72
bilgilerin resmi yorumdan farklı olarak verilmesi yasaklanmıştır. Öğretim
kurumlarının yabancı ülkelerdeki öğretim kurumlarıyla doğrudan ilişki kurmaları da
yasaklanmıştır. Aksi hareket edenler ise en ağır cezalara çarptırılmaktadır. Her sene
alfabe değiştirilmesi yüzünden çocukların eğitimi eksik kalmakta ve öğrenim
görmeleri engellenmektedir (www.bilgicik.com).
2.2.1.14. Tataristan Cumhuriyeti
Tataristan Orta İdil’in kuzeyinde eski SSCB’nin Avrupa bölümünde Kama ve
İdil nehirlerinin birleştiği bir bölgedir. Volga nehri cumhuriyetin batı ucundan kuzey-
güney doğrultusunda akarak cumhuriyet topraklarının büyük bir bölümünü sular.
Ülke genelde alçak ve engebeli ovalarla kaplıdır. Yüzölçümü 68.000 km² olup
başkenti Kazan’dır (www.bilgicik.com).
Bugünkü Kazan Tatarları, İdil-Kama Bulgarları ile XIII. yy’da Orta Asya’dan
bu bölgeye gelen Kıpçak Türklerinin torunlarıdır. Günümüzde Tatar adı iki Türk
boyu için kullanılmaktadır. Bunlar Kazanlılar ve Kırımlılardır. İdil-Ural bölgesinde
bulunan Tataristan’da halk Müslüman’dır. Rusya’da çarlığın devrilmesi ile
Moskova’da 1917’de Kazan’da toplanan kurultay İç Rusya ve Sibirya Müslüman
Tatarları’nın muhtariyetini ilan etmiş ve meclisini kurmuştur. 29 Kasım 1917’de İdil-
Ural devlet ilan edilmiştir. Bu devlet 1918’de Bolşeviklerin millet meclisini
dağıtmalarına kadar egemenliğini korumuştur. 23 Mart 1918’de Bolşevikler, Sovyet
Sosyalist Tatar-Başkurt Cumhuriyeti’ni kurmuşlardır. Daha sonra bazı iç sorunlar
nedeniyle 29 Mayıs 1928’de Muhtar Tatar Cumhuriyeti’ne dönüştürmüşlerdir.
SSCB’nin dağılmasıyla Tataristan’da da geniş çapta bir milli kurtuluş hareketi
başlamış, 1992’de Tataristan tam siyasi bağımsızlığını ilan etmiş ve Rusya’dan
ayrılma niyetini bildirmiştir. Ancak Rusya Parlamentosu buna ret cevabı vermiştir.
Bugün Tataristan Rusya Federasyonu’na bağlı özerk bir Türk cumhuriyetidir
(www.bilgicik.com).
Günümüzde Tataristan Cumhuriyeti’nin nüfusunun yaklaşık yarısını Türk
kökenli Tatarlar oluşturur. Yaklaşık 4.000.000 nüfusa sahip olan Tataristan’da
şehirde yaşayanların oranı % 51, kırsal kesimde yaşayanların ise % 49’dur. Dünya
Tatarlarının sadece % 27’si kendi cumhuriyetlerinde yaşamaktadır. Tataristan dışında
yaşayan Kazan Tatarları’nın sayısı yaklaşık 9.000.000’dur (www.mykuzenler.com).
73
Tataristan Özerk Cumhuriyeti’nde 1991 yılında meclis ve cumhurbaşkanı
seçimi yapılmış ve cumhurbaşkanı seçilmiştir. Bakanlar kurulu, cumhurbaşkanlığına
bağlıdır. Devlet yasama, icra ve yargı temeline göre oluşturulmuştur
(www.mykuzenler.com).
Tatar ekonomisi tarım ve hayvancılığa bağlı olmakla birlikte, deri, kumaş,
metal işleme ve petrol üretimi, doğal gaz, uçak fabrikası, bilgisayar ve optik aletler
fabrikaları bulunmaktadır. Endüstri de gelişmiştir. Ortalama yılda 100 milyon ton
petrol üretilmektedir. Gıda, içki, tütün, dokuma, orman ürünleri, kağıt, lastik, plastik
sanayii, kimya, gübre, cam, elektrik, gemi inşaat, demir çelik, çimento, elektronik,
uçak, imalat, sanayii kolları da gelişmiştir (www.mykuzenler.com).
Eğitim Rusça ve Tatar Türkçesi ile yapılmaktadır. Okuryazar oranı % 99’dur.
1925–26 yılından sonra Latin harflerine geçmişlerdir. Ancak bu uzun sürmemiş
Türkiye’nin de Latin alfabesine geçmesini bir tehlike olarak değerlendiren Sovyet
yönetimi diğer Türk yurtlarında olduğu gibi 1940’lardan sonra yeniden Kiril
Alfabesi’ni zorla kabul ettirmiştir. Buna rağmen Tataristan’da eğitimin milli yönü
ağır basmaktadır. Ülkede 13 üniversitede, 70.000 öğrenci okumaktadır. Kazan
Üniversitesi, Avrupa’nın üçüncü en eski üniversitesidir. Anaokulu sayısı 63 olup
58.000 öğrenci okumakta, 2320 ortaokulda ise 505.000 öğrenci bulunmaktadır.
