Microsoft Word toplamtez doc



Yüklə 1,64 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə15/55
tarix11.09.2018
ölçüsü1,64 Mb.
#68102
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   55

 
45 
Ekonomik Durum 
Madencilik,  hidroelektrik  enerji  üretimi,  petrol  çıkarma  ve  pamuk  işleme 
başlıca sanayi kuruluşlarını meydana getirir. Ayrıca gıda işleme makineleri, kimyevi 
maddeler  ve  halıcılık,  sanayide  önemli  yer  tutar.  Örme  eşya  üretimi,  ipekli  kumaş, 
halıcılık gibi hafif sanayi kollarının yanında güç transformatörleri ve kabloları, tarım 
aletleri  üretimi  gibi  orta  ve  ağır  sanayi  kolları  da  vardır.  Tacikistan  ekonomisinde 
tarım  birinci  sırada  yer  alır.  Başlıca  tarım  ürünü  pamuktur.  Pamuk  ekiminin  büyük 
bir  kısmı  sulama  ile  yapılır.  Ayrıca  üzüm,  susam,  buğday,  arpa,  kavun,  sebze 
yetiştirilir.  Hayvancılık  da  ülke  ekonomisinde  önemli  yer  tutar.  Küçükbaş  hayvan 
besiciliği  ve  ipekböcekçiliği  yaygın  olarak  yapılır.  Çiçek  yetiştiriciliği  yaygındır 
(www.tajikembassytr.com). 
 
Eğitim 
Eğitim  ücretsizdir.  İlkokulların  ve  tüm  ortaöğretim  kurumlarının  sayısı 
yaklaşık  3200’ü  bulmaktadır.  Tacikistan’ın  en  önemli  yüksek  öğretim  kurumu  18 
araştırma  enstitüsü  bulunan  Tacikistan  İlimler  Akademisi’dir.  Bunun  yanı  sıra  25 
üniversitesiyle  7  yüksek  okulu  mevcuttur.  Okuma  yazma  bilenlerin  oranı  ise %  93 
dolaylarındadır (www.tr.wikipedia.org). 
 
Siyasi Hayat 
Tacikistan  bağımsızlık  sonrasında  çok  partili  demokratik  düzene  geçmiştir. 
Ancak  iç  çatışmalar  sonrasında  Rusya’nın  askeri  desteğiyle  yeniden  eski 
komünistlerin  hakimiyetinde  bir  diktatörlük  rejimi  oluşturulmuştur.  Hükümet 
muhalefet partilerini kapatarak 80 kişilik bir ara dönem parlamentosu oluşturmuştur. 
Tacikistan  Birleşmiş  Milletler  (BM),  BDT  ve  Uluslararası  Para  Fonu  (IMF)  gibi 
uluslararası örgütlere üyedir (www.tr.wikipedia.org). 
 
2.1.6. Özbekistan 
Resmi  adı  Özbekistan  Cumhuriyeti  (Özbek  Türkçesi’nde Республика 
Узбекистан,  Latin  alfabesi  ile  O‘zbekiston  Jumhuriyati)’dir.  Komşuları  kuzeyde 
Kazakistan,  güneyde  Türkmenistan,  doğuda  Kırgızistan,  Tacikistan,  Afganistan’dır. 
Başkenti  Taşkent’tir.  Bir  dönem  SSCB’ne  bağlı  iken,  1991  yılında  bağımsızlığını 


 
46 
ilan  etmiştir.  Ülkenin  yüzölçümü  447.004 km²’dir.  Nüfusu   26.851.195’tir.  Para 
birimi Özbekistan Somu’dur (www.tr.wikipedia.org). 
 
Tarih 
Tarihi  kaynaklara  göre  Altın  Orda  Beyi  Özbek’in  adından  gelmektedir. 
Özbek Han 1313-1340’de Altın Orda Devleti’nin başına geçer. Böylece de bu birliğe 
Özbekler  denir.  Daha  sonra  da  belli  bir  Türk  topluluğunun  adı  olarak  kullanılır. 
Özbekçe  Uygur  Türkçesi  ile  Çağatay  bölümüne  girer.  1428–1468  tarihleri  arasında 
Özbekler  bir  biriyle  çok  yakın  dayanışma  içine  girmişler  ve  1500-1510’da 
Maveraünnehir  bölgesini  ele  geçirmişlerdir.  Ancak  1740’ta  İran  Hükümdarı 
Buhara’yı  ele  geçirmiş  ve  buradaki  Özbek  Hanlığına  son  vermiştir.  Buhara’nın 
başına  1753’te  Muhammed  Rahim  geçmiş,  bu  dönem  1920’ye  kadar  sürmüştür. 
1924’te  ise  bugünkü  Özbekistan  Cumhuriyeti  kurulmuş,  ancak  1945’ten  sonraki 
yıllarda  Rusların  denetimine  girmiştir.  SSCB’nin  çöküşüyle  birlikte  Özbekistan  20 
Haziran  1990’da  egemenliğini  1  Eylül  1991’de  de  bağımsızlığını  almıştır 
(www.turan.tc). 
 
