27
Daha sonra Azerbaycan’da Safeviler, Afşar ve Kaçarlar hüküm sürmüşlerdir. Bundan
sonra sırasıyla Şeki, Gence, Bakü, Derbent, Kuba, Nahcivan, Revan, Tebriz, Urmiye,
Erdil hanlıkları dönemi başlamıştır (www.tr.wikipedia.org).
Azerbaycan toprakları Rusların egemenliğine girdikten sonra Erivan’a ve
Karabağ’a Ermeniler yerleştirilmeye başlanılmıştır. Azerbaycan Türkleri, 1918 -
1920’de Kafkasya Kurultayı’nı toplamış ve 28 Mayıs 1918’de de ulusal Azerbaycan
Devleti’ni kurmuşlardır. Bu devlet Orta Doğu’da ilk özerk cumhuriyet olmuştur.
Ancak 1920’de Kafkasya ötesi Sosyalist Sovyet Cumhuriyetler Birliği’ne katılmak
zorunda kalmıştır. 30 Eylül 1991’de SSCB’nin çöküşüyle bağımsızlığını yeniden ilan
etmiştir (www.tr.wikipedia.org).
Coğrafi Konum
Azerbaycan 38°-25° kuzey enlemleri ile 44°-50° doğu boylamları arasındaki
coğrafi bölgeye yerleşmiştir. Yüzölçümü 86.660 km², ülke sınırlarının toplam
uzunluğu 3.660 km’dir. Kuzeyden Dağıstan Özerk Cumhuriyeti, kuzeybatıdan
Gürcistan, güneyden İran, güneybatıdan Ermenistan ve Türkiye, doğudan Hazar
Denizi ile sınırlanmıştır. Türkiye ile doğrudan sınırı ancak Nahçivan Özerk Bölgesi
ile olan 12 km’lik bölgedir. Topraklarının % 50’si dağlık alanlardan oluşan ve
denizden 657 metre yükseklikte bulunan Azerbaycan’da dağlık alanlar Büyük
Kafkasya, Küçük Kafkasya ve Talış dağlarından meydana gelmektedir. En yüksek
yeri olan Tufan Dağı 4.489 metredir. En büyük gölü 17,5 km² ile Hacıkabul
Gölü’dür. Azerbaycan’ın en uzun nehri 1364 km ile Hazar Denizi’ne dökülen Kura
Nehri’dir. Kura’nın bir kolu olan Aras ise 1072 km’dir. Azerbaycan iklimi dünyadaki
11 iklim çeşidinden 9’una sahiptir. Ancak hakim olan, subtropikal iklim tipidir. İç
kesimler yazları sıcak ve kurak, kış aylarında ise ılıman ve soğuktur. Yıllık ortalama
sıcaklığı 10 C°’nin üzerindedir. Ülkede görülen iklim çeşitliliği, tarım ürünlerinde de
çeşitliliğe olanak sağlamaktadır (www.azerbaycan.ihh.org.tr).
Azerbaycan, yeraltı kaynakları bakımından da oldukça zengin bir ülkedir.
Ülke arazisinin % 70’i petrol ve doğalgaz rezervleri bakımından yüksek potansiyele
sahiptir. Üretime başlanıldığı yıllardan itibaren petrol rezervlerinin % 40’ından biraz
fazlası, doğalgaz rezervlerinin ise % 20’si tüketilmiştir. Ülke, petrol ve doğalgazın
yanı sıra demir, alüminyum, boksit, çinko, bakır, arsenik, molibden, kobalt, kurşun,
28
barıt, kireçtaşı, mermer gibi yeraltı kaynakları bakımından da zengindir
(www.azerbaycan.ihh.org.tr).
Demografik Yapı
2007 yılı tahminlerine göre Azerbaycan’ın nüfusu 8,3 milyondur. 1959–70
yılları arasında %2 olan yıllık nüfus artış oranı 2000–2003 döneminde % 0,8 olarak
belirlenmiştir. Nüfus artış hızındaki bu düşüşün sebepleri, doğum oranının 1990’da
1.000 kişi başına 26,3 iken 2003’te 14’e düşmesi ve 1990’lardaki göçtür. Ölüm oranı
ise 1990’dan günümüze sabit kalmıştır. Nüfusun % 33,0’ünü 0–14 yaş kümesi, %
58,6’sını 15–64 yaş kümesi, %8,4’ünü de 60 yaş ve üzeri oluşturmaktadır. Nüfusun
% 97’si okuma yazma bilmektedir. Nüfusun çoğunluğunu Şii Müslümanlar
oluşturmaktadır. Sünni Müslümanların oranı % 30’dur (www.azerbaycan.ihh.org.tr).
Nüfusun % 91’ini Azerilerin (Azerbaycan Türklerinin) oluşturduğu ülkenin
en önemli özelliklerinden biri, pek çok etnik grubu bünyesinde barındırıyor
olmasıdır. Aşağıda verilen iki çizelge 1990 öncesi ve 2007 verilerine göre Azeri
nüfusunun etnik dağılımını göstermektedir.
29
Çizelge 1: 1990 yılı Azerbaycan
Nüfus Dağılımı
Çizelge 2: Etnik Köken İtibariyle 2007 yılı
Azerbaycan Nüfus Dağılımı
Etnik Grup
Nüfus
Oran
Etnik Grup
Nüfus
Oran
Azeri
5.805.000 % 82,6
Azeri
7.891.453 % 91.9
Rus
392.300
% 5,5
Lezgiler
178.000
% 2
Ermeni
390.500
% 5,5
Rus
144.000
% 1.7
Lezgi
171.000
% 2,4
Ermeni
130.000
% 1.5
Avar
44.100
% 0,6
Yahudi
8.000
% 0,09
Yahudi
30.800
% 0,4
Diğer
240.436
% 2.8
Diğer
80.000
% 1
Kaynak: (www.tr.wikipedia.org).
Ocak 1990 olaylarından sonra ülkede bulunan Rusların ve Karabağ’ın
Ermeniler tarafından işgalinden dolayı Ermenilerin göçü yoğunlaşmıştır. Ermeni
işgali altındaki Karabağ dışında Azerbaycan’da artık hiçbir Ermeni kalmamıştır.
Bunun sonucu olarak toplam nüfus içinde Azerilerin oranının % 95’i aştığı tahmin
edilmektedir (www.tr.wikipedia.org).
Azerbaycan toprağı olan Karabağ bugün Ermeni işgali altındadır ve yaklaşık
bir milyon Azeri Ermenilerin baskıları sonucu bölgeden göç etmeye zorlanmıştır.
Karabağ’ın yüzölçümü 4.400 km² olup nüfusu 295.000’dir (www.tr.wikipedia.org).
Ekonomik Durum
Azerbaycan ekonomisi 70 yıl boyunca içinde bulunduğu SSCB’nin merkezi
ekonomik planlamaları neticesinde bir tarım ülkesi haline getirilmiştir. Sanayisi ise
aynı stratejiye bağlı olarak kendi kendine yetersiz kılınarak diğer cumhuriyetlere
Dostları ilə paylaş: |