326
Açıq valyuta mövqeyi limitlə
rinin tə
yin edilmə
si
Müvəkkil bankların valyuta-məzənnə risklərinin məhdudlaşdırılması
məqsədilə Mərkəzi Bank aşağıda göstərilən mövqelər üzrə açıq valyuta möv-
qeyi limitlərini müəyyən edir: Sərbəst dönərli valyutalar üzrə uzun açıq valyuta
mövqeyi limiti; Sərbəst dönərli valyutalar üzrə qısa açıq valyuta mövqeyi
limiti; Sərbəst dönərli valyutalar üzrə uzun məcmu açıq valyuta mövqeyi limiti;
Sərbəst dönərli valyutalar üzrə qısa məcmu açıq valyuta mövqeyi limiti; Qapalı
valyutalar üzrə uzun açıq valyuta mövqeyi limiti; Qapalı valyutalar üzrə qısa
açıq valyuta mövqeyi limiti; Qapalı valyutalar üzrə uzun məcmu açıq valyuta
mövqeyi limiti; Qapalı valyutalar üzrə qısa məcmu açıq valyuta mövqeyi limiti;
Bank metalları üzrə uzun məcmu açıq valyuta mövqeyi limiti; Bank metalları
üzrə qısa məcmu açıq valyuta mövqeyi limiti. Müvəkkil bankların açıq valyuta
mövqeyi limitlərinin həddi Mərkəzi Bankın darə Heyəti tərəfindən müəyyən
olunur. Mərkəzi Bank tərəfindən müəyyən edilmiş açıq valyuta mövqeyi
limitləri yalnız əməliyyat gününün yekun icmal balansının nəticələrinə şamil
edilir. Bankların əməliyyat günü ərzində açdıqları valyuta mövqeləri Mərkəzi
Bank tərəfindən tənzimlənmir.
Struktur valyuta mövqeyinin idarə olunması
Açıq valyuta mövqeyi hesablanarkən banklar, Mərkəzi Bankla qabaqca-
dan razılaşdırma şərtilə, struktur valyuta mövqelərini nəzərə almaya bilər.
Struktur valyuta mövqeyinin açıq valyuta mövqeyinin hesablamalarında nəzərə
alınmaması üçün aşağıdakı şərtlərə əməl edilməlidir: valyuta mövqeyinin uzun
müddətə və möhtəkirlik məqsədləri olmadan qəbul edilməsi əsaslandırılmalıdır;
valyuta mövqeyi bank kapitalının qorunması məqsədilə qəbul edilməlidir;
struktur valyuta mövqeyi üzrə müstəsna hallar (onun hesablamalarda nəzərə
alınmaması nəzərdə tutulur) ardıcıl tətbiq edilməli və bu mövqenin mövcud
oilduğu bütün müddət ərzində dəyişilməz qalmalıdır.
Struktur valyuta mövqeyi üzrə müstəsna halların razılaşdırılması üçün
banklar Mərkəzi Banka rəsmi əsaslandırılmış vəsatət təqdim etməlidir. Mərkəzi
Bank 10 iş günü ərzində vəsatətləri təhlil edərək struktur valyuta mövqeyinə
dair qərarı barədə banklara rəsmi cavab verməlidir.
Müvə
kkil bankların açıq valyuta mövqeyinə
dair hesabatı
Müvəkkil banklar açıq valyuta mövqeyinə dair hesabatlar tərtib edərək
Mərkəzi Banka təqdim etməlidirlər. Hesabatlara həm ölkə daxilində, həm də
xaricdə yerləşən filiallar üzrə icmal məlumatlar daxil edilməlidir. Azərbaycan
Respublikası ərazisindən kənarda filiala malik olan banklar, paralel olaraq
yalnız ölkə daxilində fəaliyyət göstərən struktur vahidləri üzrə məlumatları əks
etdirən identik hesabat formaları da tərtib edərək Mərkəzi Banka təqdim et-
məlidir. Açıq valyuta mövqeyinə dair günlər üzrə tərtib olunmuş həftəlik he-
sabatlar hesabat həftəsindən sonrakı ilk iş günü Mərkəzi Banka təqdim
edilməlidir.
