Microsoft Word xeyb?Rcapa hazir 05. 06. 2014 ancaq m?Tn xeyber igideliyev doc
Yüklə 8,02 Kb. Pdf görüntüsü
|
Vaxt gələr, axtarıb gəzərlər məni 17 dünyasını zənginləşdirən, poetik cəhətdən cazibədar edən mə- qamlar bütün ülviyyətini şairin şəxsi kimliyindən alır. Xeybər İgidəliyevin şeirlərinə bir küll halında nəzər saldıqda onu “vurğun şair”, “sevdalı şair” adlandırmaq olar. Bu sevdanın, vurğunluğun sərhədləri çox genişdir. Buraya insan sevgisi də, təbiət sevgisi də, yurd-vətən sevgisi də daxildir. Şairin məhəbbət lirikası mənəvi dəyərlərlə süslənmişdir: Əzəl gündən var-dövlətə Nə mən uydum, nə sən uydun. Könül verdik məhəbbətə, Nə sən doydun, nə mən doydum. Əvvəla qeyd edək ki, Azərbaycan poeziyasında mənəvi dəyərlərlə maddi dəyərlərin təzadına, qarşılaşdırmalı müqayisə- sinə əsaslanan şeirlər çoxdur. Bu, bizim poeziya, xüsusilə xalq poeziyası üçün xarakterikdir, yəni ənənədir. Xeybər İgidəliye- vin yaradıcılığını, əslində, tam mənasında xalq şeiri ənənələri- nin parlaq təcəssümü kimi də qəbul etmək olar. Anca bu da faktdır ki, hər hansı bir şairin yalnız ənənəyə əsaslanması, bu ənənəni yeni obraz, yeni deyim, yeni element, yeni detallarla zənginləşdirməməsi - bütün hallarda onun ənənə çərçivəsində qalması, ondan qırağa çıxıb özünü təsdiq edə bil- məməsi deməkdir. Fərəhlidir ki, Xeybər İgidəliyevin yaradı- cığında biz bunun əksinin, yəni ənənənin inkişafının şahidi olu- ruq - Xeybər də mənəvi dəyərlərlə maddi dəyərləri müqayisə edib. Bu müqayisədən, əslində, heç bir şair qaça bilməz, çünki müqayisə varlığın əzəli və əbədi mövcudluq üsuludur. Dünya var olduqca maddi ilə mənəvi daim ziddiyyətdə olacaq. Lakin Xeybər İgidəliyev bu ənənəvi müqayisəni öz duyumu ilə yeni səviyyəyə qaldırıb. Öz sevgisi və sevgilisini maddiyyata uy- mayıb məhəbbətə vəfalı qalmaqda tərənnüm edən şair burada “Nə sən doydun, nə mən doydum” kimi ilk baxışda adi görü- XEYBƏR İGİDƏLİYEV 18 nən, lakin şeirin içində son dərəcə dərin məna kəsb edən obraz yarada bilib. Adətən, şairlər sevgi şeirlərində maddi dəyərlərlə mənəvi dəyərləri qarşılaşdırarkən mənəvi dəyərləri həyatı bəzəyən gözəllik kimi tərənnüm edirlər. Xeybər İgidəliyev isə “Nə sən doydun, nə mən doydum” obrazı ilə mənəvi dəyərlərə əsasla- nan ömrü tamamilə yeni bir planda tərənnüm etmişdir. Bu, doyulmadan yaşanan ömürdür. İnsan aclığını - yeməklə, susuzluğunu - su ilə dəf edir. Şairin lirik qəhrəmanı isə bu sev- gidən heç vaxt doymur. O, sevgisi və sevgilisi ilə mənəvi eh- tirasla dolu ömür yaşayır. Sevgisindən bir anlıq da olsa doyub diqqətini ondan çevirmir. Sevən aşiq bütün varlığı, bütün sev- gisi ilə daim məhəbbətin təşnəsindədir və bu intəhasız təşnə, hüdudusuz sevgi sevənlərin ömrünün hər bir anının mənasıdır: Sənsiz, vallah, həyat heçdir, Tale bizi həmdəm seçdi, Ömür necə gəldi, keçdi, Nə sən duydun, nə mən duydum. Dözdük bəzən yana-yana Bu sevdanın acısına. Biz çəkəni, başqasına Nə sən qıydın, nə mən qıydım... Xeybər İgidəliyevin yaradıcılığında onu bir şair kimi fərqləndirən, həmçinin şairliyini şərtləndirən və təsdiq edən yeni obrazlar var. Bu cəhətdən sənətkarın “Bulaq” şeiri də sə- ciyyəvidir: Bir gözəllə görüşünə Gəldim dönə-dönə, bulaq! İnsafdımı bundan sonra Qəlb küsə, üz dönə, bulaq?! Vaxt