376
Aktivlə
r
•
nağd pul və digər ödəniş vasitələri;
•
qızıl və digər qiymətli metallar;
•
Mərkəzi Bankdakı hesablar;
•
maliyyə sektoruna verilmiş kreditlər və avanslar;
•
müştərilərə verilmiş kreditlər və avanslar;
•
qiymətli investisiya kağızları;
•
qeyri-maddi aktivlər;
•
ə
sas vəsaitlər;
•
digər aktivlər.
Öhdəliklər
•
Mərkəzi Bank qarşısında öhdəliklər;
•
maliyyə sektoru qarşısında öhdəliklər;
•
müştərilər qarşısında öhdəliklər;
•
borc götürülmüş digər vəsaitlər;
•
digər öhdəliklər.
Kapital
•
nizamnamə kapitalı;
•
ehtiyatlar;
•
bölüşdürülməmiş mənfəət.
Bank mühasibat balansında maliyyə aktivləri və öhdəliklərinin hər bir sinfi
üçün ədalətli dəyəri açıqlamalıdır. Əlavə maddələr, başlıqlar və aralıq məbləğlər
tələb olunduqda və ya bankın maliyyə vəziyyətinin dəqiq təqdimatı üçün əhəmiy-
yətli olduqda, mühasibat balansında əks etdirilməlidir. Aktiv və öhdəliklər digər
uçot Qaydalarında tələb olunan hallar istisna olmaqla, əvəzləşdirilməməlidir.
Müsahibat balansında və ya ona dair qeydlərdə təqdim edilməli olan
məlumatlar. Bank mühasibat balansında və ya ona dair qeydlərdə təqdim
edilmiş hər bir maddənin təsnifatını açıqlamalıdır. Mühasibat balansının hər bir
maddəsi öz xüsusiyyətinə və baş bankın, əlaqəli törəmə müəssisənin, asso-
siasiya edilmiş müəssisənin və digər əlaqəli tərəflərin kreditor və debitor
borclarının məbləğləri təsnifat üzrə maddələrə bölünməlidir. Bank mühasibat
balansında və ya qeydlərdə aşağıdakı məlumatları açıqlamalıdır:
a) səhmdar kapitalın hər bir sinfi üçün:
• buraxılışına icazə verilmiş səhmlərin sayını;
• buraxılmış və tam ödənilmiş, həmçinin buraxılmış, lakin tam ödənil-
məmiş səhmlərin sayını;
• səhmin nominal dəyəri haqqında məlumatı;
• dövriyyədə olan səhmlərin sayının ilin əvvəlinə və sonuna müqayi-
səsini;
377
• müvafiq siniflə əlaqədar hüquqları, imtiyazları və məhdudiyyətləri,
həmçinin dividendlərin bölüşdürülməsi və kapitalın ödənilməsi üzrə məhdudiy-
yətləri;
• bankın özünə və ya törəmə, yaxud assosiasiya edilmiş müəssisələrə
məxsus olan səhmləri;
• şərtlər və məbləğ də daxil edilməklə opsion və ya satış sazişləri üzrə bu-
raxılış üçün nəzərdə tutulmuş səhmləri;
b) sahibkarların kapitalı dairəsində hər bir ehtiyatın xarakterini və məq-
sədini;
c) dividendlər təqdim edildikdə, lakin rəsmi şəkildə ödəniş üçün təsdiq
edilmədikdə öhdəliyə daxil edilən (və ya daxil edilməyən) məbləği;
ç) imtiyazlı kumulyativ səhmlər üzrə hər hansı tanınmamış dividendlərin
məbləğini.
Mənfəət və zərər haqqında hesabat. Bank gəlir və xərcləri xarakterinə
görə qruplaşdıraraq, əsas gəlir və xərc növlərini açıqlayan mənfəət və zərər
haqqında hesabat təqdim etməlidir. Mənfəət və zərər haqqında hesabata aşa-
ğ
ıdakı gəlir və xərc maddələri daxil edilməlidir:
• faiz gəlirləri;
• faiz xərcləri;
• aktivlər üzrə ehtimal olunan zərər üçün ehtiyatlar;
• qızıl və digər qiymətli metalların yenidən qiymətləndirilməsi üzrə xalis
gəlirlər;
• qiymətli kağızların yenidən qiymətləndirilməsi üzrə xalis gəlirlər;
• valyuta mövqeyinin yenidən qiymətləndirilməsi üzrə xalis gəlirlər;
• xarici valyuta ilə dilinq əməliyyatları üzrə xalis gəlirlər;
• haqq və komissiya gəlirləri;
• haqq və komissiya xərcləri;
• digər əməliyyat gəlirləri;
• işçilərə sərf olunan xərclər;
• qeyri-maddi aktivlər və əsas vəsaitlər üzrə köhnəlmə xərcləri;
• əsas vəsaitlər üzrə təmir və saxlanma xərcləri;
• inzibati xərclər;
• digər xərclər;
• mənfəət vergisi üzrə xərc.