Ayrıca ülkede 1800 kütüphane vardır ve 135 gazete çıkarılmaktadır. XIV. yy’da
Müslümanlığı kabul eden Tatarlar, Türkistan’ın İslamlaşmasında önemli yer
tutmuşlardır. Tataristan Rusya Federasyonu’nun en zengin ve en gelişmiş
cumhuriyetidir (www.bilgicik.com).
2.2.1.15. Taymir
Taymir Rusya Federasyonunun bir idari bölgesidir. Rusya’nın ve Asya’nın en
kuzey noktasıdır. İsmini Taymir Yarımadası’ndan almıştır. Bölgeye adını veren yerel
halkın adıyla, Dolgan-Nenets otonom bölgesi adıyla da anılır. Burada bir Türk
lehçesi konuşan Dolgen-Mens topluluğu yaşamaktadır (www.wikipedia.org).
2.2.1.16. Tuva
Moğolistan’a komşu olan Tuva Cumhuriyeti yukarı Yenisey Nehri
havzasında yer alır. Ülke, Sibirya’nın güneydoğusundadır. Ülkenin başlıca yüzey
74
şekilleri olan geniş Tuva ve Todja havzalarının sularını Yenisey Nehri’nin iki ana
kolu toplar. Batı Sayan ve Doğu Sayan dağ sıraları bu iki havzayı kuşatır.
Yüzölçümü 170.500 km² olup başkenti Kızıl’dır (www.mykuzenler.com).
Çin kaynaklarına göre Tuva’lar, Kırgızların doğusunda Baykal Gölü’nün
güneyinde ve Uygurların kuzeyinde bulunmaktadır. Bugün de Tuvalar burada
yaşamaktadır ve buraya Tannu (yüksek dağ)-Tuva denilmektedir. XVIII. yy’ın ikinci
yarısından itibaren Moğolistan’ın hakimiyeti altında bulunan Tuva, daha sonraları
Çin hakimiyetine geçmiştir. 1860’da Çin-Rus antlaşması gereğince Rus tüccar ve
göçmenlerine, o günkü adı ile Vranhay-Uygurlar’ın ülkesinde yerleşme müsaadesi
verilmiştir. Milliyetçi Tuva halkı, nüfusunun azlığına bakmayarak 1911’de Çin’de
Sun Yat Sen liderliğinde yapılan ihtilali fırsat bilerek bağımsızlığını ilan etmiş ancak
bu bağımsızlık uzun süreli olmamış ve üç yıl sonra Rusya’nın hakimiyetini kabul
etmek zorunda kalmıştır. 1917 Ekim ihtilalinden sonra da 1921 yılında Tannu-Tuva
Halk Cumhuriyeti tamamen SSCB’ye dahil edilerek kendisine bir muhtar bölge
statüsü verilmiştir. SSCB II. Dünya Savaşı sıralarında yarı bağımsız Tannu-Tuva
devletine saldırarak bu ülkenin 170.500 km²’lik yerini işgal etmiştir. 1961’de ise
statüsü değiştirilen Tuva’ya Muhtar Sovyet Sosyalist Cumhuriyet statüsü verilmiştir
(www.bilgicik.com).
Tuva’nın en son yapılan nüfus sayımında nüfusu 338.557’dir. Nüfusun %
64,3’ü Tuva’lardan, % 32’si Ruslardan, % 3,7’si diğer halklardan oluşmaktadır.
Bunların % 48,2’si şehirlerde oturmakta, % 51,8’i köyde oturmaktadır. XVII. yy’dan
sonra giderek Rus kültürünün etkisinde kalan Tuvalann geleneksel toplumsal
örgütlenmeleri klan sistemine dayanır. Geleneksel dinleri ise şamanizmdir. Bu din
Tibet Budacılığı’ndan etkilenmiştir. Günümüzde Rusya Federasyonunda yaklaşık
180.000, Moğolistan Halk Cumhuriyeti’nde ise 24.000 kadar Tuva yaşamaktadır.
Tuva yazı dili Latin harfleri esasına göre düzenlenmiştir, fakat 1941’de diğer Türk
lehçelerinde olduğu gibi Tuva Türkçesi için de Kiril harfleri kullanılmıştır
(www.bilgicik.com).
Tuva’nın önemli ekonomik zenginlikleri ender bulunan madenleri, kömür,
demir, civa, altındır. Tuva’nın ekonomisinde tarım sektörü ağırlıklıdır. Yılda 115.000
ton hububat elde edilir. 27.000 ton patates üretilir. Hayvancılık da önemli yer tutar.
Sanayide önemli yeri hammadde çıkarılması faaliyetleri almaktadır. Bununla beraber
Dostları ilə paylaş: |