379
4. bankın Müşahidə Şurası, darə Heyəti və Audit Komitəsinin sədri və
üzvlərinin adı, soyadı, telefon nömrəsi, elektron poçt ünvanı, onların təhsili və
ixtisası barədə məlumat;
5. bankın son maliyyə ili üzrə auditini həyata keçirən kənar auditor
haqqında məlumat, onun seçilməsi qaydası və meyarları;
6. bankın korporativ idarəetmə sistemi haqqında məlumat (bankın təş-
kilati strukturu, idarəetmə orqanlarının səlahiyyəti, daxili audit və onun sə-
lahiyyətləri, maliyyə idarəetməsi, hesabatlıq və daxili nəzarət prosesləri);
7. bankın kapitalında mühüm iştirak payına malik olan səhmdarların
siyahısı və onların iştirak payları;
8. minoritar səhmdarların (bankda qərarların qəbul edilməsinə birbaşa
təsir göstərə bilməyən xırda səhmdarlar) sayı və bankın kapitalında onların
ümumi payı;
9. banka aidiyyəti olan şəxslərlə və aidiyyəti şəxs adından hərəkət edən
şə
xslərlə (hüquqi və fiziki şəxslər) bağlanmış əqdlərinin məbləği və bu
məbləğin bankın məcmu kapitalına olan nisbəti;
10. bankın dividend siyasəti;
11. bank holdinqə daxildirsə, onun daxil olduğu holdinqin və həmin hol-
dinqə daxil olan digər təşkilatların adları və holdinqin kapitalında paylarının
məbləği;
12. bank törəmə təşkilatdırsa, onun baş təşkilatının adı, bu təşkilatın digər
törəmə və iştirak payı olan təşkilatlarının adları, onların kapitalında olan payı-
nın məbləği və xüsusi çəkisi;
13. bankın törəmə təşkilatları barədə məlumat (adı, hüquqi statusu, fəa-
liyyət istiqamətləri) və iştirak payı olan digər təşkilatların adları və hər birində
bankın payının məbləği və xüsusu çəkisi.
Kapitalın strukturu və adekvatlığı barədə aşağıdakı məlumatlar açıqlan-
malıdır:
1. məcmu kapitalın məbləği;
2. bankın birinci və ikincidərəcəli kapitalının məbləği və onun ele-
mentləri;
3. bankın məcmu kapitalından tutulmalar;
4. risk dərəcəsi üzrə ölçülmüş aktivlərin həcmi;
5. məcmu və birincidərəcəli kapitalın adekvatlığı üzrə Mərkəzi Bank
tərəfindən müəyyən edilmiş tələblər və bankın faktiki göstəriciləri.
Bankın məruz qaldığı hər bir əhəmiyyətli riskin idarə edilməsi üzrə məq-
səd və siyasətini əks etdirən aşağıdakı məlumat açıqlanmalıdır:
1. strategiya və proseslər;
2. risklərin idarə edilməsini həyata keçirən strukturlar və onların səlahiy-
yətləri;
3. hesabatlıq sistemləri;
4. risklərin ölçülməsi sistemləri və metodları;
380
5. riskin azaldılması üzrə siyasət və alətlərin effektivliyinə nəzarət
prosesləri.
Bankın məruz qaldığı kredit riski barədə aşağıdakı məlumatlar açıqlan-
malıdır:
1. vaxtı keçmiş kreditlərin məbləği və kredit portfelində xüsusi çəkisi;
2. qeyri-standart kreditlərin cəmi və hər bir kateqoriya üzrə məbləği və
kredit portfelində xüsusi çəkisi (vaxtı keçmiş və qeyri-standart kreditlər barədə
məlumat açıqlanarkən Mərkəzi Bankın “Aktivlərin təsnifləşdirilməsi və müm-
kün zərərlərin ödənilməsi üçün ehtiyatların yaradılması Qaydaları”nda həmin
kreditlərə verilmiş anlayışlar da göstərilməlidir);
3. kreditlər üzrə yaradılmış adi və məqsədli ehtiyatların məbləği və kredit
portfelinə nisbəti;
4. balansdankənar öhdəliklərin cəmi və növləri üzrə məbləği;
5. kreditlərin, o cümlədən vaxti keçmiş kreditlərin regionlar üzrə coğrafi
bölgüsü;
6. kreditlərin, o cümlədən vaxtı keçmiş kreditlərin iqtisadi sektorlar üzrə
bölgüsü;
7. iri kredit borclarının məbləği və məcmu kapitala nisbəti.
Bankın məruz qaldığı bazar riski barədə aşağıdakı məlumatlar açıqlan-
malıdır:
1. faiz dərəcəsi riski;
2. xarici valyuta riski , o cümlədən açıq valyuta mövqeyi;
3. maliyyə bazarlarında baş verə biləcək şoklara (məzənnə, faiz və kredit
riskləri) qarşı bankın dayanıqlığı üzrə keçirilmiş stress-testləşdirmədə tətbiq
olunan ssenarilər və onların nəticələri barədə məlumat.
