Microsoft Word td\335d I b\334T\334N. doc

Cengiz Alyılmaz 
12 
Anılan bilim insanlarının önemli bir kısmı aslında Kırgızistan’daki eski Türk kültür ve uygarlık 
eserlerini,  Türk  tarihini,  arkeolojisini,  mimarisini  ve  petroglifleri  araştırırken  yazıtlarla  da  ilgilenmek 
durumunda  kalmış;  çok  az  bir  kısmı  ise,  esas  olarak  yazıtlarla  uğraşıp  ömürlerini  bu  uğurda 
tüketmişlerdir.  kinci gruba giren bilim adamlarının başında da hiç kuşkusuz ki, ömrünün yarım yüzyılını 
yazıt bilimine veren Çetin CUMAGULOV gelir.  
 
Çetin CUMAGULOV’un Cengiz ALYILMAZ tarafından çekilmiş bir fotoğrafı. 
 
Çetin CUMAGULOV’u birçok yazıt bilimci gibi ben de önceleri Epigrafika Kirgizii I, (Frunze 
1963), Yazık Siro-Tyurkskih (Nestorianskih) Pamyatnikov Kirgizii (Frunze 1982), Epigrafika Kirgizii II, 
(Frunze 1982), Epigrafika Kirgizii III (Frunze 1983), Epigrafiçeskie Pamyatniki Kirgizii, (Frunze 1988), 
Oş  Şehrinin  Epigrafik  Anıtları
 (Ankara  2001)  adlı  eserleri  ve  eski Türk  yazıtlarıyla ilgili  makaleleriyle 
tanıdım.  
Kırgızistan-Türkiye  Manas  Üniversitesi  Rektörü  Prof.  Dr.  Karıbek  MOLDOBAYEV,  Rektör 
Vekili  Prof.  Dr.  Seyfullah  ÇEV K  ve  Edebiyat  Fakültesi  Türkoloji  Bölüm  Başkanı  Prof.  Dr.  Ahmet 
BURAN tarafından Orta Asyadaki Kültür ve Uygarlıkların Araştırılması Projesi’ni hazırlamak ve 2004-
2005  öğretim  yılında  Türkoloji  Bölümü’nde  dersler  vermek  amacıyla  meslektaşım  Dr.  Semra 
ALYILMAZ’la birlikte Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’e davet edildik.  
Orta  Asyadaki  Kültür  ve  Uygarlıkların  Araştırılması  Projesi  kapsamında  başta  Kırgızistan 
Cumhuriyeti’ndeki  yazıtlar  ve  anıtlar  olmak  üzere  Orta  Asyadaki  kültür  ve  uygarlık  eserlerinin  tespit 
edilmesi,  anılan  eserlerin  restorasyon  ve  konservasyonlarının  yapılarak  envanterinin  çıkarılması,  albüm 
ve kataloglarının hazırlanması, müzelerde sergilenmesi, Manas Üniversitesi Türk Uygarlığı Araştırmaları 
Merkezi bünyesinde “Türk Uygarlığı Müzesi”nin kurulması, sözlü kültür unsurlarının derlenmesi, dil ve 
kültür  atlaslarının  hazırlanması,  Kırgızistan  Cumhuriyeti’ndeki  ve  Kırgızistan  Cumhuriyeti’yle  komşu 
olan  ülkelerdeki  arşivlerde  bulunan  Türk  uygarlığının  uzak  ve  yakın  dönemlerine  ait  belgelerin  birer 
nüshalarının temin edilip yayımlanması… hedeflenmekteydi.  
Genel  koordinatörlüğünün  Dr.  Cengiz  ALYILMAZ’ın,  başkanlığını  ise,  Prof.  Dr.  Ahmet 
BURAN’ın yaptığı proje şu alt bölümlerden oluşmaktaydı:
2
 
                                                 
2
 Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi’nin Rektörü Prof. Dr. Karıbek MOLDOBAYEV ile Rektör Vekili Prof. Dr. Seyfullah 
ÇEV K’in  himayelerinde  hazırlanan  bu  proje,  Manas  Üniversitesi  Senatosu’nda  oy  birliği  ile  kabul  edildikten  sonra  29  Eylül 

