Microsoft Word toplamtez doc

 
66 
doğru uzanır. Başkenti Akmescit’tir. Resmi dili Kırım Tatar Türkçesi, Ukraynaca ve 
Rusçadır.  Ülke  yüzölçümü  26.200  km²  olup,  ülke  nüfusu  1.994.300  dolayındadır 
(www.wikipedia.org). 
Türkler  430  yılından  itibaren  Kırım’a  yerleşmeye  başlamışlar,  XIII  yy’dan 
itibaren ise Kırım Tatarları adını almışlardır. Önceleri Altın Orda Devleti içinde yer 
almışlar,  daha  sonra  ise  sınırları  Moskova’ya  kadar  ulaşan  Kırım  Hanlığı’nı 
kurmuşlardır. 1475’ten  itibaren  Kırım Hanlığı  ile  Osmanlı İmparatorluğu tek devlet 
gibi  yakınlaşınca,  Osmanlı  İmparatorluğu'nun  sınırları  Rusya’nın  güney  sınırlarına 
kadar uzanmıştır. Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya arasında 1774 yılında imzalanan 
Küçük Kaynarca Anlaşması ile Kırım Hanlığı Osmanlı himayesinden çıkmıştır. Rus 
işgaline maruz kalan Kırım Türklerinin esaret yılları böylece başlamıştır. Yerli halkı 
başka bölgelere göçe zorlanmıştır. En büyük göç dalgaları 1792, 1860–63, 1874–75, 
1891–1902 seneleri arasında olmuştur. Rus çarlığı 1917  yılında  Bolşevik  ihtilali  ile 
parçalanınca  Kırım’ın  bağımsızlık  yolu da açılmıştır. 9  Aralık 1917’de  Kırım Tatar 
Milli Kurultayı toplanmış; 26 Aralık 1912’de Kırım Halk Cumhuriyeti’nin kurulduğu 
ilan  edilmiştir.  Kırım,  Nisan  1918’de  Almanlar  tarafından  da  belli  bir  süre  işgal 
edilmiş,  1920  yılının  sonlarına  doğru  tekrar  Bolşeviklerin  eline  geçmiştir.  1921 
yılında  Kırım  Muhtar  Sovyet  Sosyalist  Cumhuriyeti  kurulmuş  ve  Rusya’ya 
bağlanmıştır.  18  Mayıs  1944  yılında  Kırım  Tatarları,  Kırım’dan  topluca  sürgün 
edilmişlerdir. Sovyet Hükümeti, 25 Haziran 1945 tarihinde yayınladığı bir kararname 
ile  Kırım  Muhtar  Sovyet  Sosyalist  Cumhuriyeti’ni  ortadan  kaldırmış;  Kırım,  oblast 
statüsüne  getirilerek  yine  Rusya’ya  bağlı  kalmıştır.  Kruşçev,  Rus-Ukrayna 
kardeşliğinin  1000.  yılı  münasebetiyle  Kırım  Oblastı’nı  Rusya’dan  alarak 
Ukrayna’ya  bağlamıştır.  Kırım  bölgesi  bugün  Ukrayna’ya  bağlı  muhtar  bir 
cumhuriyettir. Cumhuriyet içerisinde ise Tatar Özerk yönetimi bulunmaktadır. Kırım 
Türkçesi  ile  konuşan  Kırım  Türklerinin  kültür  yapısı,  Osmanlı  İmparatorluğu  ile 
münasebetleri sebebiyle Türkiye’ye çok yakındır. İdil-Ural Türk bölgesi ile Osmanlı 
kültürünün  etkilediği  bölge,  Türk  uyanışının  fikri  temsilcilerini  yetiştirmiştir 
(www.mykuzenler.com). 
Kırım’da  5  üniversite,  16  enstitü,  1  akademi,  32  teknik  lise,  35  endüstri 
meslek  lisesi,  598  düz  okul  bulunmaktadır.  Toplam  öğrenci  sayısı  232.859’dur.  Bu 
sayının  içinden  197.162’sini  Rus  ve  diğerleri,  38.697’sini  Kırım  Tatar  öğrencileri 

