Microsoft Word tagiyeva mehin doc
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- III F ƏS L Az ərbaycanın XT Ə-nin t ənziml ənm əsi v əzif əl əri v ə milli ticar ət rejiminin t əkmill
- Dünya bazarı
49 dövriyyəsinin 21.3 %ni və ya 1.6 milyard dollarını ölkədən ixrac olunmuş mallar, 78.7%ni (7.5 milyard dollarını) isə idxal məhsulları təşkil etmiş, 5.9 milyard dollar məbləğində müsbət saldo yaranmışdır. Ölkəmizə idxal olunmuş malların 8 159,26 milyard dolları MDB-yə üzv olmayan dövlətlərdən, (2 553,24 milyard dolları) MDB üzvü ölkələrindən daxil olmuşdur. Ölkədən ixrac edilmiş malların 22 465,58 milyard dolları MDB-yə üzv olmayan dövlətlərə, 1 509,64 milyard dolları isə MDB üzvü ölkələrinə göndərilmişdir.
Ə
Afrika ölkələri, 0.2%i Okeaniya ilə aparılmışdır. taliya, Fransa, Rusiya, srail, ABŞ, Ukrayna, Türkiyə, Çin, Xorvatiya, ndoneziya, Malayziya, Sinqapur, Almaniya, və Gürcüstan ilə ticarət əlaqələri daha geniş olmuşdur .
2013-cü ildə ölkəmizə 30,72 milyon dollar məbləğində humanitar və texniki yardım daxil olmuşdur. Hazirda Azərbaycan iqtisadiyyatının qarşısında duran mühüm problem idxalın və ixaracın strukturunun təkminləşdirilməsindən və ona nail olmaqdan ibarətdir. Bütün bunları nəzərə alaraq Azərbaycanda həyata keçirilən xarici ticarət və struktur siyasəti idxal və ixracın strukturunu təkminləşdirilməyə yönəldilmişdir. Texnolji imkanların məhdudluğu üzündən Azərbaycan yenə də xammal ixarc edən ölkə kimi qalır. Azərbaycan istehsal etdiyi pambığın, şərab yarımfabrikatlarının, fermentləşdirilmiş tütünü, kimya xammalını, neft məhsulları xammalını, elektronika sənayesinin yüzlərlə adda komplekləşdirici məmulatı son məhsul həddinə çatmadan Azərbaycandan kənara göndərilməli olur. Dünya bazarında əlverişli yer tutmaq üçün xarici ticarət əlaqələrini yeni təşkilati keyfiyyət mərhələsinin dünya bazarının inifikasiya olunmuş oyun qaydaları əsasında qütbüləşməsi təmiz vasitəçi ticarətin kəskin azalması, məhsul və kapital bazarının qarşılıqlı qovuşmasının güclənməsi və s. kimi tələbləri Azərbaycanın xarici ticarət strategiyasının əsasını təşkil edir. 50 Ölkəmizin xarici bazara çıxışı, xüsusən də onun xarici ticarətinin strukturunun təkmilləşdirilməsi, düzgün strategiyanın hazırlanması üçün bazar iqtisadiyyatı şəraitində dövlət iqtisadiyyatın bəzi obyektlərini tənzimləməlidir. Bunlar əsasən aşağıdakılar olmalıdır: iqtisadiyyatın sturukturu, məşğulluq, pul dövriyyəsi, tədiyyə balansı, qiymətlər, elmi-tədqiqat və təcrübə-layihə işləri, rəqabət şəraiti, kadırların hazırlanması.
51
milli ticarət rejiminin təkmilləşdirilməsi istiqamətləri. 3.1 XTƏ-nin təkmilləşdirilməsində dünya bazarının təsirinin qiymətləndirilməsi.
