277
6) Kredit alan firmaların apardıqları təməl siyasətlər (maliyyələşmə,
istehsal, marketinq və b. mövzularda), xətalar, başqa bir sözlə menecment
xətaları;
7) Hökumətin qərarlarının kredit alan firmaların ödəmə güclərinə neqativ
təsiri;
8) Kredit alana aid şəxsi faktorlar;
9) Beynəlxalq uyuşmazlıqlar nəticəsində firmaların zərər çəkməsi.
Kredit tələb edənlər haqqında məlumat mənmələti aşağıdaklardır:
• Qarşılıqlı görüşmə;
• Şirkətin maliyyə durumu;
• Firmanın bankda mövcud dosyesi;
• Ticarət ünvan qeydiyyatı;
• Risk mərkəzi təşkilatından alınan bilgilər;
• Vergi bəyannaməsi;
• Bazar araşdırmaları;
• Digər bilgi qaynaqları.
Kredit təhlilində məqsədlər. Kredit tələbinin məqsədi kredit tələb edənin,
kreditin müqavilə şərtlərinə uyğun olaraq geri ödəmə gücünə və arzusuna sahib
olub - olmadığını müəyyən etməkdir.
Firmalarda maliyyə ehtiyacı doğuran başlıca səbəblər:
• firmanın sürətlə böyümə trendində olması;
• firmanın zərər etməsi və ya mənfəətin yetərsiz olması;
• firmanın yüksək səviyyədə dividend dağıtımı;
• firmanın sabit qiymətlərə yapmış olduğu investisiyaların qısamüddətli
fondlarla qarşılanması;
• mövsümlük hərəkətlər.
Kredit tələblərinin rəddеtmə səbəbləri və imtinaetmə aşağıdakılardır:
• kredit tələb edənlərlə əlaqədar;
• bankın kredit siyasətindən qaynaqlanan rədd səbəbləri;
• qanunauyğun rədd.
1. Kredit tələb edənlərlə əlaqədar imtinanın səbəbləri:
• kredit tələbinin firmanın məsuliyyətli orqanları tərəfindən yapılma-
ması;
• firmanın cari likvid durumunun borc ödəməyə əlverişli olmaması;
• firmanın öz sərmayəsinin yetərsiz sərmayə nisbətinin yüksək olması;
• bankın şirkətin idarəetmə sistemindən rahatsızlığı;
• firmanın satış həcminin və fəaliyyət nəticələrinin konyunkturaya
bağlılığı;
• firmanm innovasiya fəaliyyətinə keçməsi;
• bank tərəfindən araşdırmalar nəticəsində firma sahiblərinin mənəvi
durumlarının zəifliyi.
278
• 2. Bankların kredit siyasətindən qaynaqlanan rədd səbəbləri:
• istənilən kreditin müddətinin uzun olması;
• tələb edilən kredit məbləğinin çox az və ya çox yüksək olması;
• stənilən kreditin, bankın verməyə planlaşdırdığı kredit növlərindən
olmaması;
• Firmanın fəaliyyətdə bulunduğu iş sahəsinin bankın kredit verdiyi
sektorlara daxil olmaması;
• Kredit tələb edən şirkətin bankın əmanətçisi olmaması;
• Firmanın kreditin müəyyən nisbətinin əmanət şəklində bankda saxla-
maması.
Balans:
Aktivlər
1-ci il
2-ci
il
3-
cü il
Nağd pul
Mərkəzi Banka qarşı tələblər
Kredit təşkilatlarına qarşı tələblər
Qiymətli kağızlar və investisiyalar
Müştərilərə ümumi kreditlər və lizinqlər
Kredit itkiləri üzrə ehtiyatlar
Müştərilərə verilmiş xalis kreditlər və lizinqlər
Ə
sas vəsaitlər (amortizasiya çıxılmaqla)
Hesablanmış alınacaq faizlər
Qeyri-maddi aktivlər (amortizasiya çıxılmaqla)
Digər aktivlər
Aktivlə
rin cə
mi
Öhdəliklər
Tələb olunanadək depozitlər
Müddətli depozitlər
Kredit təşkilatlarının tələbləri
Mərkəzi Bankın tələbləri
Digər borc götürülmüş öhdəliklər
Hesablanmış ödəniləcək faizlər
Subordinasiya olunmuş borclar
Digər öhdəliklər
Öhdə
liklə
rin cə
mi
Kapital
Adi səhmlər
mtiyazlı səhmlər
Səhmlərin buraxılışından əldə edilmiş əlavə vəsaitlər
Aktivlərin yenidən qiymətləndiriliməsi
Bölüşdürülməmiş mənfəət
279
Kapitalın cəmi
Öhdəliklər və kapitalın cəmi
Gözlənilməyən maddələr
Dövr üçün xalis gəlir
Pul axınları haqqında hesabat
Ə
məliyyat fəaliyyətindən nağd pul axını
1-ci il
2-ci
il
3-cü
il
Alınmış (ödənilmiş) xalis faizlər və komisyon haqlar
Alınmış dividendlər
Dilinq əməliyyatlarından gəlir (zərər)
Xarici valyuta əməliyyatlarından gəlir (zərər)
Digər əməliyyatlardan daxilolmalar
Ə
məkhaqqı və müavinatlar
nzibati xərclər
Digər əməliyyat xərcləri
Ə
məliyyat aktivlərində artım (azalma)
Azərbaycan Mərkəzi Bankında məcburi ehtiyatlar
Kredit təşkilatlarına qarşı tələblər
Müştərilərə verilmiş kreditlər
Digər aktivlər
Ə
məliyyat öhdəliklərində artım (azalma)
Azərbaycan Mərkəzi Bankın və kredit təşkilatlarının tələbləri
Müştərilərin tələbləri
Digər öhdəliklər
Mənfəət vergisindən əvvəl əməliyyat fəaliyyətindən gələn xalis
nağd pul axını
Ödənilmiş mənfəət vergisi
Ə
məliyyat fəaliyyətindən xalis nağd pul axını
nvestisiya fəaliyyətindən nağd pul axını
Alınmış (satılmış) xalis qiymətli kağızlar
Alınmış (satılmış) səhmlər
Alınmış (satılmış) əsas vəsaitlər
Alınmış (satılmış) qeyri-maddi aktivlər
nvestisiya fəaliyyətindən xalis nağd pul axını
Maliyyələşdirmə fəaliyyətindən nağd pul axını
Ödənilmiş dividendlər
Buraxılmış (geri alınmış uzunmüddətli) depozit sertifikatları
Buraxılmış (geri alınmış uzunmüddətli) borc öhdılikləri
Buraxılmış (geri alınmış) səhmlər
Maliyyələşdirmə fəaliyyətindən xalis nağd pul axını
Nağd pulda və nağd pul ekivalentlərində azalma/artım
lin əvvəlində nağd pul və nağd pul ekivalentləri
lin sonunda nağd pul və nağd pul ekivalentləri
Banklar qanun çərçivəsində müəyyən edilən qaydada qaynaqları çeşidli
aktivlərə yerləşdirir və qarşılığında gəlir əldə edərlər. Banklar fondlarını istifadə