Bank əməliyyatları nəticəsində yaranan hər bir əsas gəlir və xərc növləri
istifadəçilər tərəfindən bankın işinin səmərəliliyinin qiymətləndirilə bilməsi
üçün ayrı-ayrılıqda açıqlanmalıdır. Bank mənfəət və zərər haqqında hesabatda,
yaxud ona edilən qeydlərdə gəlir və xərclərin təsnifləşdirilməsindən istifadə
edərək təhlilini təqdim etməlidir. Gəlir və xərc maddələri yalnız aşağıdakı
hallarda əvəzləşdirilə bilər:
• digər uçot Qaydaları ilə tələb olunduqda;
378
• eyni və ya analoji əməliyyat və hadisələrdən yaranan mənfəət (zərər) və
müşayiətedici xərclər əhəmiyyətli olmadıqda. Bu halda bu məbləğlər birləşdi-
rilir və əhəmiyyətlilik prinsipinə uyğun əks olunur.
Kapitalın strukturunda dəyişikliklər haqqında hesabat. Bankın ma-
liyyə hesabatlarında kapitalın strukturundakı dəyişikliklər haqqında məlumatlar
ayrıca bir forma şəklində təqdim edilməlidir. Bu hesabatda bankın kapitalını
təşkil edən maddələr üzrə məlumatlar ayrı-ayrılıqda təsnifləşdirilərək hesabat
dövrünün əvvəlinə, hesabat dövrü ərzində və hesabat dövrünün sonuna olan
göstəriciləri əks etdirilməlidir.
11.6. Maliyyə hesabatlarının istifadəçilərə təqdim edilməsi
Hər bir bank maliyyə hesabatlarının və qanunla nəzərdə tutulmuş digər
məlumatların qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada istifadəçilərə açıqlan-
masını təmin etməlidir (Banklarda korporativ idarəetmə standartlarının tətbiqi
Qaydaları 15-1). Məlumatların istifadəçilərə təqdim edilməsi beynəlxalq təcrü-
bəyə uyğun olaraq korporativ idarəetmə standartlarının tətbiqi çərçivəsində
bankın fəaliyyəti ilə bağlı əlavə olaraq açıqlanması tələb olunan məlumatların
tərkibi və istifadəçilərə təqdim edilməsi qaydası müəyyən edilir.
Məlumatların açıqlanmasının əsas məqsədi məlumat istifadəçilərini
iqtisadi qərarlar qəbul edərkən maliyyə vəziyyəti ilə bağlı apardıqları qiymət-
ləndirmənin nəticələrinə və qərarların qəbul edilməsinə təsir göstərə bilən, bu-
nunla da müxtəlif bankları səmərəli müqayisə etməyə imkan verən informasiya
ilə təmin etməkdir.
Qanunla qorunan məlumatlar istisna olmaqla, hər bir bank öz istəyi ilə
fəaliyyəti barədə əhəmiyyətli hesab etdiyi digər məlumatları da açıqlaya bilər.
Məlumatlar mötəbərlik, anlaşıqlılıq, operativlik, əhəmiyyətlilik, aktuallıq,
müqayisəlilik prinsiplərinə uyğun olmalı, açıqlanarkən şəffaflıq və kommersiya
maraqlarının qorunması arasında tarazlıq saxlanılmalıdır.
Məlumatların açıqlanması qaydası və dövriliyi, məlumatların tərkibi və
istafadəçilərə çatdırılması qaydası, habelə bu proseslərin daxili nəzarətlə əhatə
olunması mexanizmi bu Qaydaların tələbləri nəzərə alınmaqla, bankın Mü-
ş
ahidə Şurası tərəfindən təsdiq edilmiş daxili qaydalarla müəyyən edilməlidir.
Banklar tərəfindən aşağıdakı qrup məlumatlar açıqlanmalıdır:
1. bank və onun fəaliyyəti barədə ümumi məlumat;
2. bank kapitalının strukturu və adekvatlığı barədə məlumat;
3. bank risklərinin idarə edilməsi barədə məlumat.
Bank və onun fəaliyyəti barədə aşağıdakı məlumatlar açıqlanmalıdır:
1. bankın inkişaf strategiyası;
2. bankın qarşısında duran məqsəd və hədəflər;
3. banka verilmiş reytinqlər barədə məlumat: reytinq agentliyinin adı,
reytinqin verilməsi tarixi, bankın cari və əvvəlki reytinqi;