392
biq olunmalıdır. Audit prosedurları rəhbərliyə daxili qayda və nəzarət sistem-
lərinin adekvat olması və onlara riayət edilməsi haqqında məlumatın veril-
məsini nəzərdə tutmalıdır. Aşkar olunmuş çatışmazlıqların aradan qaldırıl-
masında darə Heyətinin gördüyü işlər audit hesabatlarında əks olunur və onun
Müşahidə Şurasına təqdim edilməsi nəzərdə tutulur. Göstərilənlər sənəddə öz
həllini tapmazsa audit xidmətinin əhəmiyyəti itirilmiş olur.
Daxili audit bankın Müşahidə Şurasından v ə darə Heyətindən müs-
təqil olaraq fəaliyyət göstərir. Audit Komitəsinin üzvləri vəzifəyə Səhmdarların
Ümumi Yığıncağı tərəfindən təyin olunurlar.
Daxili audit bölməsi (departament, şöbə və s.) Audit Komitəsinin
nəzarəti altında fəaliyyət göstərir və bankın icra orqanı ilə qarşılıqlı surətdə
bankda daxili nəzarət və risklərin idarə edilməsi sistemlərinin fəaliyyətinin
səmərəliliyinə fasiləsiz nəzarəti həyata keçirir.
Daxili audit bölməsinin rəhbəri və əməkdaşları Audit Komitəsinin təqdi-
matı ilə bankın Müşahidə Şurası tərəfindən vəzifəyə təyin edilir və vəzifədən
azad olunur. Bankda Audit Komitəsinin və daxili audit bölməsinin fəaliyyətinin
standartlarını və qaydalarını Mərkəzi Bank müəyyən edir.
Audit Komitəsi, banklarda mükəmməl nəzarət sisteminin mövcudlu-
ğ
unu və adekvatlığını təmin etməklə Müşahidə Şurasına və darə Heyətinə
köməklik göstərir.
Audit Komitəsinin Sədri Komitənin yığıncaqlarında iştirak etmək üçün
darə Heyətinin Sədrini, darə Heyətinin digər üzvlərini, DAB direktorunu və
kənar auditorları dəvət edə bilər. Müşahidə Şurası və Audit Komitəsi daxili və
kənar auditorların seçiminə, qiymətləndirilməsinə, habelə daxili auditorların
mükafatlandırılmasına nəzarət edir. Auditorların səriştəsi vaxtaşırı qiymət-
ləndirilir. Auditor rəyinin əhəmiyyəti onların peşəkarlığından və baçarığından
asılıdır. Audit xidmətinin əldə etdiyi məlumatlar haqqında hesabat verməsi
üçün Müşahidə Şurası ilə görüşlər keçirməsi nəzərdə tutulur. Rəhbərliyin ildə
ə
n azı bir dəfə audit qaydalarının adekvatlığını, auditə cəlb olunmuş əməkdaş-
ların peşəkarlığı və auditin əhatə sahəsini nəzərdən keçirməsi müəyyən olun-
malıdır.
Daxili audit, həmçinin bank aktivlərinin təhlükəsizliyini təmin edən
müvafiq nəzarət mexanizmlərinin adekvatlığını, yaxud mövcudluğunu, bankın
səhmdarlara, nəzarətedici orqanlara və ictimaiyyətə təqdim etdiyi dövri hesa-
batların dəqiqliyini, tamlığını və dürüstlüyünü təsdiq etməlidir.
Daxili nəzarət mexanizmləri bank fəaliyyətində potensial səhvlərin,
nöqsanların və itkilərin vaxtında aşkar edilməsi və qarşısının alınmasının, bank
risklərinin minimuma endirilməsinin mühüm vasitəsidir. Daxili nəzarət mexa-
nizmlərinin yaradılması bank əməliyyatlarının etibarlılığı, təhlükəsizliyi, səmə-
rəliliyi və qanunvericiliyə uyğunluğunu təmin etmək üçün zəruridir.