---

Ömrünü Yazıtlara Adayan Adam: Çetin Cumagulov 
13 
1. Epigrafik Belgelemeler ve Yüzey Araştırmaları Grubu  
2. Ağız, Sözlü Edebiyat ve Folklor Araştırmaları Grubu 
3. Sözlü Tarih, Etnoloji, Antropoloji ve Sosyoloji Araştırmaları Grubu 
4. Yazılı Tarih Araştırmaları Grubu 
5. Arkeoloji ve Sanat Tarihi Araştırmaları Grubu 
6. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Grubu 
7. Rölöve, Jeodezi ve Fotogrametri Araştırmaları Grubu 
8. Halk Sanatları, Halk Oyunları ve Halk Müziği Araştırmaları Grubu. 
“Epigrafik  Belgelemeler  ve  Yüzey  Araştırmaları  Grubu”na  Manas  Üniversitesi  Edebiyat 
Fakültesi Tarih  Bölümü’nde  dışarıdan  derslere  gelen Çetin  CUMAGULOV  Hoca’yı  da  dahil  etmiştim. 
Fakat  Çetin  Bey,  kendileriyle  proje  hakkında  yapmış  olduğum  ilk  görüşmem  sırasında  Türk  Dil 
Kurumu’nun  Göktürk  (Runik)  Yazılı  Belge,  Yazıt  ve  Anıtların  Albümü  Projesi  kapsamında  hazırladığı 
yaklaşık 8 yıldır basılmayan eseri
3
 yüzünden Türkiye’ye ve Türk bilim adamlarına kırgınlığını dile getirip 
projede  yer  almak  istemediğini  belirtti.  Benim  proje  için  yapmış  olduğum  girişimlerimi  ve  çabalarımı 
gördükten sonra da projede yer almayı kabul etti.  
Proje hakkında ilgili bakanlıklarla görüşmelerin yapılması, resmî kurumlarla, müzelerle irtibatın 
sağlanması ve izinlerin alınması hususunda en büyük desteği de başta Çetin CUMAGULOV olmak üzere, 
Prof. Dr. Kadirali KONKOBAEV, Doç. Dr. Kubat TABALD YEV, dönemin Kırgızistan Devlet Sekreteri 
Dastan SARIGULOV, Prof. Dr. Ahmet BURAN ve Prof. Dr.  lhan ŞAH N’den gördüm.
4
  
Çetin  Bey  o  günlerde  bir  yandan  Kırgızistan  Ansiklopedisi  Hazırlama  Kurulu’nda  görevini 
sürdürürken diğer yandan da “Doktora Tezi”ni hazırlamaktaydı. Bu yüzden de onu mecbur kalmadıkça 
rahatsız etmemeye çalışıyordum. Ancak o kendisiyle paylaştığım her yeni bilgi, bulgu ve belge karşısında 
heyecanlanıyor;  benimle  âdeta  gençlik  yıllarına  gidiyordu.  Bendeki  içtenliği  ve  özveriyi  gördükçe  de 
kendisi  gelemese  bile  bana  yazıtların  bulundukları  yerlerin  adreslerini  veriyordu.  Bişkek’te  özel 
koleksiyonlarda, evlerde ve depolarda bulunan birkaç yazıta ulaşmamda da kendilerinin büyük yardımları 
oldu. 
                                                                                                                                                             
2005 tarihinde Ankara’da TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi’nde bir tanıtım paneliyle kamuoyuna duyurulmuştur. Ancak 
projeye her türlü girişimlerimize rağmen bugüne kadar ne Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi ne de ilgili herhangi bir kurum 
veya kuruluş destek vermiştir. Proje kapsamında “Epigrafik Belgelemeler ve Yüzey Araştırmaları” ile ilgili olarak bugüne kadar 
Kırgızistandaki  (Kök)türk  harfli  yazıtların  mevcut  olanların  tamamının  epigrafik  belgelemesi  yapılmış;  eski  Türk  kültür  ve 
uygarlığı ile ilgili de yüksek çözünürlüğe sahip yaklaşık 20.000 dijital görüntü çekilmiş; söz konusu görüntüler kullanılarak 2005 
yılında Kırgız Radyo ve Televizyon Kurumu (KTR) için “Karlı Dağlardaki Sır” adlı bir de belgesel hazırlanmış; anılan belgesel 
büyük  beğeniyle  izlenip  takdire  layık  görülmüştür.  Bütün  bu  faaliyetler,  ekipte  yer  alan  kişi  /  kişilerin  bireysel  özverisinin 
ürünüdür.  
3
 
Göktürk  (Runik)  Yazılı  Belge,  Yazıt  ve  Anıtların  Albümü  Projesi’nin  TDK  adına  Başkanlığını  yapan  Prof.  Dr.  Osman  F. 
SERTKAYA,  Dil  Araştırmaları  Dergisi’nin  (Ankara,  2008)  2.  Sayısı’nın  7-34.  sayfaları  arasında  yer  alan  “Göktürk  (Runik) 
Harfli Yazıtların Envanter, Alfabe ve Bibliyografya Problemleri Üzerine” başlıklı makalesinde Çetin CUMAGULOV tarafından 
hazırlanan kitabın künyesini: “Çetin CUMAGULOV Ç CUMAGULOV, Kırgızistan, Kazakistan, Özbekistan ve Tacikistan Runik 
Anıt  ve Yazıtları, 
Göktürk (Runik) Yazılı Belge, Yazıt ve  Anıtların Albümü Projesi: 3, Ankara, 2008, XXVI+180 s.” şeklinde 
vererek eserin 2008 yılında yayımlanacağını kaydetmiştir: bk. agm. s. 29. 
4
 Prof. Dr. Hadice TAŞBAYEVA ve ekibinin, Uz. Nurdin USEEV’in, Kırgızistan Kültür Bakanlığı  yetkililerinin (özellikle de 
Barahan Ece, Aysın Ece ve ekiplerinin), müze  müdürlerinin bürokratik engellerin aşılmasında göstermiş oldukları çabalar için 
teşekkür ederim. 

---