56
Uruqvay Raundunun ən əsas nəticəsi ÜTT-nin yaradılması oldu. ÜTT
1995-ci il yanvarın 1-də yaradılmışdır. Təşkilatın Qərargahı sveçrənin paytaxtı
Cenevrədə yerləşir. 1947-ci ildə qoyulmuş Tariflər və Ticarət üzrə Baş Sazişin
(GATT) davamçısıdır. Hazırda dünyanın 154 ölkəsi ÜTT-nin üzvüdür. Bundan
başqa, 31 ölkə və bir neçə beynəlxalq təşkilat ÜTT-də müşahidəçi statusuna
malikdir. Dünya ticarətinin 97%-ə qədəri ÜTT üzvlərinin payına düşür.
ÜTT
çoxtərəfli
ticarət
sazişləri
ə
sasında
ölkələrarası
ticarət
münasibətlərinin tənzimlənməsini həyata keçirir.
ÜTT-nin əsas məqsədi beynəlxalq ticarətin maksimum dərəcədə
liberallaşdırılması və onun möhkəm əsaslarının yaradılması və beləliklə də,
iqtisadi inkişafın, eyni zamanda insanların həyat səviyyəsinin yüksəlməsidir.
ÜTT-nin əsas vəzifəsi çoxtərəfli ticarət danışıqlarının Uruqvay Raundu
(1986-1994) nəticəsində formalaşmış sazişlər Paketi əsasında üzv ölkələr
arasında ticarət-iqtisadi münasibətlərin tənzimlənməsindən ibarətdir.
PR NS PLƏR
• “ən əlverişli rejim” prinsipi (üzv ölkələr üçün eyni ticarət şəraitinin
yaradılması);
• “milli rejim” prinsipi (idxal olunmuş əmtəə və xidmətlərlə yerli mal və
xidmətlər arasında ayrı-seçkiliyə yol verilməməsi);
• ticarətin tənzimlənməsində tarif metodlarına üstünlük verilməsi;
• ticarətdə kəmiyyət məhdudiyyətlərinin aradan qaldırılması;
• ticarət siyasətinin aydın və şəffaf olması;
• daxili bazarların ancaq ÜTT qaydaları əsasında qorunması;
• azad rəqabət üçün əlverişli şərait yaradılması;
• ticarət mübahisələrinin danışıqlar yolu ilə həll edilməsi.
57
FUNKS YALARI
• ÜTT-nin hüquqi əsasını təşkil edən çoxtərəfli ticarət sazişlərinin qəbul
olunmasına və qəbul olunan sazişlərin yerinə yetirilməsinə nəzarətin
həyata keçirilməsi;
• üzv ölkələr arasında ticarət danışıqlarının təşkil edilməsi;
• üzv ölkələr tərəfindən həyata keçirilən ticarət siyasətinin müşahidə
edilməsi;
• digər beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığın həyata keçirilməsi;
• üzv ölkələr arasında ticarət mübahisələrinin həll edilməsinə köməklik
göstərilməsi;
• beynəlxalq ticarətə və ticarət siyasətinə dair informasiyaların toplanması,
öyrənilməsi və təqdim olunması.
ÜTT-nin təşkilati strukturu ÜTT-nin yaradılması haqqında sazişin IV
maddəsi ilə müəyyən edilib. (Səkil 3.1.).
Şə
kil 3.1.
ÜTT-nin təşkilati strukturu
Nazirlər
Konfransı
Mübahisələrin
həlli üzrə Orqan
Ticarət siyasətinin
iicmalı üzrə Orqan
Baş Şura
Katiblik və
büdcə
Ə
mtəələrlə ticarət
üzrə Şura
Ə
qli mülkiyyət
hüquqlarının ticarət
aspektləri üzrə Şura
Komitələr
Ticarət Danışıqları
Komitəsi
Xidmətlərlə
Ticarət üzrə
Ş
ura
58
Azərbaycan beynəlxalq ticarət məkanına inteqrə etmək və ölkədə xarici
ticarətə təsir edən qanunvericilik bazasının beynəlxalq standartlara
uyğunlaşdırmaq məqsədilə Ümumdünya Ticarət Təşkilatına üzv olması
istiqamətində iş aparır.
1997-ci ildə Azərbaycan Respublikasının hökuməti Ümumdünya Ticarət
Təşkilatına (ÜTT-yə) üzv olmaq üçün müraciət etməyi qərara almışdır. Bundan
dərhal sonra özünün ÜTT-yə üzv olma şərtlərinin müzakirəsində zəruri olan və
müraciəti əsaslandırmaq üçün sənədlər hazırlamağa başlamışdır. Ölkəmiz digər
ölkələrlə münasibətlər qurmaq və beynəlxalq aləmdə özünə məxsus yer tutmaq
üçün müvafiq tənzimləyici rejim təşkil etmək məcburiyyətində idi.
Hazırda Azərbaycan bu təşkilatda müşahidəçi statusuna malikdir və ÜTT-
yə qəbul edilmək üçün məqsədyönlü iş aparır. ÜTT üzrə Azərbaycanın
Koordinasiya qrupu yaradılmışdır, bu qrup bütün danışıqlar prosesini həyata
keçirir.
ÜTT-yə üzv olmaq mürəkkəb bir prosesdir. Bu təkcə tariflərə dair
sazişlərin və xaricilər tərəfindən təklif olunacaq xidmətlər üçün güzəştlərin
oxunulması məsələsi deyil. Xarici ticarəti tənzimləyən tədbirləri və digər
normativ hüquqi aktları daxil etməklə, müraciət edən ölkənin öz xarici ticarətə
dair qanunlarının təkmilləşdirilməsi və onları müasirləşdirməsinə ümid edir.
Ticarət qaydalarının yaxşılaşdırılması üçün ÜTT tələbləri üzv olma
prosesinin ən faydalı üstünlüyüdür. ÜTT-yə üzv olma qərarından asılı
olmayaraq şəffaf və effektiv qanunlara malik olmaq üçün bir üstünlükdür.
Uruqvay raundu prinsipləri və normaları heç bir mülahizələrdən asılı
olmayaraq, ümumiyyətlə ölkənin ticarəti üçün faydalıdır. Onlar əməliyyat
xərclərini azaldırlar və ölkənin ticarətdə rəqabət bacarığını artırırlar.
ÜTT-yə üzv olmaq asan deyil. ÜTT-yə üzv olma müraciətlərinin tədqiq
edilməsi və ya yoxlanılması tələb olunmayan BMT və ya əksər digər
beynəlxalq və regional təşkilatlar kimi deyil. ÜTT-də ciddi və mürəkkəb qəbul
edilmə prosesi mövcuddur, üzvlüyün əldə olunması müraciət edənin