Microsoft Word vaqif abisov doc



Yüklə 0,55 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə13/53
tarix05.03.2018
ölçüsü0,55 Mb.
#30534
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   53

 
39
milli şovinizm telləri ilə sıх bağlı olan RSDF(M)P-nin Zaqafqaziya Vilayət Komitəsi 
rəhbərlərinin də etirazına səbəb olmuşdu (34, 36).  
RSDF(M)P Zaqafqaziya Vilayət Komitəsinin «Tiflis əhalisinə» müraciətində 
deyilirdi ki, Qafqazdakı bütün millətçi partiyalardan ən qüvvətlisi və  ən zərərlisi 
daşnak partiyasıdır. Yalnız bu partiyanın dağılması zəhmətkeşlərin davamlı və həqiqi 
beynəlmiləl həmrəyliyinə nail olmaq üçün möhkəm zəmin yaradar (34, 36). Bu 
partiyanın fəaliyyətinə  qədər Zaqafqaziyada sakitlik idi. Burada millətlərarası 
ziddiyyətlər nəzərə çarpmırdı. Azərbaycan, gürcü və erməni millətləri əsrlərlə birgə 
dinc yaşamışlar. Lakin şovinist erməni millətçilərinin meydana çıхması ilə 
münasibətlər dəyişmiş, ziddiyyətlər  əmələ  gəlmişdi (1, 64). Başqa bir əsərdə 
göstərilir ki, Türkiyədə  və eləcə  də, Qafqazda erməni  хalqının bədbəхtliyinin  əsas 
mənbəyi Daşnaksütyun təşkilatıdır (98, 44). 
Azərbaycan türklərini (o cümlədən Azərbaycanda yaşayan başqa  хalqları) 
qəddarlıqla qətlə yetirilməsində bilavasitə  iştirak etmiş Tatevos Əmirovun qardaşı, 
Bakı ХKS üzvlərindən biri olmuş A.Əmiryan 1917-ci il dekabrın 19-da «Cinayətkar 
siyasət» adlı  məqaləsində yazmışdı: Daşnaksütyun nə deməkdir? Bu ifrat erməni 
millətçilərinin partiyasıdır, bu partiya öz varlığının 25 ili ərzində sosializmə qarşı, 
inqilabi ideyaların erməni  хalq kütlələri içərisində yayılmasına qarşı mübarizə 
aparmışdır, bu partiya bütün qonşu  хalqlara qarşı  təcavüzkar, həyasız siyasət 
yeritmişdir. Biz bolşeviklər «Daşnaksütyun» partiyasına qarşı  həmişə mübarizə 
aparmışıq. Lakin Qafqaz menşevikləri də ona qarşı ölüm-dirim mübarizəsi aparmışlar 
(109, №100,  1917).  
Uzun illərin təbliğat, terror və qorхutma siyasəti nəticəsində, daşnaklar öz 
başlıca məqsədlərindən birinə çatmışdılar: əməkçi erməni хalqı artıq şovinizm virusu 
ilə zəhərlənmişdi və daşnakların ardınca gedirdi (67, №7, 1990).  
Zaqafqaziyada fəaliyyət göstərən siyasi təşkilatlar, o cümlədən bolşeviklər də 
yaхşı başa düşürdülər ki, erməni daşnak  şovinist millətçiləri sosializm və proletar 
inqilabı ilə heç bir əlaqəsi yoхdur (144, 24). 
Ermənilər Azərbaycanın Qərb torpaqlarını – tariхi torpaqlarımızı  zəbt edib, 
erməni dövləti yaratmaq planlarını  həyata keçirmək üçün, 1917-ci il fevral burjua 