Bankın məruz qaldığı likvidlik riski barədə aşağıdakı məlumatlar açıqlan-
malıdır:
1. hər bir valyuta üzrə aktivlərin və öhdəliklərin ödəniş müddətlərinin
bölgüsü barədə məlumat;
2. likvidlik riskinin idarə edilməsi metodları.
Hər bir bank məlumatları istifadəçilərə təqdim etmək üçün nternet infor-
masiya ehtiyatlarını yaratmalı və kütləvi informasiya vasitələrində nternet
saytının ünvanı barədə elan yerləşdirməlidir.
Açıqlanan məlumatlar bankın nternet saytında, əhatə və təsir dairəsi
geniş olan kütləvi informasiya vasitələrində yerləşdirilməli, habelə məlumat
istifadəçilərinin sorğularına əsasən heç bir xərc tələb olunmadan bilavasitə
onların özlərinə təqdim edilməlidir.
Açıqlanan məlumatlar bankın darə Heyətinin sədri və baş mühasibi tərə-
findən imzalanır.
Hər bir bank yerləşdiyi binada (filialda, şöbədə) müştərilərə xidmət gös-
tərilən və onlara aydın görünən yerlərdə məlumatların açıqlanması barədə yazılı
formada elan yerləşdirməlidir. Bu elanda açıqlanan məlumatlarla bağlı
381
sorğuların cavablandırılmasına məsul şəxs barədə də informasiya verilməlidir
(onun adı, soyadı, telefon nömrəsi, elektron poçt ünvanı).
Məlumatlar aşağıdakı müddətlərdə açıqlanmalıdır:
1. bank və onun fəaliyyəti barədə ümumi məlumat, habelə məruz qaldığı
risklər barədə məlumat - ildə bir dəfədən gec olmayaraq, bu məlumatlarda
mühüm dəyişikliklər baş verdikdə - yarım ildə bir dəfədən gec olmayaraq;
2. bank kapitalının strukturu və adekvatlığı barədə məlumatlar – rübdə bir
dəfədən gec olmayaraq, növbəti rübün birinci ayı ərzində.
11.7. Pul və saitlə rinin hə rə kə ti
Bazar iqtisadiyyatı zamanı pul vəsaitlərinin və onların ekvivalentlərinin
ə
həmiyyəti üç səbəb ilə müəyyən edilir: hərəkətsizlik (müəssisənin cari fəaliy-
yətinin maliyyə təminatının zəruriliyi); ehtiyatlılıq (gözlənilməz ödənişlərin
yerinə yetirilməsi); spekulyativlik (əvvəlcədən nəzərdə tutulmamış, lakin sərfəli
hesab edilən layihədə iştirak etmək imkanı);
Pul vəsaitlərinin səmərəli şəkildə idarə edilməsi sistemi dörd iri blokdan
ibarətdir:
1. maliyyə dövrünün hesablanması;
2. pul vəsaitlərinin hərəkətinin təhlil edilməsi;
3. pul axınlarının proqnozlaşdırılması;
4. pul vəsaitlərinin optimal səviyyəsinin müəyyən edilməsi.
Pul vəsaitlərinin hərəkətinin təhlili cari, investisiya və maliyyə
fəaliyyəti nəticəsində pul axınının saldosunu müəyyən etməyə imkan verir.
Onun köməyilə fəaliyyətin hansı növlərinin daxil olan pul vəsaitlərinin və aza-
lan pul vəsaitlərinin əsas həcmini əmələ gətirməsi barədə təsəvvür əldə etmək
olar. Təhlildə daha çox pul hesablarının debeti (pul vəsaitlərinin axını) və pul
hesablarının krediti (pul vəsaitlərinin çoxalması) ilə əlaqədar bütün əməliy-
yatların identifikasiyasını nəzərdə tutan “birbaşa” metodu yayılmışdır. Mü-
hasibat uçotu sistemində müvafiq sövdələşmələrin identifikasiyası fəaliyyətin
vacib növləri (cari, investisiya və maliyyə) üzrə pul vəsaitlərinin azalmasının və
çoxalmasının qruplaşmasını təmin edir.
Pul axınlarının proqnozlaşdırılması. Bu blok mənaca onunla müəyyən
edilir ki, maliyyə xarakterli bir çox qərarlar, məsələn, investisiya və divi-
dentlərin ödənilməsi vaxtında yığılmalı olan iri məbləğdə pul vəsaitlərinin eyni
vaxtda azalmasını nadir hallarda tələb etmir. Pul axınlarının proqnozlşdırılması
biznes planlaşmasının mütləq atributu və ümumiyyətlə, potensial və (və ya)
strateji investorlar ilə qarşılıqlı əlaqələrdir.
Pul axınlarının proqnozlaşdırılması metodikası üzrə prosedurların
standart ardıcıllığı belədir: daxil olan pul vəsaitlərinin yarım dövrlər üzrə proq-
nozlaşdırılması; pul vəsaitlərinin yarım dövrlər üzrə azalmasının proqnoz-
laşdırılması; xalis pul axınının (həddindən artıq çoxluq /çatışmazlıq) yarım
Dostları ilə paylaş: |