Microsoft Word tarfilmet11. doc
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
V.Diltey, A.Bergson evolyutsionizm neokatlıq tariyxıy kamitalizmi. Neokantlıqtın’ Boden mektebi. V.Vindelbend, ta’biyat, tariyxtın’ g’arezsizligi. Neopozitivizm tariyxıylıq penen gu’reste. K.Popper «Tariyxıylıq jarlılıq». V.B.Galli, A.K.Danto, X.Feyn. Lokal tsivilizatsiyalardın’ tariyxıy kontseptsiyaları. O.Shpengler, «Evropanın’ intih’osi». Shekleniui. A.Taynbi. Tariyxqa ekumenistlik ko’z-qaras izlep P.Sorokin. İnsan tsivilizatsiya, ja’miyet tariyxtın’ ekzistentsial filosofiyası, M.Xaydegger h’a’m H.Gadamerdin’ ekzistentsial germenevtikası.X.Ortega, İ.Gassettin’ ratsiovatalizmi. Diniy ekzistentsionlizmde tariyxtın’ maqseti h’a’m deregi. K.Yaspers, N.Berdyaev tariyxıy filosofiyası. Psixoanometik ruwxıy analiz antropologiya h’a’m tariyx Z.Freyd, K.G.Yung, E.Fromm. Franktfurm mektebi «Aqıl- oydın’ repressivligi h’aqkında a’psana. T.Adorno, G.Markuze, M.Xorkxaymer. Frantsuz tariyxıy mektebi «Anallar», L.Fevr, M.Blok, F.Brodel, İ.Xeyzinnin’ ma’deniyattanıwshılıg’ı. Frantsuzda «Jan’a filosofiya» J.M.Benua, B.A.Levi, A.Glyuksman. Netomistik tariyx filosofiyası. F.Mariten, P.Teyyar de Sharden. Neoprotestant tariyx filosofiyası. R.Nibur, P.Tillik. Tariyxtın’ biologiyalıq analizi. L.N. Gumilevtin’ etnogenez teoriyası. A’debiyatlar dizimi: I. Tiykarg’ı a’debiyatlar: 1. Karimov İ.A.-Wzbekistonning wz istiqloli va taraqqiёt ywli. T., «Wzbekiston» 1992.. 2. Karimov İ.A.-Wzbekistonning siёsiy-ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining asosiy tamoyillari. T.»Wzbekiston». 1995. 3. Karimov İ.A. –Wzbekiston Milliy istiqlol, iqtisod, siёsat, mafkura. T., «Wzbekiston». 1996.
4. Karimov İ.A. –Tarixiy xotirasiz kelajak ywq. T., «Sharq. 1998. 5. Karimov İ.A.-Yangicha fikrlash va ishlash-davr talabi. T., «Wzbekiston». 1998. 6. Karimov İ.A. –Jamiyatimiz mafkurasi xalqni-xalq millatni-millat qilishga xizmat etsin. «Tafakkur» jurnal bosh muxarrirning savollariga javoblar. T., «Wzbekiston». 1998. 7. Semenov Yu.N. Sotsialnaya filosofiya. A.Toynbi. M., 1980. 8. Sovremennaya zapadnaya filosofiya. Slovar. M., 1991. 9. Sorokin P. Chelovek, tsivilizatsiya, obshestvo. M,, 1992. 10.Tarle E.V. Ocherk razvitiya filosofii istorii. V kn.: «İz literaturnogo naslediya akademika E.V.Tarle». M., 1981. 11.Tarnas R. İstoriya zapadnogo mıshleniya. M., 1995. 12.Tatsit Korneliy Sochineniya v 2-x tomax. L., 1969 13. Toynbi A. Postijenie istorii. M., 1991. 14. Ortega-i-Gasset X. Degumanizatsiya iskusstva i drugie rabotı. M., 1991.
1. Gerder İ.G. İdei po filosofii vsemirnoy istorii. M., 1972. 2. Gerodot. İstoriya. L., 1972. 3. Gobbs T. İzbrannıe proizvedeniya v 2-x tomax. M., 1964. 4.Gubman L. Smısl istorii. Ocherki sovremennıx zapadnıx kontseptsiy. M., 1991.
