SEYİDƏLİYEV N.Y, QURBANOV F.H,
MƏMMƏDOVA M.Z
TOXUMŞÜNASLIQ
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazir-
liyinin 21.02.2014-cü il tarixli 222 saylı
əmri ilə dərslik kimi təsdiq edilmişdir.
Bakı – 2014
2
Elmi redaktoru: Zaur Müzadil oğlu Həsənov, Azərbaycan Dövlət Aqrar
Universitetinin “Meyvə-tərəvəzçilik və üzümçülük”
kafedrasının professoru, k.t.e. doktoru
Rəyçilər:
H.Ə. Aslanov, Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Pambıqçılıq
İnstitutunun direktoru, k.t.e.d. professor
Qurban Yusif oğlu Məmmədov, Azərbaycan Dövlət
Aqrar Universitetinin “Bitkiçilik və bitki mühafizəsi”
kafedrasının müdiri, dosent
A.K. Seyidov, Azərbaycan Elmi-Tədqiqat İpəkçilik
İstitutunun direktoru, k.t.e.d. professor
Məhəmməd Səfiyar oğlu Hüseynov, Azərbaycan Dövlət
Aqrar Universitetinin “Aqrokimya, torpaqşünaslıq və
ekoloji kənd təsərrüfatı” kafedrasının dosenti
Nizami Seyidəliyev, Firudin Qurbanov. Mina Məmmədova
“Toxumşünaslıq” dərslik - Bakı, “MBM”, 2014, 312 səh.
Toxumşünaslıq üzrə hazırlanmış bu dərslik toxumşünaslıq sahəsində
tətbiq edilən üsul və metodların, həmçinin analiz üsullarının aparılması
üçün Azərbaycan dilində tərtib edilmiş ilk dərslikdir.
Dərslikdə dənin fizioloji və kimyəvi prosesləri, dənin dolması və
yetişməsi, toxumların kimyəvi tərkibinin toxumun keyfiyyətinə təsiri,
meteoroloji şəraitin toxumun keyfiyyətinə təsiri, yüksək keyfiyyətli
toxumların becərilməsinin sənaye texnologiyasının aqronomik əsasları, sort
və sort toxumların əhəmiyyəti, fotosintetik fəaliyyətə və məhsuldarlığa görə
sortların xarakteristikası, döyüm zamanı toxumların zədələnməsi və onları
azaltma tədbirləri, toxumun səpin keyfiyyət göstəriciləri, onların standartları
və təyin edilmə üsulları, həmçinin yüksək məhsul əldə etmək üçün
tarlalarda aprobasiya işlərinin aparılması geniş şərh edilmişdir.
Dərslik aqronomlar, toxumşünaslıq sahəsində tədqiqat işləri aparan elmi
işçilər, tələbələr, magistrlər, aspirantlar, kənd təsərrüfatı məhsulları
istehsalçıları üçün nəzərdə tutulmuşdur.
ISBN 978-9952-34-842-3
©
N.Y. Seyidəliyev. F.H.Qurbanov.
M.Z. Məmmədova, 2014
3
MÜNDƏRİCAT
GİRİŞ ....................................................................................... 7
I fəsil. Toxumşünasliğin predmeti, vəzifələri və əsas
prinsipləri ....................................................................... 10
1.1. Toxumşünaslığın predmeti və məsələləri ....................... 10
1.2. Toxumşünaslığın məqsəd və vəzifələri ........................... 11
1.3. Toxumşünaslıq sistemi və onun əsas prinsipləri............ 13
1.4. Toxumşünaslığın tarixi .................................................. 18
1.5. Dövlət toxumçuluq xidməti, onun hüquqları və
vəzifələri ........................................................................ 27
1.6. Toxumçuluqla əlaqədar Dövlət qanunvericiliyi ............ 35
II fəsil. Toxumlarin formalaşması, inkişaf dövrləri və
onlarda gedən fizioloji, kimyəvi proseslər .................... 38
2.1. Toxumların formalaşması, dolması və yetişməsi ........... 38
2.2. Toxumların inkişaf dövrləri və fazaları ......................... 45
2.3. Toxumlarda gedən fizioloji və kimyəvi proseslər .......... 55
III fəsil. Toxumun cücərməsi, sakitlik dövrü və
uzunömürlülüyü ............................................................. 69
3.1. Toxumun cücərmə fazaları və cücərməsi üçün lazım
olan şərait ...................................................................... 69
3.2. Toxumun sakitlik dövrü ................................................. 76
3. 3. Toxumun uzunömürlülüyü ............................................... 81
IV fəsil. Toxumun morfoloji əlamətləri, fiziki xüsusiyyət-
ləri və onlarin təyini üsullari .......................................... 83
4.1. Toxumun morfoloji əlamətləri və fiziki xüsusiyyətləri ..... 83
4.2. Toxumun fiziki göstəricilərinin təyini .............................. 96
V fəsil. Toxumların kimyəvi tərkibinin toxumun
keyfiyyətinə təsiri ........................................................ 103
4
VI fəsil. Dənin biokimyəvi xüsusiyyətləri və onların təyini
üsulları ......................................................................... 108
VII fəsil. Yüksək keyfiyyətli toxumların becərilməsinin
ekoloji, meteoroloji şəraiti və aqronomik əsasları ....... 118
7.1. Yüksək keyfiyyətli toxumların becərilməsinin ekoloji
şəraiti ........................................................................... 118
7.2. Meteoroloji şəraitin toxumun keyfiyyətinə təsiri ........... 121
7.2. Yüksək keyfiyyətli toxum becərilməsinin sənaye
texnologiyasının aqronomik əsasları ........................... 124
VIII fəsil. Toxumşünaslıqda aqrotexniki fonun
və bəzi
aqrotexniki tədbirlərin toxumun keyfiyyətinə təsiri .... 126
8.1. Toxumşünaslıqda aqrotexniki fonun səviyyəsi ............ 126
8.2. Bəzi aqrotexniki tədbirlərin toxumun keyfiyyətinə
təsiri ............................................................................. 132
IX fəsil. Toxumun səpin keyfiyyəti və kondisiyası .............. 136
9.1. Toxumun səpin keyfiyyət göstəricilərinin təyini üsulları136
9.2. Toxum partiyasından orta nümunənin götürülmə
qaydası ......................................................................... 139
9.3. Toxumun təmizliyinin təyini ........................................... 141
9.4. Toxumun cücərmə qabiliyyətinin təyin olunması ........... 143
9.5. Cücərmə enerjisinin təyin edilməsi ................................ 145
9.6. Toxumun səpinə yararlılığının hesablanması ................ 151
9.7. Toxumların həyatilik qabiliyyətinin təyini ..................... 152
9.8. Boyatma gücünün təyin edilməsi.................................... 156
9.9. Qarğıdalı toxumlarının cücərmə qabiliyyətinin
“soyuq” yetişdirmə üsulu ilə təyin edilməsi ................ 159
9.10. Toxumun təsərrüfat yararlılığının təyini ...................... 167
9.11. Toxumun mütləq çəkisinin təyini .................................. 168
9.12. Sort toxumların laboratoriyada yoxlanılması ............. 169
9.13. Toxumun tarla cücərmə qabiliyyətinin artırılması
yolları .......................................................................... 170
Dostları ilə paylaş: |