327
9.4. Banklarda valyuta mübadilə
ə
mə
liyyatlarinin
aparılması qaydaları
Mübadilə əməliyyatları – nağd xarici valyutanın və xarici valyutada yol
çeklərinin alınması, satılması və dəyişdirilməsi üzrə əməliyyatlar. Bankın
mübadilə şöbələrində aşağıdakı mübadilə əməliyyatları aparıla bilər:
1. nağd xarici valyutanın nağd manatla alınması və satılması;
2. xarici valyutada yol çeklərinin nağd manatla və nağd xarici valyuta ilə
alınması və satılması;
3. bir xarici dövlətin nağd valyutasının digər xarici dövlətin nağd valyuta-
sına mübadilə edilməsi;
4. xarici dövlətin pul nişanlarının həmin xarici dövlətin başqa pul nişanla-
rına dəyişdirilməsi;
5. Pos-terminallar vasitəsilə müştərilərə nağd pulların verilməsi.
Mübadilə şöbələri nağd xarici valyutanın həqiqiliyin yoxlamaq üçün eks-
pertizaya qəbul edə bilər. Bankın əmri ilə mübadilə şöbələrinə milli və xarici
valyutada avansın məbləği üzrə limit təyin edilir. Avanslar bank tərəfindən
müəyyən edilmiş limit həcmində şöbəyə əməliyyat günü müddətinə verilir.
Bank mübadilə şöbələri vasitəsi ilə aparılan əməliyyatlara görə komisyon
haqları tuta bilər. Komisyon haqları bankın əmri ilə hər bir əməliyyat üzrə
müəyyən edilir. Tədavülə yararlı olan valyutanın buraxılış ilinə, keyfiyyətinə və
fiziki xassələrinə görə fərqli komisyon haqlarının müəyyən edilməsinə yol
verilmir. Mübadilə şöbələrində yalnız alış və ya yalnız satış əməliyyatlarının
aparılmasına yol verilmir. Belə əməliyyatlara şöbədə əməliyyat günü ərzində
xarici valyuta və ya manat vəsaitləri qurtardıqda yol verilə bilər. Mübadilə
ş
öbəsində aparılmış hər bir mübadilə əməliyyatı və ya digər xidmət şöbənin
(bankın) əməliyyat sisteminə (kompyuter proqramına) daxil edilməli və əmə-
liyyata dair müştəriyə bank çıxarışı verilməlidir.
Ə
məliyyata dair bank çıxarışında aşağıdakı məlumatlar əks etdirilməlidir:
bankın adı, mübadilə şöbəsinin nömrəsi, ünvanı; əməliyyatın tarixi və vaxtı;
ə
məliyyatın/xidmətin növü; xarici valyutanın məzənnəsi və ya xidmət haqqının
məbləği; qəbul olunan nağd pulun/xarici valyutada yol çekinin adı, məbləği;
verilən nağd pulun/xarici valyutada yol çekinin adı, məbləği; fiziki şəxsin
soyadı, adı, atasının adı və şəxsiyyəti təsdiq edən sənədin adı, seriya və nöm-
rəsi, verilmə tarixi, təqdim edən dövlət orqanının adı (5000 ABŞ dollarına ek-
vivalent məbləğindən artıq mübadilə əməliyyatı aparılarkən); mübadilə şöbə-
sinin məsul işçisinin imzası və ştamp (ştampın üzərində bankın adı və mübadilə
ş
öbəsinin nömrəsi olmalıdır).
Mübadilə şöbəsində bir müştəriyə 5000 (beş min) ABŞ dollarına ekviva-
lent məbləğdən artıq mübadilə əməliyyatı şəxsiyyəti təsdiq edən sənəd əsasında
aparılmalıdır. Mübadilə şöbəsi bankın avtomatlaşdırılmış əməliyyat sisteminə
qoşulmalı, hər bir əməliyyat real vaxt rejimində və ya aparıldığı günün