Microsoft Word turkane dissertasiya11111111111111. docx

23 

 

 

 

kifayətqədər  tez  rastlaşdı.  Sənaye  istehsalı  bütün  cəmiyyət  üzvlərininbaza 

təlabatlarının təmin edilməsini mümkün etdi, lakin bununlada gələcək sosial-iqtisadi 

inkişafın  həddini  təbii  və  digər  fizikiehtiyyatlar  hesabına  aşkar  etdi.  Burada 

informasiyanın  relyefbaxımından  ictimai  istehsalda  rolu  nisbətən  yumşaldığı 

rükənməzbir amil kimi, bir sıra hallarda isə maddi ehtiyatların məhdudluqproblemini 

aradan  qaldıran  bir  amil  kimi  aşkar  olundu.  Biliyin,  informasiyanın  sosial  inkişafın 

müstəqil,  güclü  amil  olması  faktınındərk cdilməsi  insan  təkamülünü sənaye  və  post 

sənaye  əsrlərinəbölən  şərti  xüsusiyyət  oldu. nformasiya  cəmiyyətində  biliklərin 

olmaması, yaxud az həcmi işə qəbul olmaq üçün əsas amildir və müvafiq olaraq bu 

istehsalnövünü qeyri-mümkün edir. 

Bununla belə, söhbət elementar savaddan deyil, keyfiyyətli peşətəhsilindən, həm 

bilavasitə  həmin  fəaliyyət  sahəsində,  həm  dəonunla  sıx  əlaqələr  sahələrdə  insanın 

biliklərindən gedir. nformasiya əmək aləti kimi - biliklərin, məlumatların vəüsulların 

cəmidir  və  onların  köməyi  ilə  əsas  informasiya  (əməkpredmeti)  planlaşdırılmış 

nəticəni  almaq  üçün  ən  effektiv  şəkildəemal  olunmalıdır.  Belə  ki, 

elektrokardioqrammanın açılması üsuluelm, həkim terapevt üçün - əmək vasitəsi kimi 

olan informasiyadır,yəni özünəməxsus əmək alətidir. Kompüterlər sahasində 

olan  mütəxəssis  üçün  əmək  vasitəsi  elektron  şəbəkələri  komponentlərininiş 

qabiliyyətinin  diaqnostika  üsulları  haqqında  informasiyaçıxış  edə  bilər.Müasir 

iqtisadi  inkişafın  səciyyəvi  halı  dünya  ticarətinin  inkişafetmələrinin  dünya  ÜDM 

inkişafı  templərini  qabaqlamasıdır,bu  da  beynəlxalq  biliklərin,  informasiya 

məhsullarının və texnologiyalarınınyayılması ilə bağlıdır. 90-cı illərin sonunda dünya 

ticarətinindövriyyəsinin  inkişafı  templəri  dünya  iqtisadiyyatınınillik  inkişaf 

templərini  təxminən  3  dəfə  qabaqlayırdı.  Daha  yüksəktemplərlə  xidmətlərlə,  əsasən 

də  maliyyə  xidmətiəri  ilə  bcynəlxalqticarət  inkişaf  edir.  Burada  əsas  rolu  qlobal 

şə

bəkələrin,əsasən də  nternetin yaradılması ilə bağlı olan elektron ticarətin 

inkişaf  prosesi  oynayır. nkişafın  informasiya  cəmiyyətinə  keçidi  üçün  Azərbaycan 

ikivacib mərhələ keçməlidir: 

1. sosial-iqtisadi həyatda stabilliyə nail olmaq, onu dayanıqh 

---

24 

 

 

 

saxlamaq. 

2. yüksək texnologiyalı və elmi tutumlu sahələrin inkişafı vasitəsiilə sənayenin 

inkişafını təmin etdirək. 

 

1.3. Bilik iqtisadiyyatının əsas xüsusiyyətləri və xarakteristikaları 

Bilik iqtisadiyyatı (knowledge economy) – yaradıcılıq, informasiyanın emalı və 

interpretasiyasının  daxil  olduğu  bilik  fəaliyyətlərinin  üstünlük  təşkil  etdiyi  müasir 

iqtisadiyyatdır.  Bilik  iqtisadiyyatı  məşğulluq  və  məhsul  buraxılışının  proporsiyasını 

böyüdür.  Təhsil,  peşəkar  xidmət,  media,  kommunikasiya,  tədqiqat  bu  iqtisadiyyatın 

ə

sas ünsürləridir. 