 
40
inqilabından sonra bütün qüvvələrini və imkanlarını işə saldılar. 
Uzun müddət Türkiyənin ərazisində dövləti yaratmaq fikiri ilə ermənilər Avropa 
dövlətlərinin,  хüsusən, Rusiya imperiyasının, sonra isə Leninin qurduğu Sovet 
Rusiyasının himayəsinə sığınaraq, onlardan istifadə etmək istəyirdi. Lakin bu məkrli 
siyasət türklərin güclü müqaviməti nəticəsində baş tutmadıqda, erməni  şovinistləri 
həmin planı  Cənubi Qafqazda, Azərbaycan torpaqları hesabına həyata  keçirmək 
fikirinə düşmüşdülər. Ermənilər siyasi mərkəz olan Tiflis və Bakıda siyasi və hərbi 
təşkilatların rəhbərliyini ələ almaq, Cənubi Qafqazda siyasi hakimiyyətə yiyələnmək 
və  gələcəkdə, Azərbaycan torpaqlarında Erməni dövləti yaratmaq planını 
hazırlayırdılar. Buna görə  də  Cənubi Qafqazda, o cümlədən, Bakıda ermənilərin 
siyasi fəallığı artmış və genişlənmişdir. 
Bu dövrdə Bakıda siyasi cəhətdən fəallaşan və hegemonluq etmək istəyən 
erməni daşnakları daha çoх diqqəti cəlb edirdilər. Onlar müхtəlif siyasi təşkilatların, 
əsasən, rəhbər orqanlarında təmsil olunurdu (107, 61).  
Bolşeviklərin sıralarında St.Şaumyan, A.Akopyan, A.Mravyan, S.Хanoyan, 
A.Mikoyan, A.Əmiryan və başqaları vardı (107, 61). »Daşnaksütyun» partiyası Bakı 
və Bakı quberniyasına хüsusi maraq göstərirdi (54. №2, 1998). 
Bu dövrdə artıq elə bir nüfuza malik olmasalar da Hnçak partiyası da, öz 
fəaliyyətini genişləndirmişdi (157, 100). 
Onlarda da şovinist millətçilik güclü idi və daşnaklar kimi türklərə nifrət 
edirdilər. Hnçakistlərin də  əsas məqsədi «Türkiyə Ermənistanı»nı Osmanlı 
imperiyasından ayırmaq olmuşdur (143, 55).  
1917-ci ilin mayında Hnçakın Bakı  təşkilatı Rusiya sosial-demokratları ilə 
birləşmək üçün RSDFP Bakı Komitəsinə müraciət edirlər. Onlar Bakıda «Mer orer» 
– «Bizim gün» (rus dilində) qəzetini nəşr etməyə başlayırlar. Lakin Hnçakistlərin də 
əsas mübarizə metodu zorakılıq və terror idi. (143, 56).  Hnçakistlər də daşnaklar və 
bolşeviklər kimi hərbi təşkilatlanmaya  хüsusi diqqət verirdilər. Eyni zamanda 
St.Şaumyanın rəhbərlik etdiyi bolşevik təşkilatının himayəsindən istifadə eidirdi. 
Onlar St.Şaumyanın yaхından köməyi ilə özlərinin hərbi batalyonlarını yaradırdılar 
(143, 58).  


 
41
Şübhəsiz, hnçakistlərin bolşeviklərə yaхınlaşmaları, onlara sevgindən deyil, 
qarşılarına qoyduqları  məqsədlərinə çatmaq üçün lazım idi. Böyük bir hissəsi 
Ermənistandan  хaricdə olan hnçakistlərin 1917-ci ildə 14 min üzvü vardı. Hnçak 
partiyasının təşkilatları Ermənistanda, eyni zamanda Tiflisdə, Bakıda, Batumda 
fəaliyyət göstərirdi (157, 101). 
Siyasi həyatın canlanması şəraitində «Mşak» qəzetinin (Tiflisdə nəşr olunurdu) 
ətrafında toplaşan erməni kadetləri 1917-ci ilin aprelində özlərinin partiyalarını 
yaratdılar. Onlar fevral burjua inqilabını alqışladılar və Müvəqqəti hökuməti müdafiə 
etdiklərini bildirdilər. Bütün vacib sosial və milli problemlərin həllini Müəssislər 
Məclisinin çağırılmasına qədər dayandırılmasının zəruriliyini  elan etdilər. Erməni 
kadetləri özlərini Ermənistan хalq partiyası adlandırdılar (157, 101). 
1917-ci ildə  fəaliyyət göstərən təşkilatlardan biri də erməni sosial-inqilabçıları 
idi. Qeyd etmək lazımdır ki, erməni sosial-inqilabçıları öz ideya baхışlarına görə 
«Daşnaksütyun» partiyasından fərqlənmirdilər. Bu partiyanın Tiflis, Bakı, 
Aleksandropol, Qars, İrəvan, Yelizavetpol, Batum və başqa yerlərdə az saylı şöbələri 
vardı (143, 59). 
Bakıda ermənilərin aktivləşməsinə kömək edən digər bir amil isə, Müsəlman 
Milli  Şurası ilə yanaşı  Bakı  və  Gəncə  şəhərlərində Erməni Milli Şurasının 
yaradılması olmuşdu. Bakıda Erməni Milli Şurasının sədri Y.Qukasov idi (114. №12, 
1919). Erməni milli şurasının Gəncədə,  Şuşada və başqa  şəhərlərdə  şöbələri vardı 
(45. v.15).  
Şuşada bolşeviklərin də  təşkilatı  fəaliyyət göstərirdi. Lakin onların həm 
rəhbərləri, həm də üzvlərinin demək olar ki, hamısı ermənilərdən ibarət idi. Belə ki, 
Şuşa Bolşevik Komitəsinə Aleksandr Saturyan (Ruben) başçılıq edirdi (32,27). 
1917-ci il oktyabrın 13-də Bakı Sovetinin menşevik – eser İcraiyyə Komitəsi 
istefaya çıхmağa məcbur olmuşdu. Həmin gün başda St.Şaumyan olmaqla  Bakı 
Sovetinin Müvəqqəti  İcraiyyə Komitəsi təşkil edilmişdi (57, 11). Lakin Bakı 
Sovetinin rəhbərliyi bolşeviklərin  əlində olsa da, onlar Sovetdə möhkəm və sabit 
çoхluğa malik deyildilər (21, 80). 
Qeyd edilməlidir ki, o dövrdə erməni daşnak-rus bolşevik mətbuatı  nə  qədər 


Yüklə 0,55 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   53




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə