Microsoft Word zahid -ders vesaiti docx
Yüklə 4,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
273 qalıqların olması müştəri ilə banklar arasında müəssisə, təşkilat və əhalinin kreditor olduqları kredit münasibətlərinin olmasını göstərir. Bank hesablarından nağd pulların verilməsi bankın müştəri qarşısındakı borcunun ödənilməsi deməkdir. Digər tərəfdən isə banka nağd pulların daxil edilməsi onların təda- vüldən çıxarılmasını göstərir və bankların öz müştərilərinə olan borclarının böyüməsi ilə müşayiət olunur. Nağdsız pul dövriyyəsinə gəldikdə isə, ödə- nişləri daima yerinə yetirməkdən ötrü müəssisələrin vəsaitlərə əlavə tələbatı ya- ranır. Buna səbəb gündəlik pul məxaricləri ilə pul mədaxilləri arasındakı uyğunsuzluqdur. Belə hallarda əlavə pül vəsaitlərinə yaranan müvəqqəti təlabat kredit cəlb olunmaqla ödənilə bilər. Burada verilən borcların həcmi və onların ödənilmə müddətlərinin əmtəə istehsalı və satışı prosesləri ilə əlaqələndirilməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Dövriyyədəki pul kütləsinin ona olan tələbata uyğun olması ictimai kapitalın geniş təkraristehsalının ahəngliyi və fasiləsizliyi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Məhz dövriyyədəki pul kütləsinin dövriy- yənin tələbatlarına uyğun olması məqsədilə kreditləşmə prinsiplərinə riayət edilməsi çox vacibdir. Eyni zamanda dövriyyədəki pul vəsaitlərinin həcminin tənzimlənməsinin böyük iqtisadi əhəmiyyətini nəzərə alaraq kredit əməliy- yatlarının pul siyasəti tədbirləri vasitəsilə dövlət tənzimlənməsi tətbiq olunur. Burada kreditin iqtisadi rolunun yeni tərəfi aşkarlanır. Kreditdən iqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsinin güclü aləti kimi istifadə olunur. qtisadiyyatın kredit tənzimlənməsi kreditin həcmi və dinamikasını dəyiş- məklə iqtisadiyyatın inkişafı imkanlarına və perspektivlərinə təsir göstərməsilə ə laqədardır. Kreditin dinamikası iqtisadiyyatın silsiləvi inkişaf ilə müəyyən- ləşsə də dövlət tənzimlənməsi kreditin iqtisadiyyatın sahə və bölmələri üzrə ye- rləşdirilməsinə güclü təsir göstərə bilir. Kredit tənzimlənməsi vasitəsilə dövlət, sosial-iqtisadi problemlərin həllinə, ziddiyyətlərin zəiflədilməsi, iqtisadi böh- ranların gedişinin yüngülləşdirilməsinə, inflyasiyanın dayandınlmasına, iqtisa- diyyatın və ümumi milli məhsulun, ixrac və idxalın quruluşunun səmərələşdiril- məsinə və s. çalışır. Məsələn, dünya təcrübəsindən yaxşı məlumdur ki, böhran şə raitində və yaxud böhran yaxınlaşdıqca bazar tələbini canlandırmaq məq- sədilə dövlət çox vaxt kredit vasitəsilə istehsal investisiyalarını, mülki tikintini, uzunmüddətli istehlak mallarının kreditə satışını, milli ixracı stimullaşdırmağa çalışır. Borc kapitalı hərəkətinin təbii bazar mexanizmi ilə kredit tənzimlənməsi arasındakı nisbət hər dəfə ölkə iqtisadiyyatındakı konkret vəziyyət, dünya ölkə- lərinin ilk növbədə də əsas iqtisadi ortaqların istehsalındakı silsiləvi dəyişik- liklər, beynəlxalq ticarətdə, beynəlxalq valyuta sistemində və kapital bazarın- dakı vəziyyətdən asılıdır. Kredit tənzimlənməsi bütövlükdə iqtisadiyyatın sə- mərələşdirilməsinə, onun keyfiyyətinin yüksəldilməsinə xidmət etsə də müəy- yən məhdudiyyətlərə də malikdir. Bu məhdudiyyətləri bilmək, onlara bələd olmaq kredit tənzimlənməsindən bacarıqla istifadə edilməsindən ötrü vacibdir. Ə ks halda kreditə hədsiz meyil, ondan makro və mikro səviyyələrdə sui-istifadə pul kredit böhranları ilə nəticələnə bilər.
274 poteka krediti. poteka kreditinin spesifik cəhəti daşınmaz əmlakın girov qoyulması və açılan kreditin uzunmüddətliyidir. poteka krediti bir qayda olaraq, əmlakın girov qoyulması ilə uzunmüddətli ssudalar verilməsi üzrə ixtisaslaşan banklar tərəfindən verilir. Bura ipoteka və torpaq bankları aiddir. Onların resursları içərisində ən vacib yeri ipoteka istiqrazlarının buraxılışı ilə formalaşan vəsaitlər tutur. Dünya praktikasında ipoteka kreditləşmə sisteminin müxtəlif növlərindən istifadə edilir. poteka kreditinin əsas tərkib hissəsi təminat şəkilində verilən əmlakın qiymətləndirilməsidir. Əmlakın qiymətləndirilməsi bir sıra faktorlara əsaslanır ki, bunların da ən əsası: əmlaka olan tələb və təklif, obyektin səmərəliliyi, onun yerləşmə ərazisi, obyektdən istifadə edilərkən əldə edilən gəlir, əmlakın qiymətləndirilməsinin kalkulyasiya metodu, bazar dəyəri üzrə qiymətləndirmə metodu və gəlirin kapitalizasiya metodu hesab edilir. Kalkulyasiya metodu obyektin balans dəyərinin və ləğvetmə dəyərinin qiymətləndirilməsini nəzərdə tutur. Bazar qiyməti üzrə qiymətləndirmə metodu analoji obyektlərin tələb və təklif bazarı haqqındakı məlumatların yığılması və təhlilini nəzərdə tutur. Gəlirin kapitalizasiyası metodu obyektin gələcəkdə gəlir götürmək imkanlarının müəyyən edilməsinə əsaslanır. poteka krediti ümumilikdə bazar münasibətlərinin inkişaf etməsində və güclənməsində böyük rol oynayır. Kredit multiplikatoru. Bankların kredit mexanizmi ilə yaratdıqları pulu ifadə edən bir qavramdır. Əgər ödəmələr heç banknot istifadə edilmədən, ta- mamilə çeklə aparılarsa, o təqdirdə kredit multiplikatorunun (k) düsturu aşa- ğ ıdakı kimi olar: K=(1-r)/r. Bura – r bankların əmanətə qarşılıq tutmaq məc- buriyyətində olduqları qarşılıq nisbətlərini ifadə edir. Görüldüyü kimi, bu nisbət nə qədər aşağı olursa kredit multiplikatorunun dəyəri o qədər yüksək olur. Ə slində banklardan alınan kreditlərin bunun çeklə istifadəsi mümkün deyildir. Bir bölüm ödəmələr banknotla aparılır. Digər bir ifadə ilə, alınan kreditlərin bir bölümü bank sistemin kənarında çıxarılmış olur. Bu vəziyyətdə kredit mul- tiplikatoru aşağıdakı düsturla göstərilir: K=(1-r)/(r +M), M – banknotla aparılan ödəmələrin nisbətidir. Dolayısı ilə M-in dəyəri nə qədər aşağı olarsa, kredit multiplikatoru o dərəcə böyük olur.
Bankın əsas əməliyyatlarından biri onun aktiv əməliyyatıdır. Aktiv əmə- liyyatlar vasitəsilə banklar cəlb etdikləri vəsaitləri ehtiyacı olanlar arasında yerləşdirərək kreditor sifətində çıxış edirlər. Kredit əməliyyatı pul vəsaitlərini müvəqqəti istifadə etmək üçün qaytarmalı və ödənilmək şərtilə yerləşdirilmə- sində kreditor və debitor arasındakı münasibətdir. Yüklə 4,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|