Vaxt gələr, axtarıb
gəzərlər məni
193
TRUBKA ƏHVALATI
Deyirlər futbol azarkeşinə özgə qarğış yox, de ki, televi-
zorun xarab olsun. Bu yaxınlarda 2 nömrəli tikinti quraşdırma
idarəsinin fəhləsi Qüdrət Əbilovun da başına belə bir iş gəlir.
Futbol verilişlərinin qızğın çağında onun televizorunun trubkası
bivəfalıq edir. Hər axşam ailənin bütün üzvlərini güldürən,
əyləndirən mavi ekrandan səs çıxmır. Hamının qanı qaralır.
Axşamlar xüsusilə darıxdırıcı keçir. Hərdən maraqlı verilişlərə
baxmaq üçün Qüdrətgilə gələn qohum-qonşular da məyus qayı-
dırlar. Hər gün evdə əldən-ələ gəzən televiziya verilişləri proq-
ramı bir dəfə atılıb qalır. Ən çox qəribsəyən isə uşaqlar idi.
Ataları işdən qayıdanda: “Bəs deyirdin usta gətirəcəyəm” deyə
onu tez-tez suala tuturdular.
Qüdrət əhvalatı televizoru olanlara danışdı. Hərə ona bir
ustanı nişan verdi. Qüdrət bu ünvanlardan birinə – şəhər radio
və televizor təmiri sexinə gəldi. Yol boyu düşündüyü bu idi:
Əgər televizoru az vaxt içərisində dilə gətirib özümə qaytarsa,
ustaya yaxşı xərclik verəcəyəm.
Usta Dilavər Salmanov təzə müştərisini çox mehriban
qarşıladı. Bu, Qüdrətin xoşuna gəldi. Ustanın danışdığından,
hərəkətlərindən mədəniyyət və qabiliyyət yağırdı. Televizorun
“sağalacağına” Qüdrət yüz faiz əmin oldu. Dilavərin dilavərliyi,
görkəmi Qüdrətdə onun haqqında xoş fikir oyatmışdı. Odur ki,
heç zəhmət haqqı barədə çox danışmadılar.
Qüdrət ürəyində
“nə qədər istəsə, o qədər də verəcəyəm, təki möhübümü düz-
sün” demişdi.
Dilavər televizorla şəxsən “tanış olmaq üçün” Qüdrətgilə
yollandı. O tərəf-bu tərəfinə xeyli baxdıqdan, bəzi hissələrini
qurdaladıqdan sonra:
– Burada mümkün olmayacaq – dedi. – Mütləq sexə apar-
maq lazımdır. Trubka bərk zədələnmişdir. Zəhrimar az tapılan
şeydir. Ancaq sənə görə gərək çalışaq də. Ya bir təhər təmir
edərik, ya da yenisi ilə dəyişərik.
XEYBƏR İGİDƏLİYEV
194
Elə həmin gün də televizor bir iri bağlama arasında Di-
lavrin sexinə köçdü. Qüdrət hal əhli idi. Ustanın evdəki da-
nışığından nə demək istədiyini başa düşmüşdü. Odur ki, könlü
xoş olsun deyə, üç ədəd onluğu
cütləyib onun cibinə sürüş-
dürdü. Ustanın üzü dərhal duruldu, balaca qımışan kimi oldu.
– Bacıoğlu, əmanətin dalınca nə vaxt gəlim?
– Çox çəkməz. Səni qabağa salaram, iki-üç günə gəlib
apararsan.
Qüdrət gedəndən sonra Dilavər televizoru qarşısına qo-
yub onu əvvəlcə nəzərdən keçirdi. Əgər bu adamın televizordan
başı çıxsaydı özü təmir edərdi və yaxud mənim yanıma yox,
başqa bir ustanın yanına aparardı. İndi bildim ki, mənim də
qaraçuxam yatmayıb. İki-üç gün sexdə saxladıqdan sonra xəbər
göndərərəm ki, televizorun trubkasını xeyli çətinliklə tapıb təp-
təzəsi ilə dəyişdirmişəm, başqa hissələrində də bəzi çatışma-
mazlıqlar vardı, onları da aradan qaldırmışam, gəl apar.
O nə biləcək
ki mən təmir eləmişəm, yaxud eləməmişəm.
Zəhmət haqqımı da Allaha şükür, qabaqcadan almışam. Əgər iş-
dir, təzədən üstümə gəlsə, deyəcəyəm ki, mən təmir eləmişəm.
Televizor çox incə şeydir. Aparanda özün yolda sındırmışam.
Dilavər necə fikirləşmişdi, elə etdi. Müştərini aldadaraq
televizoru gətirdiyi vəziyyətdə də geri qaytardı. Qüdrət evə
çatan kimi televizoru qoşdu. Gözü ekranda idi. Lakin o xeyli
xırıltı-gurultu qopardıqdan sonra səsini kəsdi.
Qüdrət televizo-
run pasportunu tapıb onun hissələrini yoxlamağa başladı ki,
görsün usta bura nə əlavə edib. Əvvəlcə trubkanı yoxladı.
Nömrə düz gəlirdi. O indi başa düşdü ki, usta onu aldatmışdır.
Onların axırıncı görüşü şəhər Xalq Nəzarəti Komitəsində
oldu. Dilavər başını aşağı dikmişdi. O, zəhmət haqqı adı ilə
aldığı pulları utana-utana sahibinə qaytardı.
Qüdrət alnından xəcalət təri süzülən gənc ustaya baxıb
ürəyində deyirdi: “Mən səni qabiliyyətli, mədəni sənətkar bilir-
dim, heyf”.