gələr, axtarıb gəzərlər məni 19 Gör nə etdi o gülyanaq, Dağ üstündən çəkdi min dağ, Gəl sinəmin üstündən ax, Bəlkə odun sönə, bulaq. Ürəyimə salma güman, Yar gözündən içən zaman, Öpmə onun dodağından. Qısqanıram sənə, bulaq. Şeirdəki obrazları mənbəyinə və işlənmə məqamlarına görə, ən azı üç səviyyəyə ayırmaq mümkündür: Birincisi, ənənədən gələn obrazlar; İkincisi, şairin ənənəyə verdiyi sığal və yeni nəfəs; Üçüncüsü, şairin özünün yaradaraq poetik ənənəyə daxil etdiyi yeni obrazlar. Birinci ilə bağlı onu demək mümkündür ki, bulaq obrazı Azərbaycan şeirində, xüsusilə xalq poeziyasında ənənəvi obraz- dır. Məsələn, “Çərşənbə günündə çeşmə başında...” deyən Aşıq Ələsgər bu obraza öz nəfəsinin möhürünü elə vurub ki, indi hər hansı bir sənətkarın bulaq (çeşmə) obrazına nə isə əlavə etməsi müşkül işdir. Ancaq poetik ilham həqiqidirsə, o, hər şeyə qadir- dir. İlhamın həqiqliyi isə hisslərin həqiqliyinə bağlıdır. Xeybər İgidəliyevin bulaq üstünə gələn lirik qəhrəmanı həqiqi aşiqdir. Əgər Ələsgər bulaq başında bir alagöz xanıma aşiq olursa, Xeybər İgidəliyevin qəhrəmanı isə sevginin Ələsgər havasına köklənib bulağa gəlir. Burada bulaq, insan, daş, qaya, ağaclar, canlılar, cansızlar bir-birinə qarışır. Bu, ilahi görüş məqamıdır: Burada lirik qəhrəman öz sevgilisi ilə görüşür; Burada lirik qəhrəman bulaqla görüşür. Bu sevgi o qədər şiddətlidir ki, sevən aşiq kiminlə görüş- məyinin – sevgilisi iləmi, yoxsa bulaqlamı – fərqində deyil. Bulaq - onun sevgilisi, sevgilisi isə elə bulağın özüdür. Bax, bu obraz Azərbaycan şeirinin tarixində yenidir. XEYBƏR İGİDƏLİYEV 20 Digər tərəfdən, ayrlıq məqamında bulaq üstünə gələn, ona sinəsinin üstündən axıb sevgi təşnəsini yatırtması üçün yalva- ran aşiq də əsrlərə sığmayan şeir tariximizdəki sevən aşiq ob- razları içərisində öz səmimiyyəti ilə seçilir. *** Biz çox vaxt şairlərin şeirlərinin janrlarını təhlildən kə- narda qoyuruq. Ya ənənə xatirinə, ya da nəzəriyyə adına bu mövzuya toxunuruq. Ancaq yaradıcılıqda janrla sənətkarın hissiyyat dünyası arasında var olan əlaqələr göründüyündən də dərindir. Məsələn, xalq şeiri üslubunda sevgi şeirləri qoşan şair bəzən qəzəl yaratmaqdan özünü saxlaya bilmir. Çünki qəzəl Azərbaycan klassik ədəbiyyatında sevginin janr qəlibidir. Xeybər İgidəliyevin də qəzəlləri var. Və bu qəzəllərdə onun şair kimliyi özünün dəyişməz cizgiləri ilə boy verir. O, hər bir şeirində ənənəyə sadiq qalıb onu zənginləşdirməyə cəhd etdiyi kimi, qəzəl yaradıcılığında da öz üslübuna sadiq qalır. Məsələn, sənətkarın: Ey könül, dönməz geri bir də o dəmlər, getdi, Hər gün başımıza cəm olan həmdəmlər getdi beyti ilə başlanan qəzəldə Füzuli ruhunu da, Vahid üslubunu da görmək olur. Və əslində, qəzəl yazan şair nə Füzuli ruhundan, nə Vahid üslubundan qaça bilməz. Çünki Füzuli ruhu da, Vahid üslubu da artıq Azərbaycan qəzəlinin normativləşmiş təbiətidir. Ancaq Xeybər İgidəliyev qəzəlin Qarabağ gülşənimiz talan oldu gör necə, Öldürdü Xeybəri də, vallah, bu qəmlər, getdi. beytində qəzəl ənənəsini ictimai mövzu ilə ustalıqla əlaqələndi- rə bilib. Burada ustalıq heç də təkcə şeir yaratma qabiliyyətində üzə çıxmayıb. Burada əsas olan hisslərin səmimiyyətidir. Əgər Yüklə 8,02 Kb. Dostları ilə paylaş:
|