Dünya ölkələri bir-birilə sıx xarici iqtisadi əlaqələr yaradırlar. Bunsuz dünya ölkələrinin iqtisadiyyatı inkişaf edə bilməz. Dünya ölkələri arasında xarici iqtisadi əlaqələr əsasən ticarət, kapital ixrac etmək, kreditlər vermək, elmi-texniki əməkdaşlıq, kadrlar hazırlanması və s. formasında həyata keçirilir. Tarixən sənayedə və kənd təsərrüfatında kapitalizmin inkişafı daxili bazarın ə mələ gəlməsinə və ticarətin inkişaf etməsinə səbəb olmuşdur. Daxili bazar kapitalizmin öz inkişafı nəticəsində yaranır. Daxili bazarın genişlənməsi isə istehsal vasitələri və istehsal şeylərinə olan tələbatın artmasına səbəb olur. Kapitalizmdə bazar daha çox inkişaf edir. Məhsuldar qüvvələrin sürətlə artması, qazanc dalınca qaçmaq bazar əlaqələri formasının inkişafına stimul yaradır. Milli bazarın inkişafı ictimai-iqtisadi zidiyyətlərin güclənməsi ilə nəticələnir. Belə ki, bir tərəfdən ictimai sərvətin bir qrup sahibkarların əlində təmərküzləşməsinə, digər tərəfdən isə yoxsul təbəqənin sayının artmasına səbəb olur. XV-XVIII əsrlərdə məhsuldar qüvvələrin inkişafı artıq xarici ticarət ə laqələrinin inkişafının labüdlüyünü meydana çıxartdı. ri maşınlı sənayenin meydana gəlməsi, daxili bazarın genişlənməsi, əmtəə və xidmətlərin tədavülü milli bazarlar hüdudundan kənara çıxır, istehsal daha genişlənir, dünya bazarı formalaşır və bu da xarici ticarət əlaqələrinin inkişafını daha da gücləndirirdi. XX əsrin sonu XXI əsrin əvvəli BIM-də və bütovlüкdə dünya təsərrüfat sistemində əhəmiyyətli кeyfiyyət dəyişiкliкlərinin baş verməsi ilə xaraкterizə olunur. Bu dəyişiкliкlər hər şeydən əvvəl qloballaşma və inteqrasiya proseslərinin güclənməsi ilə əlaqədardır. Yaranmış yeni iqtisadi şəraitdə milli iqtisadiyatların, milli təsərrüfat subyeкtlərinin dünya təsərrüfat sisteminə 52 rasional transformasiyası və inteqrasiyası BIM-in prioritet formalarından istifadə etməкlə beynəlxalq əməк bölgüsü əsasında dünya bazarı vasitəsi ilə baş verir.
Dünya bazarı bir-birilə beynəlxalq ticarət, elmi-texniki biliklərin mübadiləsi, xidmətlər və s. vasitəsilə əlaqə saxlayan dövlətlərin milli bazarlarının məcmusudur. Dünya bazarı dünya iqtisadiyyatında istehsal edilmiş ə mtəə və xidmətlərin satıldığı və maliyyə axınlarının həyata keçirildiyi bütün milli və beynəlxalq bazarların məcmusudur. Dünya bazarı dünya iqtisadiyyatının bir sferası və ya hissəsi olmaqla hərtərəfli əmtəə, xidmət, maliyyə, işçi qüvvəsi və s. axınlarını birbaşa olaraq özündə əks etdirirlər və bu elementlər dünya bazarını əmələ gətirirlər. Xarici ticarət əlaqələri istər ayrı-ayrı ölkələrdə, istərsə də dünya miqyasında ictimai həyatın ayrılmaz və mühüm tərkib hissəsinə çevrilmişdir. Bu ölkələrin əmtəələrə tələb və onların istehsal bacarığı fərqindən yaranır. Yəni bir ölkə hər hansısa bir əmtəəni ölkəsindəki tələbdən daha artıq istehsal edir və nəticədə onu beynəlxalq ticarət vasitəsilə dünya bazarına çıxardır. Dünya bazarı isə bu məhsula ehtiyacı olan ölkələrə məhsulu əmtəə şəklində təklif edir. Bəzən isə hansısa ölkə müəyyən məhsula görə ixtisaslaşıbsa o məhsuldan daha artıq istehsal edir və dünya bazarına əmtəə şəklində çıxardır. Çıxartdığı əmtəəni isə ehtiyacı olan məhsula dəyişir. Milli iqtisadiyyatlar bir məcmu halında dünya iqtisadiyyatını formalaşdırırlar. Dünya iqtisadiyyatında güclü istehsal kompleksləri mövcuddur və bu komplekslər dünya bazarlarına istehsal olunmuş məhsulun yalnız bir hissəsini çıxarırlar. Məsələ burasındadır ki, onun bir hissəsi ümumiyyətlə ə mtəə kimi çıxış etmir (məsələn, bir sıra ölkələrdə torpağı buna misal göstərmək olar) və ya bu əmtəə ölkə daxilində istehlak olunur və dünya bazarlarına çıxarılmır. Beləliklə, dünya bazarı müstəsna olaraq mübadilə üçün istehsal edilən əmtəə, xidmət, kapital, işçi qüvvəsi, innovasiya və s.-nin reallaşdırıldığı iqtisadi məkandır. Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|