38
Kartof
23,8
18,9
21,5
34,5
52,5
61,7
70,7
68,9
2,9
dəfə
3,2
dəfə
131,2
Tərəvəz
40,3
31,8
30,7
38,6
56,8
73,6
78,8
83,2
2,1
dəfə
2,7
dəfə
146,4
Bostan məhsulları 9,1
6,8
8,6
15,6
26,8
30,3
30,1
31,7
3,5
dəfə
3,7
dəfə
118,3
Meyvə və
giləmeyvə
136,0 125,1 117,8 85,5
8,1
88,7
93,0
119,9 88,1
101,8
144,3
Üzüm
181,4 133,1 97,7
43,8
14,2
9,1
9,6
13,3
7,3
13,6
93,7
Məhsuldarlıq, s/ha
Dənli bitkilər
24,2
18
15,1
19
23,8
26,6
26,5
27,9
115,2
184,8
117,2
Pambıq
20,6
15,1
13
9,1
9,1
14,6
17,5
11,5
55,8
88,5
126,4
Tütün
32,7
25,7
14,6
18,5
22,2
22,8
25,7
23,3
71,3
159,6
105,0
Kartof
78
85
97
92
84
126
149
153
19,6
15,8
18,1
Tərəvəz
200
165
157
149
133
137
140
142
71,0
90,4
106,8
Bostan məhsulları 74
73
73
81
98
112
121
129
174,3
176,7
131,6
Meyvə və
giləmeyvə
28,1
35
31,2
51
61,9
64,4
73,9
73,4
dəfə
2,6
dəfə
2,4
dəfə
118,6
Üzüm
76,4
42,9
32,6
32
35,8
471
61,8
74,0
96,7
2,3
dəfə
2,1
dəfə
Yaşıl çay yarpağı
39
23,3
10,3
2,9
2
3,1
2,5
3,2
8,2
31,1
160,0
Cədvəl 9-un təhlili göstərir ki, respublikada dənli bitkilərin əkin sahəsinin
müntəzəm olaraq artması prosesi müşahidə olunmuşdur. Belə ki, 2012-ci ildə
1990-cı illə müqayisədə taxıl əkin sahəsi 53,8%, 1995-ci illə müqayisədə 47,2%,
2000-ci illə müqayisədə 38,4% artmışdır. Dənli bitkilərin məhsuldarlığında
1995-ci ilə qədər azalma meylləri müşahidə olunsa da, 1996-cı ildən etibarən
onun səviyyəsi sabit olaraq artmışdır. 2008-ci ildə 1990-cı illə müqayisədə bu
artım 15,2%, 1995-ci illə müqayisədə 84,8%, 2000-ci illə müqayisədə isə 17,2%
təşkil etmişdir. Müqayisə olunan dövrdə kartofun, tərəvəzin, bostan
məhsullarının əkin sahısi də genişlənmişdir. Bu artım kartof üzrə 1990-cı illə
müqayisədə 2,9 dəfə, 1995-ci illə müqayisədə 3,2 dəfə, 2000-ci illə müqayisədə
isə 31,2% təşkil etmişdir. Tərəvəz üzrə isə artım müvafiq olaraq 2,1 dəfə, 2,7
dəfə, 46,4%, bostan məhsulları üzrə isə 3,5 dəfə, 18,3% təşkil etmişdir.
Müqayisədə olunan dövrdə pambığın əkin sahəsi 91,7%, 76,9%, 52,1%,
tütünün əkin sahəsi 92,6%, 86,2%, 86,5%, üzümün əkin sahəsi 92,7%, 86,4%,
6,3%, yaşıl çay yarpağının əkin sahəsi 92,5%, 91,2%, 81.5% azalmışdır. Həmin
39
dövrdə üzümün məhsuldarlığında artım saxlanmış və 1995-ci illə müqayisədə
2,3 dəfə, 2000-ci illə müqayisədə 2,1 dəfə təşkil edmişdir.
Yaşıl çay yarpağının məhsuldarlığı yalnız 2000 və 2005-ci illərlə
müqayisədə 60 və 28% artmışdır. Pambığın və tütünün məhsuldarlığı isə 1990-cı
illə müqayisədə müvafiq olaraq 44,2%, 28,7% aşağı düşsə də 2000-ci illə
müqayisədə müvafiq olaraq 26,4%, 5,0% yüksəlmişdir. Meyvə və
giləmeyvənin əkin sahəsində, demək olar ki, azalma müşahidə olunmasına
baxamayaraq, məhsuldarlığın səviyyəsi müqayisə olunan illərdə müvafiq olaraq
2,6 dəfə, 2,4 dəfə, 18,6% yüksəlmişdir. Beləliklə, belə nəticəyə gəlmək olar ki,
məhsul istehsalı sahəsində intensiv üsul getdikcə özünü daha çox bərqərar
etməkdədir; bax cədvəl 8.
Müqayisə olunan dövrdə cədvəl 8-in təhlili göstərir ki, kənd təsərrüfatı
müəssisələrində əkinlərə verilən mineral və üzvi gübrələrin həcmi azalmışdır.
Belə ki, əgər 1990-cı ildə 139,3 min ton mineral gebrə istifadə olunmuşdursa, bu
göstərici 2012-ci ildə 7,1 min ton azalmış, üzvi gübrənin həcmi də müvafiq
olaraq 2815,9 min ton azalmışdır. Əgər 1990-cı ildə hər hektara 97 kq mineral
gübrə, 1,5 kq üzvi gübrə istifadə edilmişdirsə, 2012-ci ildə bu göstərici 64,2 və
1,5 kq enmişdir. Təbiidir ki, bütün bunlar da son nəticədə ayrı-ayrı kənd
təsərrüfatı bitkilərin verilən gübrələrin həcminin azalmasına səbəb olmuşdur.
Lakin, əkin sahələrində son illər istifadə olunan mineral gübrələrin
həcminin artmağa başlaması bəzi bitki növlərində məhsuldarlığın artmasına
gətirib çıxarmışdır.
Qeyd edilməlidir ki, aqrar sahənin inkişafı maddi-texniki resurslarla
təchizatın səviyyəsində də bilavasitə asılıdır. Məlumdur ki, kənd təsərrüfatı
bitkilərinin məhsuldarlığı əkin yerinə optimal həcmdə mineral və üzvi gübrələrin
verilməsi hesabına yüksəlir.
Əfsuslar olusn ki, maddi-texniki resursların, o cümlədən minreal gübrələrin
qiymətlərinin yüksəlməsi, maddi-texniki təminat və xidmətdəki çətinliklər
bitkiçilikdə yeni yaradılmış sahibkarlıq qurumlarının imkanlarını xeyli
məhdudlaşdırmışdır.
Dostları ilə paylaş: |