4
Bazar iqtisadiyyatı şəraitində Azərbaycanın xarici ticarət siyasətinin
beynəlxalq hüquq normalarına uyğun və dünya təcrübəsinə əsaslanan, həmçinin
milli iqtisadiyyatın inkişaf xüsusiyyətləri və perspektivlərinin də nəzərə
alınması ilə formalaşdırılması qarşıda duran əsas vəzifələrdəndir. Bu cür
mühüm, mürəkkəb və çoxcəhətli məsələlərin həlli xarici ticarət əlaqələrinin
kompleks tədqiqini, onun əmtəə və coğrafi strukturunun, inkişaf problemlərinin
öyrənilməsini və gələcək perspektivlərinin müəyyən edilməsini, eləcə də xarici
ticarət əlaqələrinin tənzimlənməsinin təkmilləşdirilməsi istiqamətlərinin
araşdırılmasını tələb edir və bu tədqiqatlar böyük aktuallıq kəsb edir.
Tə
dqiqatın mə
qsə
di və
və
zifə
lə
ri. Magistr dissertasiyasının məqsədi
Azərbaycanın xarici ticarət əlaqələrinin kompleks tədqiqi əsasında onun inkişaf
xüsusiyyətlərinin, dinamikasının, əmtəə və coğrafi strukturunun öyrənilməsi və
inkişaf perspektivlərinin müəyyən olunması, beynəlxalq norma və standartlara
uyğunlaşdırılması,
xarici
ticarət
ə
laqələrinin
tənzimlənməsinin
təkmilləşdirilməsi istiqamətində konkret təklif və tövsiyələrin hazırlanmasından
ibarətdir.
Tədqiqatın məqsədinə uyğun olaraq müvafiq vəzifələr müəyyən edilmiş
və onların həlli prosesi aşağıdakı məntiqi ardıcıllıqla həyata keçirilmişdir:
xarici ticarətin nəzəri-konseptual əsaslarının tədqiq edilməsi;
• xarici ticarət əlaqələrinin mahiyyəti, yaranmasının zərurəti və onun
tənzimlənməsinin əsas metodlarının göstərilməsi;
• qloballaşma şəraitində xarici ticarət əlaqələrinin təkmilləşdirilməsi və
inkişaf perspektivlərinin təhlil edilməsi;
• Azərbaycanın xarici ticarət əlaqələrinin formalaşması, dinamikası və
inkişaf xüsusiyyətlərinin tədqiqi;
• ölkəmizin idxal-ixrac əməliyyatlarının əmtəə və coğrafi strukturunun
kompleks öyrənilməsi;
• Azərbaycanın Ümumdünya Ticarət Təşkilatına üzvlüyü konstekstində
XTƏ-nin tənzimlənməsi problemlərinin təhlili;
5
ölkənin XTƏ-nin tənzimlənməsinə regional iqtisadi inteqrasiyanın təsirinin
tədqiqi.
Tə
dqiqatın predmeti və
obyekti. Tədqiqatın predmetini xarici ticarət
ə
laqələrinin tənzimlənməsinin nəzəri-metodoloji və təcrübi məsələlərinin
tədqiqi təşkil edir. Tədqiqatın obyekti isə Azərbaycan Respublikasının xarici
ticarət əlaqələri, onun tənzimlənməsinin təkmilləşdirilməsi istiqamətləri təşkil
edir.
Tədqiqatın
nəzəri-metodoloji
ə
sasını xarici
ticarətlə,
onun
tənzimlənməsi ilə bağlı iqtisad elminin klassiklərinin baxışları, beynəlxalq
ticarət nəzəriyyələri, müvafiq problem üzrə xarici ölkələrdə və respublikamızda
iqtisadçı alimlərin yeni dövrdə apardıqları elmi araşdırmaların nəticələri,
beynəlxalq iqtisadi təşkilatların proqnoz qiymətləndirilmələri, Azərbaycan
Respublikasnın Prezidentinin fərmanları, Nazirlər Kabinetinin qərar və
sərəncamları, Milli Məclis tərəfindən qəbul olunmuş qanun və normativ aktlar,
dövlətin sosial-iqtisadi inkişaf proqramları, eləcə də, digər rəsmi sənədlər təşkil
edir.
Tə
dqiqatın informasiya bazasını Azərbaycan Dövlət Statistika
Komitəsinin, Dövlət Gömrük Komitəsinin, qtisadi nkişaf Nazirliyinin faktiki
hesabat materialları, eləcə də Ümumdünya Ticarət Təşkilatının, BMT-nin
Ticarət və nkişaf Konfransın (UNCTAD), Beynəlxalq Valyuta Fondunun,
Dünya Bankının və digər beynəlxalq təşkilatların sorğu-məlumat və
informasiya xarakterli praktiki sənədlər və hesabatlar təşkil etmişdir.
Tə
dqiqatın elmi yeniliyi müasir beynəlxalq münasibətlər sistemində
Azərbaycan Respublikasının xarici ticarət əlaqələrinin müasir vəziyyətinin və
spesifik xüsusiyyətlərinin kompleks araşdırılması, ölkənin xarici ticarət
ə
laqələrinin tənzimlənməsinin təkmilləşdirilməsi istiqamətində konkret təklif və
tövsiyələrin işlənib hazırlanması ilə müəyyən olunur. Magistr dissertasiya
işində həmçinin:
• xarici ticarət əlaqələrinin nəzəri-metodoloji əsasları və prinsipləri
ümumiləşdirilmişdir;
6
• Azərbaycanın xarici ticarət əlaqələri, onun strateji əsasları və hüquqi-
normativ bazası hərtərəfli təhlil edərək beynəlxalq norma və prosedurlara
keçidin problemləri aşkara çıxarılmışdır;
• Azərbaycanın
xarici
ticarət
ə
laqələrinin
tənzimlənməsinin
təkmilləşdirilməsi istiqamətləri müəyyən edilmişdir.
Tə
dqiqatın praktiki ə
hə
miyyə
ti. Tədqiqat işinin nəticələri xarici ticarət
ə
laqələrinin tənzimlənməsinin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı qanun, proqram,
layihə və təkliflərin hazırlanması prosesində, elmi-tədqiqat işlərində, həmçinin
ali məktəblərdə müvafiq ixtisas kursların tədrisində istifadə oluna bilər.
Bununla yanaşı, tədqiqatın nəticəsində irəli sürülən tövsiyələrin həyata
keçirilməsi xarici ticarət əlaqələrinin daha da genişlənməsi və səmərəliliyinin
yüksəldilməsinə gətirib çıxara bilər.