9 tema A.Toynbidin’ jergilikli tsivilizatsiyasının’ teoriyası. Bizge tarıyx filosofiyasının’ u’sh kontseptsiyası belgili. Olardın’ barlıg’ı da XX a’sirde jaratılg’an h’a’m h’a’zirgi zaman filosofiyası tarıyxı, olardın’ tiykarg’ı mashqalaları h’a’m jalpı stili h’aqqında jaqsı tu’sinik beredi. A.Toynbi kontseptsiyası tuwılg’annan o’lgenge shekemgi tiri organizmge ta’n basıp o’tiletug’ın jol, yag’nıy bir-biri menen a’zzi baylanısqan tsivilizatsiyadan ibarat ko’plegen o’z betinshe h’u’kim su’retug’ın tarıyx h’aqqındag’ı ideag’a su’yeniwshi ma’deniy tsikllar teoriyasının’ variantı bolıp tabıladı. P.Sorokin kontseptsiyası ja’miyettin’ onsha ko’p bolmag’an tiykarg’ı tiplerinin’ izbe-izligi sıpatındag’ı tarıyxtı alg’a su’riwshi filosofiya tarıyxın jan’alandıradı. Ha’m en’ aqırında, K.Yaspere kontseptsiyası o’z jolında bir qansha kritikalıq u’zindilerdi basıp o’tken liniyalıq tarıyx teoriyası bolıp tabıladı. Bul u’zindilerdin’ h’a’r biri na’wbettegi tutas da’wirdi belgilep beredi. A.Toynbidin’ tsivilizatsiyası teoriyası (1889-1975) O. Shpenglerdin’ liniyasın dawam ettiredi h’a’m onı jergilikli tsivilizatsiya teoriyasının’ klassikalıq variantı dep aytıwg’a boladı. Toynbi – Ruwxaniy oyshıl, onın’ bunday qa’siyeti tariyıxtın’ en’ a’h’miyeti ta’replerine ko’re biliwinde, tariyxıy progress penen zamanago’y batıs tsivilizatsiyasın u’ylestire biliwshiliginde ayrıqsha ko’zge taslanadı. Toynbidin’ pikirinshe, tariyx-bul adam h’a’m adamzattın’ tirshiligin a’melge asırıp turg’an Qudaydın’ qolı. Tarıyx negizinde du’nyalıq nızamnın’ o’z-ara h’a’reketi-Qudaydın’ buyırıwları h’a’m adamıyzat jatadı. Olardan keyingisinin’, yag’nıy, adamzattın’ isleri-bul ta’biyiy formada yamasa basqasha h’alatlarda ju’zege keletug’ın ta’n’irdin’ pa’rmanına juwapları bolıp tabıladı. Adamzat tariyxıy joldı basıp o’te otırıp, o’zin de basıp o’tedi. o’tkende de Qudaylıq nızamdı a’melge asıradı. Tariyx bılayınsha qarag’anda, ko’p tu’rli bolıp tuwıladı, biraq o’zinin’ teren’liginde bir bag’ıtta h’a’m Qudaydın’ qa’lewi boyınsha adamnın’ o’zin-o’zi ashıp beriwi arqalı ju’zege shıg’arıladı. “Joqarı din nurı menen kewildin’ nur jaylawı adamnın’ jerdegi tirshiliginin’ ruwxıy progressin, belgileydi”, -dep jazadı Toynbi. Ruwxıy progress “senin’ aytqanın’ boladı” degen xrologiyanlıq sıyınıwdın’ usınday so’ylemleri menen de sıpatlanadı. O’zinin’ jerdegi tirshiligin jaqsılaw ushın ruwxıy mu’mkinshiliginen maksimal paydalang’anlar Ta’n’ir ta’repinen jarıqlanadı. Toynbi kontsettsiyasındag’ı oraylıq tu’sinikti ishten tıng’an ja’miyettegi tsivilizatsiya tu’sinigi iyeleydi. Tsivizatsiyanı klassifikatsiyalawg’a mu’mkinshilik jaratıwshı Toynbidin’ kriteriyalar shkalası og’ırı o’zgermeli, degen menen bul kriteriyalardan ekewi turaqlı bolıp qalg’an, birinshisi, din h’a’m onın’ sho’lkemlesiw forması, ekinshisi, aymaqlıq belgisi. A’lemlik shirkew bir tu’rdegi ja’miyetti klassifikatsiyalawg’a mu’mkinshilik beriwshi tiykarg’ı belgi bolıp tabıladı. Usınday kriteriyalarg’a muwapıq, Toynbi 21 tsivilizatsiyanı ajıratadı olardın’ qatarına Egipet, And, Qıtay, Minoy, Shumer, Mayya, İnd, Ellin, batıs, pravoslavnıy xristiyan (Rossiyada). Uzaq shıg’ıs (Koreya h’a’m Yaponiyada), iran, arab, induits, meksika, yukatan h’a’m vavilon kiredi. “Belgili tsivizatsiyalar sanı ko’p emes, - dep jazadı Toynbi, -biz olardan tek 21in g’ana ajırata aldıq, biraq, tolıq g’a’rezsiz tsivilizatsiyalar sanı tek onlag’an g’ana dep shamalaw mu’mkin” dep ko’rsetedi. Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|