---

 
67 
teşkil  etmektedir.  Kırım  Tatar  Türkçesi  hariç  bütün  dersler  Rusça  olarak 
gösterilmektedir (www.mykuzenler.com). 
Kırım’dan  sürgün  edilen  Kırımlıların  geri  dönüşleri  devam  etmektedir. 
Yurtlarına dönen Kırım Türk’ü sayısı 300.000’e ulaşmıştır. Özellikle Özbekistan’da 
bulunan  Kırım  Türkleri  geriye  dönmek  istemekte  iseler  de,  Özbekistan  idaresi  bu 
dönüşe izin vermemekte ve çeşitli zorluklar çıkarmaktadır (www.mykuzenler.com). 
Kırım’ın  en  önemli  ekonomik  değeri  turizmdir.  Ülkede  dünyaca  ünlü 
dinlenme  yerleri,  turistik  tesisler  bulunmaktadır.  Sanayide  elektrik  üretimi,  demir 
üretimi, makine yapımı, kimya sanayii önemli bir yer tutmaktadır. Ziraat sektöründe 
bağcılık ve hayvancılık önem kazanmıştır (www.mykuzenler.com). 
 
2.2.1.11. Nahçıvan 
Nahçivan  Cumhuriyeti  Azerbaycan  Cumhuriyeti’ne  bağlı  bir  özerk 
cumhuriyettir. Kuzeyi ve doğusu Ermenistan ile güneyi ve batısı da İran topraklarıyla 
çevrilmiş  olup,  batısında  yer  alan  Türkiye  ile  13  kilometrelik  bir  sınırı  vardır.  Bu 
sınır  bölgesi  Türkiye  tarafından  “Dil  Ucu”  olarak  adlandırılmakta  olup,  Türkiye  ile 
Nahçıvan’ı birbirine bağlayan yol Dil Ucu’nda Aras nehri üzerine inşa edilen “Hasret 
Köprüsü”nden  geçmektedir.  Özerk  cumhuriyet  de,  tarihi  Nahçıvan  Hanlığı  gibi, 
kendisine  başkentlik  yapan  Nahçıvan  şehrinin  adı  ile  anılmaktadır.  Şehir  bugün 
yaklaşık  70.000  nüfusa  sahip  olup,  Nahçivan’ın  toplam  nüfusu  ise  400  bin 
civarındadır (www.mykuzenler.com). 
Moskova ve Kars Antlaşmaları ile özerkliği kabul edilen Nahçıvan’ın “Özerk 
Cumhuriyet” olarak teşkili ise 1924 yılında gerçekleştirilmiştir. Nahçıvan 1991 yılına 
kadar  Azerbaycan  Sovyet  Sosyalist  Cumhuriyeti’ne  bağlı  olarak  Sovyetler 
Birliği’nin bünyesinde kalmış, Azerbaycan’ın 1991 yılında bağımsızlığını ilan etmesi 
ile Nahçıvan da bağımsızlığına kavuşmuştur (www.ansiklopedi.turkcebilgi.com). 
Nahçıvan  Özerk  Cumhuriyeti’ni  yöneten  en  yüksek  yasal  organ  “Nahçıvan 
Ali Meclisi”dir. Ali Meclis, halk tarafından seçilen 70 milletvekilinden oluşmaktadır. 
Ali  Meclis  başkanını  da  milletvekilleri  seçmektedir.  Yine  bu  Ali  Meclis,  Nahçıvan 
hükümetini 
ve 
bakanlar 
kurulunu 
seçimle 
teşkil 
etmektedir 
(www.ansiklopedi.turkcebilgi.com).Nahçıvan  Özerk  Cumhuriyeti  topraklarının 
önemli bir kısma Iğdır Ovası’nın uzantısı mahiyetindedir. Ülke toprakları her taraftan 