Cəmiyyətin  infomasiyalaşması  dövründə  informasiyanın  formalaşmasıvə  istehsalı 

onun tam istifadəsi üçün vacib hesab olunur.“ nformasiya” anlayışı“informatio,, latın 

sözündən  yaranmışvə  hər  hansı  faktın,  hadisənin,  halın  anladılması  kimi  başa 

düşülür.Geniş  mənada  informasiya  maddi  dünya  və  orada  baş  verənproseslər 

haqqında  məlumat  kimi  təyin  olunur.  nformasiyanınöyrənilməsi  zamanı  onun 

yaranmasının  dəyişməsinin  və  insanfəaliyyətinin  müxtəlif  sahələrində  istifadəsinin 

qanunauyğunluqlarınəzərə  almır. nformasiyanı  istehsalat  və  istifadə  məhsulu  kimi 

əş

ya  məzmunufərqləndirir.  O  çox  müxtəlifdir  vəinsan  fəaliyyətinə  xidmətedən 

növlərə  bölünür:  elmi,  texniki, istehsalat, idarəetmə,iqtisadi,  sosial, hüquqi və  s.  Bu 

informasiya  növlərindən  hər  biriöz  emal  texnologiyalarına,  məna  dəyərinə,  təqdim 

olunma vəəksolunma formalarına, dəqiqliyə tələbə, faktların, halların, proseslərinəks 

olunmasının  operativliyinə  malikdir.Gələcək  müzakirənin  predmeti  idarə  etmə  və 

iqtisadi informasiyaolacaqdır, onun əsas xüsusiyyətləri aşağıdakılardır: 

❖ Həqiqilik və tamlıq 

❖ Qiymətlilik və aktuallıq 

❖ aydınlıq 

---

25 

 

 

 

nformasiya  o  zaman  dəqiqdir  ki,  o  işlərin  vəziyyətini  təhrifetmir.  Dəqiq  olmayan 

informasiya  düzgün  başa  düşülməməyə  vəsəhv  qərarların  çıxarılmasına  səbəb  ola 

bilər. nformasıya o zaman tamdır ki, onu anlamaq və qərar qəbul etmək 

üçün  bəs  edir.  nformasiyanın  tamolmaması  qərarların  qəbulunudayandırır  və  ya 

səhvlərə səbəb ola bilər. nformasiyanın qiymətliliyi onun vasitəsi ilə hansı məsələlər 

həll edilməsindən asılıdır. Aktual informasiyanı daima dəyişən şəraitdə iş zamanıəldə 

etmək  lazımdır.  Qiymətli  və  aktual  informasiya  aydın  olmayan  sözlərləifadə 

olunmuşsa,  o  faydasız  ola  bilər.  nformasiya  o  zaman  aydın  olur  ki,  bu  məlumatın 

nəzərdə tutulduğu insanların dili ilə ifadə olunmuşsa. Böyük mürəkkəb insan-maşın 

informasiya  sistemlərinin  birliyi  cəmiyyət  infrastrukturunun  vacib  tərkib  hissəsidir. 

nsan kollektivlərinin intellektual və maddi fəaliyyətinin müxtəlif növləri arasında 

ə

laqələndirici  bənd  olaraq  informasiya  digər  ehtiyyat  növlərindən,  əsasən  də  təbii 

ehtiyyatlardan  fərqli  olaraq  vaxt  ötdükcə  azalmır,  əksinə  onun  həcmi  daima  artır, 

bununla da təcrübənin toplanmasıüçün şərait yaradır. 

nformasiya texnologiyaları dedikdə ( T) bütün fəaliyyət sahələrində 

informasiyanın  yaradılması,  emalı,  saxlanılması  vəötürülməsi  üçün  hesablama 

texnikasının  və  rabitə  sistemləri  vasitələrinin  cəmini  başa  düşmək  lazımdır.  T-ı 

informasiyanın  istehlakçının  ən  rahat  formada  istifadə  edə  bildiyi  və  dərhal 

istifadəüçün rahat formada dəyişməsini təmin edir. Onlar informasiya ehtiyatlarından 

istifadə  proseslərinin  həm  maddi,  həm  də  qeyri-maddi  istehsalda  çətinliyini  azaldır, 

informasiyanınötürülməsinin  və  qəbul  edilməsinin  etibarlılığını  və  operativliyini 

yüksəldirlər. 

T-ı növbəti baza texnologiyalarına bölünürlər: 

- mikroelement komponentlərin texnologiyaları; 

- texniki təminat texnologiyaları; 

- proqram təminatı texnologiyaları; 

- kommunikasiyalarının texnologiyaları. 

T-nın  əsas  komponentləri  mikroprossesorlar,  lokal  və  qlobal  kompüter 

şə

bəkələri,  robot  texnikası,  xüsusiləşdirilmış  avtomatlaşdırılmış  iş  yerləri, 

---