“İşıq” qəzeti, 02.08.1966-cı il
Vaxt gələr, axtarıb gəzərlər məni
195
UZUN AYRILIQDAN SONRA
Mənə bu əhvalatı əvvəlcə Nərgizin yaxın qohumları da-
nışdılar. Səhərisi gün isə redaksiyamıza daxil olan bir məktub-
da
böyük bir ailənin, qohum-əqrəbanın sevincindən, şadyanalı-
ğından bəhs olunurdu. Həyəcanla yazılmış məktubu sakit oxu-
maq mümkün deyildi. Qazıməmməd şəhərinin Engels küçəsin-
də yaşayan Babayevlər ailəsində böyük səadət, unudulmaz xoş-
bəxtlik üz vermişdir. Onların bu vaxta qədər itkin düşmüş, tale-
yi naməlum adlandırdıqları Nərgiz tapılmışdır. Yox, tapılmışdır
desək doğru olmaz, axı onu çox axtarmamışlar. Axtarsaydılar,
bəlkə də tapa bilməzdilər. Nərgizin macərası uzundur. İyirmi
beş il doğma bacı və qardaşlarından, yaxın qohumlarından xə-
bərsiz-soraqsız yaşamış “nakam taleli” bu qız aydın,
günəşli
payız günlərinin birində özü göründü, qalın buludlar arasında
gizlənmiş ay kimi birdən üzə çıxdı.
Mən Nərgizi görə bilmədim. Başına gələnləri onun öz di-
lindən eşidə bilmədiyim üçün çox təəssüfləndim. Nərgiz Qazı-
məmməddəki qohumları yanında bir neçə gün qaldıqdan sonra
Bakıya qayıtmışdı. Məktub bizə gec, Nərgiz yola düşdükdən
sonra yazılmışdır. Burada hər şey müfəssəl idi. Onun müəllifi
Nərgizin əmisi oğludur. 6 nömrəli məktəbdə müəllim işləyir.
Məktubu oxuduqca gözlərim önündə bir insanın həyat tarixçəsi
canlanır, ömür kitabı vərəqlənirdi.
....Nərgiz 1942-ci ildə anadan olmuşdur. O, ailənin üçün-
cü qızı, altıncı övladı idi. Onun adı üstündə evdə bərk
mübahisə
düşmüşdü. Hərənin bir addan xoşu gəlirdi. Atanın bəyəndiyini
ana xoşlamırdı: “Sən oğullarına ad qoyanda heç mənimlə məs-
ləhətləşmirsən. Qızın adını anası qoyar” deyirdi. Lakin ananın
da dediyi olmamışdı. Ərlə arvadın arasındakı mübahisəni hör-
mətli qohumlarından biri kəsmişdi: uşağın adı Nərgiz qoyul-
muşdur. Hətta zarafatla “qoy tez açılıb solan nərgizlərdən yox,
həmişəgözəl nərgizlərdən olsun” demişdilər.
XEYBƏR İGİDƏLİYEV
196
Lakin Nərgiz çiçək kimi açılıb qönçələnməmiş üstündən
qara yellər əsdi. Bir yaşı tamam olmamış cəbhəyə getmiş ata-
sından ölüm xəbəri gəldi. Evdə ağlı kəsən bacı-qardaşları ata-
sızlığın nə olduğunu dərk edib hönkür-hönkür ağladıqları za-
man Nərgiz beşiyində mışıl-mışıl yatırdı. Deyirlər, uşaq atadan
yox, anadan yetim qalır. Analarının da onları boya-başa yetir-
məyə ömrü çatmadı. Övladlarını biri-birinə tapşırıb həyatla
vidalaşdı. Nərgiz bu zaman üç yaşına təzəcə addamışdı. Ondan
böyük olan Ramazanın isə dörd yaşı vardı. Ailənin bütün ağır-
lığı yaşca böyük olan Sədyarın üzərinə düşmüşdü. O,
indi kör-
pələrə həm atalıq, həm də analıq etməli idi.
Müharibənin törətdiyi ağır günlər idi. Cəbhədə düşmənlə,
arxada isə aclıqla, xəstəliklə vuruşurdular. Havadarını, pəriska-
rını itirmiş bu ailədə də güzəran xoş keçmirdi. Südəmər Nər-
gizin, divarlardan tuta-tuta təzəcə ayaq açan, hər qapıdan girən
qadına “ana” deyən Ramazanın taleyi Sədyarı daha çox düşün-
dürürdü. Körpələrin hüznlü baxışları onun ürəyini ovurdu. Hələ
ata nəvazişinə möhtac ikən atalıq etmək, böyük bir ailənin
dərd-sərini daşımaq nə qədər ağır imiş.
Ah, atalar, analar, görəsən ata-ana olmadan sizin nələr
çəkdiyinizi duymaq olarmı?!
Bir gün atasının köhnə tanışlarından biri Sədyarı fikirli
görüb, yanına çağırdı.
Onunla xeyli söhbət etdi, təsəlli verdi.
Bu kasad, sarsıntılı günlərin uzun sürməyəcəyini dedi. Sonra da
körpələri Bakıya, uşaq evinə göndərməyi ona məsləhət gördü.
Sədyarı ürəyində elə bil nə isə qırıldı, sinəsi qalxıb-endi. Kip-
riklərində yaş gilələndi. “Axı mən anama söz vermişəm. Son
nəfəsində o uşaqları mənə tapşırmış, Nərgizdən muğayat ol
demişdi”.
Mühasibi onun ürəyindən keçənləri duymuşdu: “Heç fikir
eləmə. Orada onlara səndən də yaxşı baxacaqlar. Başlarından
bir tük də əskik olmaz. Hərdən də gedib baş çəkərsən”.
...1944-cü ilin soyuq qış günlərinin birində Bakının Sura-
xanı qəsəbəsindəki körpələr evinə 35-40 yaşlarında, tərbiyəçi-