---

 
68 
dağlarla  çevrilmiş  durumdadır.  Nahçıvan  ile  Ermenistan  arasında  Küçük  Kafkasya 
dağ  silsilesi  yer  almaktadır.  Bölgedeki  tipik  kara  iklimi  Nahçıvan’da  da  hüküm 
sürmektedir (www.ansiklopedi.turkcebilgi.com). 
Sanayi pek gelişmemiştir. Elektroteknik, şişe-cam, aliminyum  mutfak eşyası 
yapımı,  şarap  fabrikaları  ve  benzeri  bazı  küçük  sanayi  kuruluşları  vardır. 
Nahçıvan’ın toprakları  şifalı sular  ve özellikle  maden suları  bakımından çok zengin 
olup,  bunlar  belli  ölçüde  değerlendirilmektedir.  Babek  rayonunda  tuz  yatakları, 
Ordubad rayonunda da bir miktar demir cevheri bulunmaktadır. Nahçıvan, ekonomik 
bakımdan çok geri kalmış  bulunmaktadır. Bağlı  bulunduğu  Azerbaycan  ile sınırının 
bulunmayışı ve özellikle Ermenistan ile çok uzun ve kapalı sınırlara sahip bulunuşu 
İran ile ekonomik ve ticari münasebetlerinin azlığı, ülkeyi kapalı ekonomik şartların 
hüküm  sürdüğü  bir  konumda  bırakmıştır.  Ekonomik  ve  ticari  ilişkilerinin  en  iyi 
olduğu  ülke  Türkiye’dir.  Günlük  ticari  ilişkiler  genellikle  Iğdır  ilimizle 
gerçekleştirilmektedir (www.ansiklopedi.turkcebilgi.com). 
Nahçıvan  Özerk  Cumhuriyeti’nde  eğitim  hizmetleri  oldukça  gelişmiştir. 
Yeterli  miktarda  ilk  ve  orta  dereceli  okuldan  başka,  çeşitli  meslek  elemanları 
yetiştiren bir adet orta dereceli okul ile bir devlet üniversitesi ve üç de özel üniversite 
bulunmaktadır. Ayrıca  ilim  merkezi olarak adlandırılan  bir tür ilimler akademisi de 
mevcut  olup,  burada  bilim  adamları,  kendi  alanları  ile  ilgili  bilimsel  çalışmalar 
yapmaktadırlar (www.mykuzenler.com). 
 
2.2.1.12. Saha Cumhuriyeti 
Kuzeydoğu  Sibirya’da  Kuzey  Buz  Denizi’ne  dökülen  Lena,  Yana,  İndigirka 
ve Kolıma Irmakları’nın havzasında yer Saha Cumhuriyeti’nin yüzölçümü 3.103.200 
km²’dir.  Ülkenin  %  40’tan  fazlası  kutup  dairesinin  kuzeyindedir.  Ülkenin  %  20’si 
kuzey kutbundadır ve 2/3’ü dağlarla kaplıdır (www.hunturk.net). 
Yakutistan  arazisinde  en  eski  insan  izleri  M.Ö.  XX–X  bininci  yıllara  aittir. 
M.S.  VI.-X.  yy’larda  güneyden  gelerek  yerleşen  bir  Türk  boyu  olan  Yakutlar 
(Sahalar)  XVII.  yy’ın  ilk  yarısında  Rus  Çarlığı’nın  denetimine  girmiştir.  Yüzyıllar 
boyunca  göçebeliğe  dayalı  bir  hayat  tarzı  sürdüren  Sahalar  XIX.  yy’da  yerleşik 
düzene geçmişlerdir. Saha Türklerinin milli bilinçleri gözle görülür derecede artmaya 
başlamıştır.  27  Eylül  1950’de  “Yakut  Saha  Sovyet  Sosyalist  Cumhuriyeti  Devlet 

---