Rüstəm Kamal
28
O.Sarıvəllidə hər няснянин, щадисянин, варлыьын
(insanın, ağacın, gülün) körpəliyi, balacalığı maraqlıdır.
Müraciət formalarında körpəнин əzizləməsi və oxşaması yer
alır: «Mələmə, a körpə, mələ yetər»; «Bitmədim, ey körpəm,
mənası nədir?», «Quzum, bu misaldır, başa düş məni» və s.
Язизлямя Осман Сарывяллинин севдийи нита жанрыдыр.
Şəhriyarda isə əksinədir. Onun «uşaqlıq» baxışı ancaq yaşlı,
iri adamları görür: «Mirmustafa dayı, ucaboy baba…»
Осман Сарывялли яъдаддыр, аьсаггалдыр, nəsnələrin,
varlıqların yaradıcısı, onlara ad verəndir («Hər kiçik böcəyin
adı var, quzum»). Əsərdə otların, çiçəklərin, ağacların adlarını
sevgi ilə bir-bir sadalayır. L.Vitqenşteyn deyirди ki,
adlandırma sözlə predmetin sirli əlaqəsi kimi çıxış edir.
Bir gün bu yerlərə dönüb gələrkən
Topla xumar gözlü bənövşələrdən!
Bir az gecikdinmi, nanə, üzərrik
Özəkli baldırğan, çiçəkli yemlik,
Kişniş, kəklikotu, çobanəppəyi,
Lalə, xoruzgülü, qaynaqçiçəyi,
Qulançar, quzqulaq, tərə – göbələk.
Albalı, qarağat, moruq, çiyələk.
Bunlar şirin nemət, şirin diləkdir,
Sevməyən sevməsin, mənə gərəkdir!
Başqa bir şeirində həmin ritorik sadalanma üsulu ilə Bakının
cənnətməkan obrazını yaradır.
Bakını bir yandan bürümüş meşə,
Qərənfil, yasəmən, nərgiz, bənövşə
Akasiya, yasəmən, söyüd ağacı
Sərvlər evlərin başının tacı
Rüstəm Kamal
29
Adların təqdimatı bizə mövcudluğun aurasını hiss etdirir.
«Mövcudluq auraya malik olmaqdır» (F.Ankersmitt).
Qara qoç, boz qoyun, göy təpəl quzu
Ağ ceyran dırnağı, maral buynuzu
Qırqovul quyruğu, tovuz lələyi.
Bir aslan pəncəsi, bir şir biləyi,
İti qırğı gözü, tərlan qanadı,
Min bir çiçək adı, min bir gül adı…
Oсман Сарывялли bu adların – obrazların yaddaşda əbədi
варлыьына inanırды. Şəhriyar üçün uşaqlıq artıq həmişəlik
itirilmiş dünyadırsa, O.Sarıvəlli üçün uşaqlıqda nə varsa, nəyi
görübsə və sevibsə, онларын mövcudлуьуна, щяля дя
галмасына инандыьындан oğlundan дюня-дюня xahiş ediб,
«Gətir, çox sevdiyim nə varsa, gətir!» - deyir…
Rüstəm Kamal
30
РЯСУЛ РЗА:
ИШЫЬЫН ХАТИРЯСИ
Ы
Bелә бир фикир вар ки, шаир həmişə кимләр üчüнсә
yазыр, бу фикир гисмән әда-ләтлидир. "Кимин üчüн
yазырсыныз?" суалына бöyüк рус бәстәкары Игор
Стравински cаваб вермишди: "Öзüм üчüн вә һипотетик
"alter ego" üчüн". Hәр шаир бüтüн yарадыcылыğы боyу
идеал охуcу ахтарышындадыр, чüнки әсл шаир һәмишә
танынмаğа yох, анлашылмаğа cан атыр.
Hансы шeрим,
hансы сöзум
yашаyаcаг мәндән сонра,
мән билмирәм, елдән соруш.
Вә йа:
Аyдындыр шерин дили –
истәyирсән севинcдән,
истәyирсән гәмдән yаз.
Eлә аyдындыр бу дил
надан yüз јол охусун
yенә бир шеy анламаз.
hәр долаyын,
hәр cыğырын
Азәрбаycан — Вәтән дадыр.
Öлüмüндән бир аз öнcә yаздыğы "Биографик етирафым"
адлы бир шери вар. Üмумиyyәтлә, Р.Рза лирикасы
етирафдыр. Р.Рза һәддиндән артыг сәмими шаирдир.
Rüstəm Kamal
31
Азәрбаycан поезиyасы тарихиндә ән сәмими шаирләрдән
биридир.
Биринcи
шәхс
әвәзлиyини
шерләринә
сәмимиyyәтлә сәпәләyәрәк öз естетик-фәлсәфи кредосуну
һеч кимдән gизләтмир. Иш бурасындадыр ки, о, руһани
гаршысында yох, Заман вә öзü гаршысында етираф едир,
üрәyини бошалдыр.
Üрәк сирләрини, юмцр етирафларыны gеcәләрин лал
тәнһалыğына, саyрышан улдузлара, cиб дәфтәринә,
шеирляря етибар едир.
Анлаyан кәси, ариф, һәссас, бәсирәт göзü олан
охуcусуну тапмаyанда шаир yа da уcа Танрыyа üз тутур:
Р.Рза
да
ayа
Сабирә,
Мирзә
Cәлилә,
Ленинә,
Галуaya,Müşфигә, Ниgар ханыма üз тутур.
Şаирин Вәтән севgиси спекулyатив, чеyнәк sevgi деyил.
Шаирләри Вәтән торпаğына баğlayan nitq, фикир вә әмәл
һалаллыğыдыр:
Мән анамын сüдü кими,
Атамын öyüдü кими
Севдим бу торпаğы.
Vяtяn
Р.Рза
üчüн
göзәл
мяканларын
саdəcə
хатырланмасы деyил. Вәтән-рәнgин, әтрin, duyğuların yадда
салынмасыдыр.
Тарих сәнин
toрпаğында, дашындадыр.
Hər yан-yöрән,
Севирәм
göy мушәмбә габыглы
чиб дәфтәрими.
Нә севинcими gизләдирәм ондан,
нә дәрд-сәрими.
Йахшы танымышам
Dostları ilə paylaş: |