Vaxt gələr, axtarıb
gəzərlər məni
241
Gəlinin nə deyir: – hanı qaynanam?
Sən gedirsən, tək qalıram qorxuram,
Kimlərə tapşırım anacan, ana!
Yuxarıda adlarını çəkdiyimiz müəlliflərə məsləhətimiz
budur ki, qiymətli vaxtlarını daha faydalı işlərə sərf etsinlər.
Bədii yaradıcılıq istedad, bilik meydanıdır.
Oxucularımızdan Əlvan Həşimovun, Sədaqət Qarayevin,
Namiq Əliyevin, Vahid Süleymanovun, Rasim Nemətin, Ç.Cə-
fərlinin,
Fərhad Səlimovun, Nina Həsənovanın, Yaqub Salma-
novun, Mənzər Eynullayevanın da şeir və hekayələri redaksiya-
mızda oxunub müzakirə edilmişdir. Bu müəlliflərin yazılarında
fikir və məna dərinliyi, dolğun obraz, poetik ümumiləşdirmə
yoxdur. Hadisələrin sönük təsviri, şit və bayağı ifadələr, fikir
dolaşıqlığı, uzunçuluq bu yazıların əsas nöqsanlarıdır.
Xeybər İgidəliyev.
“İşıq” qəzeti, 20 may 1967-ci il
XEYBƏR İGİDƏLİYEV
242
FELYETONLARINDAN
SEÇMƏLƏR
DİLİM-DİLİM OLASAN
Adil mağazadan bu gün də pərişan çıxdı. Payız havası
kimi tutqun görünürdü. Əvvəlcə evə tərəf üz tutdu. Bir-iki tən-
bəl addımdan
sonra ürəyindən nə keçirtdisə, istiqaməti dəyişdi.
Beynində tüğyan edən fikirlər onu evə getməkdən vaz keçirtdi.
Ticarətdə külüng vurduğu bu bir neçə ildə heç indiki kimi
qəribsəməmiş, dosta ehtiyac duymamışdı. Sirlə, söz-hərəkətlə
ləbələb dolu ürəyini boşaltmağa adam axtarırdı.
Elə bu vaxt arxadan çiyninə bir əl qondu. O, ağır yük
götürmüş adamlar kimi yüngül çökərək elə yerindəcə durdu.
Əgər arxadan gələn səsini çıxarmasaydı, bəlkə də dönüb geri
baxmayacaq, elə beləcə də yerində donub qalacaqdı.
– Maşallah mənim “QAZ-51”im kimi tormozdan möh-
kəmsən.
– Arxadan gələndə adam bir asqırar, öskürər, kimliyini
bildirər. Bəzi revizorlar kimi adamı qəfildən yaxalamaq ba-
şında getdi ki, getdi. Ömrümdə heç belə diksinməmişdim.
– Diksinmək qorxaqlıqdan doğur. Yenə gözümə bir təhər
dəyirsən. Xəstə-zad deyilsən ki?
– Rəhmətliyin oğlu, xəstə olsaydım nə vardı ki... Bu gün
yenə tüğyan eləmişəm. Onun üşütməsidir, canıma vəlvələ salıb.
– Adil, sən canın özün demə, gör işlədiyin 28 nömrəli
qarışıq mallar mağazasının sənaye malları şöbəsində bu gün
sənin nə elədiyini tapacağam, yoxsa yox. Tapsam nə deyərsən?
– “73-cü millət” sözü sənə halal olsun.
Vaxt gələr, axtarıb gəzərlər məni
243
– Bu gün yüz metr pomazye satmısan. Ölçərkən hər metr-
də müştərini beş santimetr aldatmısan. Kələyinin üstü açılıb.
Ona görə də canına üşütmə düşüb.
– Eh... tapmadın. Görünür mənə dərindən bələd deyilsən.
Belə xırda şeylərdən ötrü qanımın qaralan vaxtı olmayıb.
– Onda, dost, müştəriyə qiymətdə kəf gəlmisən. Məsələn,
20 manatlıq yun köynəyi satmısan 25 manat 88 qəpiyə.
– Bundan sonra nəinki sənə 73-cü, heç 13-cü millət də
deməyəcəyəm. Kişilərin adını biabır eləmə. Heç gözdən sirr
oxuyana oxşamırsan. Əgər bu dəfə də tapmasan, özüm açaca-
ğam. Yoxsa ürəyim partlayır.
– Dayan, partlama, tapdım. Bilirsən neyləmisən, aşna,
mağazaya gələn pal-parçanı başqa satıcılar kimi sən də dal
qapıdan ötürmüsən bazar alverçilərinin zənbilinə. Demisən apar
xırıd elə, özün də dolan, məni də dolandır.
