Microsoft Word yerqurulushunun elmi esaslari doc

---

R.M.Quliyev 
 
 
 
 
 
YERQURULUŞU 
 
 
 
YERQURULUŞUNUN ELMİ 
ƏSASLARI 
 
I cild 
 
 
Azərbaycan  Respublikası  Təhsil Nazirliyi  tərəfindən  ali təhsil 
müəssisələrində  “AT 050000 – Yerquruluşu və torpaq kadastrı” 
istiqaməti  üzrə  bakalavr  pilləsində  təhsil  alan  tələbələr  üçün dərslik 
kimi təsdiq edilmişdir 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bakı – “MBM” – 2007  

---

 
2 
 
 
 
Elmi redaktor:  Azərbaycan Dövlət Torpaq və Xəritəçəkmə Komitəsinin sədri, 
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü, 
akademik  Q.Ş.Məmmədov  
 
Rəy verənlər:     Azərbaycan MEA-nın Torpaqşünaslıq və Aqrokimya 
İnstitutunun direktoru, AMEA-nın müxbir üzvü, professor  
M.P.Babayev 
AKTA-nın professoru, kənd təsərrüfatı elmləri doktoru 
A.H.Babayev 
 
 
 
 
Quliyev R.M. Yerquruluşu. Yerquruluşunun elmi əsasları. I cild. –Bakı, 
“MBM”, 2007. – 224 səh. (ali təhsil müəssisələrinin tələbələri üçün dərslik 
və dərs vəsaitləri) 
 
Dərslikdə torpaq haqqında müasir təlim açıqlanır, torpaq ehtiyatlarından 
səmərəli istifadənin və onların mühafizəsinin elmi - metodiki əsasları verilir, 
Azərbaycanda torpaq münasibətlərinin formalaşması tarixinə ekskurs edilir, bu 
münasibətlərin inkişaf perspektivləri müəyyənləşdirilir. Burada yerquruluşu elminin 
nəzəri aspektləri tədqiq olunur, müasir yerquruluşunun növü, formaları  şərh edilir, 
Azərbaycanda yerquruluşu sistemi, onun məqsəd və vəzifələri açıqlanır, yerquruluşu 
sisteminin xarici modelləri öyrənilir.  
Üçüncü fəsil i.e.n., dos. E.R.İbrahimovla birgə yazılmışdır. 
Dərslik “AT050000-Yerquruluşu və torpaq kadastrı” istiqaməti üzrə bakalavr 
pilləsində təhsil alan tələbələr üçün nəzərdə tutulmuşdur. 
 
 

---

 
3 
MÜNDƏRİCAT 
 
GİRİŞ .............................................................................................5
 
FƏSİL I. TORPAQ HAQQINDA MÜASİR TƏLİM ...................8
 
1.1. Torpaq təbii varlıqdır ...............................................................8
 
1.2. Torpaq istehsal vasitəsidir......................................................13
 
1.3. Torpaq-bazar iqtisadi münasibətləri şəraitində əmtəədir .......19
 
FƏSİL II. TORPAQ EHTİYATLARINDAN SƏMƏRƏLİ İSTİ-
FADƏNİN VƏ ONLARIN MÜHAFİZƏSİNİN ELMİ–
METODİKİ ƏSASLARI ................................................22
 
2.1. Azərbaycanın torpaq fondunun təyinat funksiyasına görə 
kateqoriyalara bölgüsü və xarakteristikası .............................22
 
2.2. Azərbaycanın torpaq fondunun mülkiyyət formalarına görə 
bölgüsü və xarakteristikası.....................................................26
 
2.3. Azərbaycanın torpaq fondunun zonalaşdırılmasının məzmunu 
və mahiyyəti...........................................................................30
 
2.4. Azərbaycanın torpaq ehtiyatları və bazar torpaq münasibətləri 
şəraitində onlardan səmərəli istifadənin elmi-metodiki əsasları
................................................................................................46
 
FƏSİL III. AZƏRBAYCANDA TORPAQ MÜNASİBƏTLƏ-
RİNİN FORMALAŞMASI TARİXİ VƏ İNKİŞAF 
QANUNAUYĞUNLUQLARI ........................................67
 
3.1. Ictimai-siyasi quruluş və torpaq münasibətləri ......................67
 
3.2. Azərbaycanda quldarlıq və erkən feodalizm dövründə torpaq 
münasibətləri..........................................................................71
 
3.3. VII-XII əsrlərdə Azərbaycanda torpaq münasibətləri............73
 
3.4. XIII-XIV əsrlərdə Azərbaycanda torpaq münasibətləri.........78
 
3.5. XV əsrdə Azərbaycanda torpaq münasibətləri.......................80
 
3.6. XVI-XVII əsrlərdə Azərbaycanda torpaq münasibətləri .......81
 
3.7. XVIII əsrdə Azərbaycanda torpaq münasibətləri...................85
 
3.8. XIX əsrdə və XX əsrin (1900-1917-ci illərdə) əvvəllərində 
Azərbaycanda torpaq münasibətləri.......................................89
 
3.9. Azərbaycan Demokratik Respublikasında (1918-1920-ci 
illərdə) torpaq münasibətləri ..................................................96
 
3.10. Azərbaycanda vergi və mükəlləfiyyətlər tarixinə ekskurs .100
 

---

 
4 
3.11. İslamda torpaq münasibətləri və onları tənzimləyən şəriət 
hökmləri .............................................................................. 115
 
3.12. Azərbaycanda sosialist torpaq münasibətləri və yeni torpaq 
münasibətlərinin yaranma zəruriliyini şərtləndirən amillər 121
 
3.13. Müasir müstəqil Azərbaycanda bazar torpaq münasibətlərinin 
formalaşması və inkişaf qanunauyğunluqları...................... 142
 
FƏSİL IV. YERQURULUŞUNUN ELMİ  ƏSASLARI .......... 154
 
4.1. Azərbaycanda müasir yerquruluşu elminin və təhsilinin 
formalaşması tarixi.............................................................. 154
 
4.2. Müasir yerquruluşu elmi, onun konsepsiyası və digər elmlərlə 
əlaqəsi.................................................................................. 163
 
4.3. Yerquruluşu istehsalat prosesinin iştirakçıları .................... 170
 
4.4. Yerquruluşunda dayanıqlı ekoloji landşaft quruculuğunun və 
planlaşdırılmasının elmi-metodiki əsasları.......................... 173
 
FƏSİL V. AZƏRBAYCANDA YERQURULUŞU SİSTEMİ . 190
 
5.1. Azərbaycanda torpaqlardan istifadəyə və onların mühafizəsinə 
nəzarət edən dövlət orqanları .............................................. 190
 
5.2. Daşınmaz əmlaka (torpağa) hüququn dövlət qeydiyyatı..... 205
 
5.3. Xarici ölkələrdə yerquruluşu sistemi .................................. 216
 

---