqtisadi səviyyə ilə beynəlxalq inkişaf səviyyəsi arasında bazar
uyğunluğu meylinə nail olunmalıdır;
• beynəlxalq və milli iqtisadi mənafelərin əlaqələndirilməsi təmin
edilməlidir;
• idxal və ixrac əməliyyatlarının tarazlı nisbəti əldə olunmalıdır;
• iş
qüvvəsinin
və
kapitalın
beynəlxalq
miqrasiyası
prosesi
tənzimlənməlidir;
• xarici ölkələrin investisiya qoyuluşunun sahələr üzrə səmərəli bölgüsü və
ondan məqsədəuyğun istifadə olunması tənzimlənməlidir.
Azərbaycanın xarici iqtisadi münasibətlərinin və əlaqələrinin məzmunu
və əsas istiqamətlərini ifadə edən bu cəhətlərinin hər biri ölkənin gələcək
inkişafında fəaliyyət proqramının tərkib hissəsi olmalıdır. Azərbaycanın xarici
iqtisadi inteqrasiya əlaqələrinin formalaşmasında daha faydalı və səmərəli
iqtisadi münasibətlərin yaradılmasına üstünlük verilməlidir. Əgər göstərilən
44
prinsip əsasında inteqrasiya prosesi həyata keçirilərsə, respublikanın inkişafında
böyük nailiyyətlər əldə etmək mümkündür.
2.3. Azərbaycanın xarici ticarət əlaqələrinin strukturu və
coğ
rafiyası.
Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsindən verilən
məlumata əsasən, 2013-cu ildə Azərbaycan Respublikasının xarici ticarət
dövriyyəsinin həcmi 34,69 mlrd. ABŞ dolları, o cümlədən idxalın həcmi 10.7
mlrd. ABŞ dolları, ixracın həcmi isə 23.98 mlrd. ABŞ dolları təşkil etmişdir. Bu
dövr ərzində Azərbaycan Respublikası 149 ölkə ilə ticarət sahəsində qarşılıqlı
surətdə faydalı əməkdaşlıq etmiş və xarici ticarət saldosu müsbət 13.28 mlrd.
ABŞ dolları olmuşdur.
0
5
10
15
20
25
30
35
2012
2013
İ
dxal
İ
xrac
Dövriyyə
2012
2013
dxal
9,65
10,7
xrac
23,91
23,98
Dövriyyə
33,56
34,69
Mənbə: Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsi
Diaqram 2.1
45
2012-cu illə müqayisədə,
2013-cu ildə Azərbaycan Respublikasının xarici
ticarət dövriyyəsi 3.35%, o cümlədən ixrac 0.28%, idxal isə 10.95% artmışdır.
2013-cu ildə neft və neft məhsulları da daxil olmaqla enerji daşıyıcılarını əhatə
edən 27-ci qrupun ixracın strukturundakı xüsusi çəkisi 90,6% təşkil etmişdir.
Eyni zamanda, həmin dövr ərzində qeyri-neft sektoru üzrə (27-ci qrup istisna
olmaqla) ixracın həcmi 2012-cu illə müqayisədə 19,4% artmışdır.
Cədvəl 2.1
2013-cu ildə
Azə
rbaycan Respublikasının ə
sas ticarə
t tə
rə
fdaş
ları
xracda
dxalda
Ölkə
lə
r
Milyon ABŞ
dolları ilə
Ümumi
ixracda xüsusi
çə
kisi, %
Ölkə
lə
r
Milyon
ABŞ
dolları ilə
Ümumi idxalda
xüsusi çə
kisi,%
taliya
5 989,66
24.98
Rusiya
1 505,18
14.05
ndoneziya
2 771,82
11.56
Türkiyə
1 463,80
13.66
Tailand
1 665, 49
6.95
Böyük Britaniya
1 333,99
12.45
Almaniya
1 356, 74
5.66
Almaniya
823,02
7.68
srail
1 260,70
5,26
Ukrayna
589,07
5.50
Fransa
1 131, 12
4,72
Çin
566,34
5.29
Hindistan
1 098, 41
4,58
Fransa
425,44
3.97
Rusiya
1 077, 84
4,50
ABŞ
376,49
3.51
ABŞ
990, 28
4.13
Braziliya
371,80
3.47
Yunanıstan
810,33
3.38
Qazaxıstan
306,76
2.86
Türkiye
525,99
2.19
Yaponiya
288,36
2.69
Portuqaliya
525,76
2.19
taliya
249,26
2.33
Gürcüstan
519,18
2.17
Koreya
Respublikası
229,29
2.14
Böyük
Britaniya
484,36
2.02
ran slam
Respublikası
207,68
1.94
Tayvan
467,31
1.95
Niderland
180,99
1.69