Bədbəxtlikdən səni
kələk yoldaşın malları xırıd eyləyərkən milis işçiləri yapışıblar
xirtdəyindən. Oğru qorxaq olar. Bir-iki hərbə-zorbadan sonra
açıb sandığı, töküb pambığı. Elədiyin fırıldaqların hamısını bir-
bir yazdırıb protokola. Sonra da gəlib çöküblər sənin boğazına.
Vəssəlam, şüttamam. İndi dizlərinin nanə yarpağı kimi titrəmə-
sinin səbəbi də bax budur. Hə, buna nə deyə bilərsən, tapdım,
yoxsa yox?
– Tapmağına xatircəm ol. Heç yanından da keçmədin.
Ancaq sadaladığın əməllərin hamısından keçmişəm. Sağlığına,
hələlik ilişməmişəm də. Amma bu dil ki məndədir, bilirəm, gec-
tez düşəcəyəm fələyin cənginə. Hərə bir xasiyyətinin bəlasını
çəkdiyi kimi məni də dost-tanış arasında, el-oba içərisində xəcil
eləyən dilimdir. Bu dilim-dilim olmuş dilim. Bu gün yenə bir
alıcıya dişimin dibindən çıxanı demişəm. Sənin canın üçün
Allah üzümə baxıb ki, çit-mit ölçdüyüm metrə ağac əlimin
altında olmayıb, yoxsa, əlüstü metrələrdim onu.
– Deməli, yenə müştərini söyüb təhqir eləmisən. Bu ba-
yaq dilimin ucundaydı. Ancaq demək istəmirdim. Axı sən ke-
çən dəfə and içdin,
tövbə elədin ki, bundan sonra mədəni
XEYBƏR İGİDƏLİYEV
244
olacaqsan. Alıcılarla xoş rəftar edəcəksən, onları şirin dillə,
gülər üzlə qarşılayacaqsan. Mən elə fikirləşirəm ki, sən doğ-
rudan da ağıllanmısan. Adil, vallah, qorxmaz adamsan. Kişi,
ticarətdə işləyənin dili gərək baldan şirin olsun. Bu sənin kimi-
lərə daha çox lazımdır. Çiyin-çiyinə işlədiyin oğlanı, adını da
bilmirəm, hamı tərifləyir. Kişiyə bu yaxınlarda medal da ve-
riblər. Halal olsun. Sənin ondan nəyin əksikdir. Vallah, qəsd
qoysan, o bir medal alıb, sən ikisini-üçünü alarsan. Keçən də-
fəki həngamən hələ də unudulmayıbdır.
Bir kəlmə söz soruş-
maqdan ötrü yazıq kişidə abır-həya qoymamışdın. Zəkulla
Mustafayevi deyirəm, ey. Sən öləsən, onda tez üstünə düşüb əl-
ayağına yıxılmasaydın, aşını-suyunu möhkəm verəcək, səni
piştaxta arxasına həsrət qoyacaqdılar. Ancaq insaflı adam imiş.
Günahından tez keçdi. De görüm, bu günkü binəvanın təqsiri
nə idi?
– Yazıq bir cürüm işlətsəydi, məni o qədər də ağrıtmazdı.
Deyərdim nə salıb aşına, o da çıxıb qarşısına. Görkəmindən
həlim adama oxşayırdı. Deyirlər, adı Hənifədir. Fəhlə işləyir.
Köynək almaq istəyirdi. Birini bəyənib götürdü. Qiymətini
soruşdu. Elə qanımı qaraldan bu oldu. Dedim, 8 manatdır. O
isə yoldaşlarından birinin həmin köynəyi 7 manat 20 qəpiyə
aldığını bildirdi. Hirs vurdu başıma. Ağzıma ağ da gəldi dedim,
qara da. Dərhal tutub köynəyi aldım əlindən. Dedim, get hara
deyirsən de, mən belə satıram... Nə məsləhət görürsən. Görəsən
gedib bunun da əl-ayağına yıxılsam, üzr istəsəm, bağışlayarmı?
And olsun səni-məni xəlq eyləyənə, əgər bu dəfə də salamat
qurtarsam, söz verirəm müştərilərlə adam kimi rəftar edəcə-
yəm. Bağrım çatlasa da, hər şeyi öz qiymətinə satacağam.
İnanmırsansa, gəlib baxarsan.
– Deyirsən yəni bu əməllərindən sonra səni yenə də
ticarətdə saxlayacaqlar?
“İşıq” qəzeti,
22 noyabr 1966-cı il