393
Hər bir bank öz fəaliyyətində daxili nəzarət mexanizmlərinin adekvatlı-
ğ
ını təmin etmək məqsədilə aşağıdakı əsas prinsipləri və qaydaları rəhbər
tutmalıdır:
1. Mükəmməl təşkilati struktur;
2. Zəruri siyasət və uçot qaydaları;
3. Aktivlərin qorunması üçün tədbirlər;
4. Daxili audit üzrə səmərəli proqram.
Daxili audit Müşahidə Şurasının, Maliyyə-təftiş komissiyanın və darə
Heyətinin sərəncamında olan ən səmərəli daxili nəzarət vasitəsidir. Daxili audit
proqramı o zaman mükəmməl hesab edilə bilər ki, müəyyən edilmiş nəzarət
mexanizmləri, əməliyyat proseduraları - qeyri-səmərəlilik, uyğunsuzluqlar,
yaxud saxtakarlıq və ya qəsdən manipulyasiya nəticəsində dəyə biləcək zərərin
minimuma endirilməsini təmin etsin. Auditorun rolu əməliyyat sistemləri,
prossesual nəzarət mexanizmləri və sənədləşmənin mükəmməlliyi, təsirliyinin
və etibarlığının müəyyənləşdirilməsinə yönəldilmiş yoxlamalar və təhlillər
aparmaq yolu ilə bankın əmlakının qorunmasına kömək göstərməkdir. Səmərəli
audit zəruri nəzarət atmosferi yaradır, bank əməliyyatlarının dəqiqliyinə və eti-
barlılığına xidmət göstərir. Daxili auditin bu qaydalarla müəyyən olunmuş
məqsəd və vəzifələri, bankın Maliyyə-təftiş komissiyasının qanunvericiliklə
ona həvalə edilmiş səlahiyyətlərinin icrasını istisna etmir. Maliyyə-təftiş komis-
siyası öz vəzifə və səlahiyyətlərinin icrasında daxili və xarici audit yoxlama-
larına əsaslana bilər.
Aktivlərin keyfiyyətinə nəzarət (kreditlərə nəzarət daxil olmaqla) bankın
aktivlərinin qiymətləndirilməsi üsuludur. Onların dəyəri bankın maliyyə
vəziyyətinə uzun müddətli təsir göstərir. Təhlilə problemli aktivlərin qiymət-
ləndirilməsi və kreditləşdirmə prosesində zəifliklərin müəyyən edilməsi da-
xildir. Effektiv sistemə müstəqil təhlil və əməkdaşlar tərəfindən kreditlərin
təsnifləşdirilməsi də daxildir. Sənəddə aktivlərin keyfiyyətinin təhlili haqqında
nəticələrin Müşahidə Şurasına və ya müvafiq komitələrə təqdim olunması
nəzərdə tutulmalıdır.
Daxili audit, bank aktivlərinin təhlükəsizliyini təmin edən müvafiq
nəzarət mexanizmlərinin adekvatlığını, yaxud mövcudluğunu, bankın səhmdar-
lara, nəzarətedici orqanlara və ictimaiyyətə təqdim etdiyi dövri hesabatların də-
qiqliyini, tamlığını və dürüstlüyünü təsdiq etməlidir.
Daxili nəzarət mexanizmləri bank fəaliyyətində potensial səhvlərin, nöq-
sanların və itkilərin vaxtında aşkar edilməsi və qarşısının alınmasının, bank
risqklərinin minimuma endirilməsinin mühüm vasitəsidir. Daxili nəzarət mexa-
nizmlərinin yaradılması bank əməliyyatlarının etibarlılığı, təhlükəsizliyi, səmə-
rəliliyi və qanunvericiliyə uyğunluğunu təmin etmək üçün zəruridir.
Daxili audit bölməsi - DAB bank daxilində daxili audit işini yerinə ye-
tirir. DAB audit planlarını tərtib edir, onları həyata keçirir və auditin nəticələri
haqqında məlumat verir.