Coğrafi Konum 
Özbekistan’ın  447.400  km²’lik  bir  yüzölçümü  bulunmaktadır.  Özbekistan; 
Kazakistan,  Tacikistan,  Afganistan,  Kırgızistan  ve  Türkmenistan  ile  komşudur. 
Başkenti  Taşkent’tir.  Önemli  şehirleri  Namangan,  Fergana,  Andican,  Semerkand, 
Buhara,  Hive,  Hokand,  Karşı,  Urgenç  ve  Nukus’tur.  Önemli  nehirleri  Surhanderya, 
Serabat, Karaderya, Zerefşan, Kaşkaderya ve Sah’tır. En büyük gölü Aral’dır. Diğer 
Orta Asya Türk cumhuriyetlerinde olduğu gibi  iklimi,  yazları  sıcak  ve kurak kışları 
soğuk ve karasal iklimdir (www.tr.wikipedia.org). 
 
Demografik Yapı 
Özbekistan’ın  nüfusu  26.851.195‘tir.  Özbekistan’ın %  70’i  Özbek’tir. 
Özbeklerin  dışında %  15  diğer  Türk  boyları  ve %  10  Rus  nüfusu  Özbekistan 
topraklarında  yaşamlarını  sürdürmektedir.  Özbekistan’daki  Türk  nüfusun  tamamına 
yakını Müslüman’dır. Özbekistan’da km²’ye 49 kişi düşmekte olup, ortalama yaşam 
süresi 69,5 yıldır ve nüfus artışı 2,6 ile yüksektir (www.turan.tc). 


 
47 
 
Ekonomik Durum 
1991’den  sonra  bağımsız  Özbekistan  Merkez  Bankası  kurulmuştur. 
Özbekistan  çok  zengin  yeraltı  kaynaklarına  sahiptir.  Altın,  doğalgaz,  alüminyum, 
tungsten, kömür, mermer yatakları ön sıradadır. 1991 verilerine göre yılda 41 milyar 
m³  doğalgaz  üretilmektedir.  Özbekistan,  yıllık  80  ton  altın  üretimiyle  dünya 
sıralamasında  üst  sıralarda  yer  almaktadır.  Bakır  rezervleri  800  milyon  ton  olarak 
varsayılmaktadır. Kömür üretimi yıllık 6 milyon tondur (www.tr.wikipedia.org).  
Özbekistan  karasal  iklime  sahiptir.  Bu  nedenle  ülkenin %  9’u  tarıma 
elverişlidir. Özbekistan’da pamuk önemli yer tutmaktadır ve ülke dünyanın dördüncü 
pamuk 
üreticisidir. 
Özbekler 
buğday, 
meyve, 
sebze, 
ipek 
ve 
pirinç 
yetiştirmektedirler.  Ekonomik  yapı  ise  tarım  ağırlıklıdır.  Nüfusun %30’u  tarım 
sektöründe  çalışmaktadır.  Tarımsal  üretim  kolhozlar,  solhozlar,  meşhozlar 
aracılığıyla  yapılmaktadır.  Ülke  ekonomisinde  hayvancılık  da  önemli  yer 
tutmaktadır. Sığır, koyun, keçi  ve kümes  hayvanları vardır. Yıllık  yün üretimi 1994 
verilerine göre 20.000 ton civarındadır. Özellikle astragan kürk koyunculuğu  büyük 
önem kazanmıştır ve ihraç edilmektedir (www.tr.wikipedia.org). 
Özbekistan sanayisi daha çok petro-kimya ağırlıklıdır ve yılda 1,5 milyon ton 
gübre  üretmektedir.  Ayrıca  pamuk  üretimine  dayalı  olarak  kimya  sanayi  de 
gelişmiştir. 
Hafif 
sanayi 
ürünleri 
ise 
ipekli 
ve 
pamuklu 
kumaşlardır 
(www.tr.wikipedia.org). 
 
Eğitim 
Özbeklerin  ilk  eğitimleri  1912  yılına  kadar  mekteplerde  ve  medreselerde 
olmakta  idi.  1912’de  Buhara  emiri  yeni  sistem  okulların  açılmasını  sağlamıştır. 
Sovyet  baskılarına  karşın  Özbekler  dillerini  ve  kültürlerini  korumuşlardır.  Şu  anda 
Özbekistan’da  4.000’in  üstünde  okul,  4  milyon  da  öğrenci  olduğu  istatistiklerde 
belirtilmektedir.  Özbekistan’da  ilköğretim  önce  5  yıl,  daha  sonra  da  7  yıla 
çıkarılmıştır. Ancak yeniden yapılan düzenleme ile ilköğretim 8 yıla, ortaokul ise 11 
yıla çıkarılmıştır. Halkın eğitim düzeyi oldukça yüksektir. Özbekistan’da Semerkant 
Devlet Üniversitesi Eğitim hayatında önemli yer tutmakta ve bütün enstitüleri içinde 
toplamaktadır (www.turan.tc). 


Yüklə 1,64 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   55




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə