24
psixiatrlar yoxdur, lakin onların 8%-i eyni zamanda hər iki sektorda çalışır. Tibb
bacılarının 99%-i yalnız dövlət psixiatriya müəssisələrində işləyir, 1%-i isə yalnız
QHT-lərdə, özəl psixiatriya müəssisələrində və ya xüsusi praktika ilə məşğul olan
psixiatrların yanında çalışır. Psixoloqlar və sosial işçilər (Sİ) səhiyyə sistemi
strukturunda işləmirlər. Sİ-lər (50%) Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi
sistemində çalışırlar, klinik psixoloqların böyük əksəriyyəti isə (94%) QHT-lərdə
çalışır.
İş yerinə görə, psixiatrların 158-i ambulator psixiatriya müəssisələrində, 11-i ümumi
təyinatlı xəstəxanaların psixiatriya şöbələrində, 133-ü isə psixiatriya xəstəxanalarında
çalışır. Psixiatriya üzrə ixtisaslaşmamış, digər sahələrin həkimlərindən 18-i ambulator
müəssisələrdə, 47-i isə psixiatriya xəstəxanalarında çalışır. Tibb bacılarına gəldikdə
isə, onların 313-ü ambulator psixiatriya müəssisələrində, 17-i ümumi təyinatlı
xəstəxanaların psixiatriya şöbələrində, 393-ü isə psixiatriya xəstəxanalarında çalışır.
Ambulator psixiatriya müəssisələrində, yaxud ümumi təyinatlı xəstəxanaların
psixiatriya şöbələrində çalışan heç bir psixososial işçi (klinik psixoloq, sosial işçi və
peşə həkimləri) yoxdur, yalnız Respublika Psixiatriya Xəstəxanasında bir psixoloq
çalışır. Digər səhiyyə və ya psixi sağlamlıq sistemi işçilərindən 273-ü ambulator
psixiatriya müəssisələrində, 16-ı ümumi təyinatlı xəstəxanaların psixiatriya
şöbələrində, 334-ü isə psixiatriya xəstəxanalarında çalışır.
Psixiatriya müəssisələrinin kadrlarla təminatı baxımından, ümumi təyinatlı
xəstəxanaların psixiatriya şöbələrində hər çarpayıya 0,18 psixiatr, müqayisə üçün
psixiatriya xəstəxanalarında isə hər çarpayıya 0,03 psixiatr düşür. Tibb bacılarına
gəldikdə isə, ümumi təyinatlı xəstəxanaların psixiatriya şöbələrində hər çarpayıya 0,3
tibb bacısı, müqayisə üçün psixiatriya xəstəxanalarında isə hər çarpayıya 0,1 tibb
bacısı düşür.
Kadr resurslarının şəhər və kənd bölgələri arasında paylanması qeyri-mütənasibdir.
Ən böyük şəhər və ya onun ətrafında psixiatrların sıxlığı, bütün ölkə üzrə olduğundan
1,6 dəfə artıqdır. Tibb bacılarının sıxlığı isə, ən böyük şəhərdə bütün ölkə üzrə
olduğundan 2 dəfə çoxdur. Ölkədə klinik psixoloqların və klinik sosial işçilərin sayı
məhduddur və onlar kənd əhalisinə xidmət göstərmirlər.
25
DİAQRAM 4.1. PSİXİ SAĞLAMLIQ SİSTEMİNDƏ
KADR RESURSLARI
(hər 100 000 nəfər əhaliyə görə)
5,2
0,8
8,4
0,2
0,3
0
7,4
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
DİAQRAM 4.2. PSİXİATRİYA MÜƏSSİSƏLƏRİNDƏ ÇALIŞAN İŞÇİLƏR
(diaqramda faizi, cədvəldə isə sayı verilmişdir)
0%
20%
40%
60%
80%
100%
PSİXİATRİYA XƏST.
133
47
393
1
334
STASİONAR ŞÖB.
11
0
17
0
16
AMBULATOR MÜƏS.
158
18
313
0
273
PSİXİATRLAR
DİGƏR
HƏKİMLƏR
TİBB BACILARI
PSİXOSOSİAL
İŞÇİLƏR
DİGƏR P.S.
İŞÇİLƏRİ
Qeyd: 4.2 saylı diaqramda göstərilən psixiatrların sayı rayon poliklinikalarında
və digər
nazirliklərdə (Müdafiə Nazirliyi, Ədliyyə Nazirliyi və s.) çalışan psixiatrları nəzərdə tutmur.
26
DİAQRAM 4.3. HƏR ÇARPAYIYA DÜŞƏN İŞÇİLƏRİN ORTA SAYI
0,18
0,03
0,28
0,1
0
0
0
0,05
0,1
0,15
0,2
0,25
0,3
ÜMUMİ TƏYİNATLI XƏSTƏXANALARIN
PSİXİATRİYA ŞÖBƏLƏRİ
PSİXİATRİYA XƏSTƏXANALARI
PSİXİATRLAR
TİBB BACILARI
PSİXOSOSİAL
İŞÇİLƏR
Psixi sağlamlıq sahəsində mütəxəssislərin hazırlanması
2006-cı ildə akademik və təhsil müəssisələrini bitirmiş mütəxəssislərin sayı hər 100
000 nəfər əhaliyə görə aşağıdakı kimi olub: həkimlər (psixiatriya sahəsində
ixtisaslaşmamış) - 7,5, tibb bacıları (psixiatriya sahəsində ixtisaslaşmamış) - 19,
psixiatrlar - 0,1. Heç bir psixoloq, tibb bacısı, sosial işçi və ya peşə həkimi psixi
sağlamlıq sahəsində heç olmasa 1 illik təlim keçməmişdir. Təhsillərini tamamladıqdan
sonrakı beş il ərzində psixiatrların 20%-ə qədəri digər ölkələrə mühacirət edirlər.
Psixi sağlamlıq xidməti işçilərindən hər hansı birinə, dərmanlardan rasional istifadə və
uşaq/yeniyetmələrdə psixi sağlamlıq məsələləri mövzusunda biliklərin təzələnməsi
məqsədilə heç olmasa iki günlük təlim keçilməmişdir. Həkimlərin bazis təhsillərində
psixi sağlamlığa aid tədris saatları məhduddur (20 saat tibbi psixologiya, 130 saat
psixiatriya). Həkim-psixiatrlar ilkin ixtisaslaşmanı 1 illik internaturanı
tamamlayandan sonra alırlar. İnternatura tədrisi sistemsiz keçirilir, subixtisaslaşma
üçün (uşaq psixiatriyası, narkologiya və s.) proqramlar yoxdur, müddət baxımından
kifayət deyil. Qanunvericiliyə əsasən psixiatrlar beş ildən gec olmayaraq
ixtisasartırma kursu keçməlidir. Dövlət tərəfindən təmin edilən ixtisasartırma kursları
aparan Dövlət Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutu ildə 5 müxtəlif mövzuda (şəxsiyyət
və davranış pozğunluqlarının diaqnostikası və müalicəsi; psixoterapiya və tibbi
psixologiyanın müasir məsələləri və s.) tematik kurslar keçirir. Tematik kursların
çeşidi ildən ilə tədricən təzələnir (ildə 20%). Kursların müddəti 1,5-2 aydır. Kursların
müdavimləri həkim-psixiatrlarla yanaşı digər ixtisaslı həkimlər olur. Ümumiyyətlə,
səhiyyə sistemində diplomdansonrakı tədris qısamüddətli kurslar (davamlı tibbi təhsil
kursları) və akkreditasiyanı nəzərdə tutmur. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, nə bazis
və ilkin ixtisaslaşma tədrisini təmin edən Dövlət Tibb Universiteti, nə də
diplomdansonrakı ixtisasartırma kursları keçirən Dövlət Həkimləri Təkmilləşdirmə
İnstitutunun tədrisi həyata keçirmək üçün universitet klinikası yoxdur. Tədris