410
Avropa Şurasına göndərməlidir. Maaştraxt Sazişi üzrə Avropa Mərkəzi Banklar
Sistemi (AMBS) aşağıdakı funksiyaların yerinə yetirilməsinə görə cavabdehdir:
• Monetar siyasətin müəyyənləşdirilməsi və realizasiyası;
• Xarici valyuta əməliyyatlarının idarə olunması;
• Üzv ölkələrin rəsmi xarici ehtiyatlarının saxlanılması və idarə
olunması;
• Ödəniş sistemləri üzrə hamar əməliyyatlarının keçirilməsinin dəstək-
lənməsi.
1998-ci ildə Avropa mərkəzi bankının təsisatı ilə Maastrixt müqaviləsinin
maddələrinə uyğun olaraq AV ləğv edilmiş, onun bütün aktivləri və öhdə-
likləri isə Avropa Mərkəzi Bankına keçmişdir. Elə həmin dövrdən də baş-
layaraq, Avropa Mərkəzi Bankının rəhbərliyi ilə Avropa mərkəzi banklar
sistemi (AMBS) yaradılmış və Avropa Birliyinə üzv olan 15 ölkənin mərkəzi
bankları bu sistemə daxil olmuşdur. Beləliklə, bu sistem qismən ABŞ-ın
Federal rezerv sisteminə – Nyu-York bankının başçılığı ilə 12 bankı əhatə edən
və mərkəzi bank rolunu yerinə yetirən Federal rezerv sisteminə oxşardır.
Avropa mərkəzi bankı üçün xarakterik xüsusiyyət ondan ibarətdir ki,
sadə və ya peşəkar (səslərin üçdə ikisi) çoxluqla qəbul edilən bütün mühüm
qərarlar mərkəzi bank rəhbərlərinin «çəkiyə malik» səsverməsini nəzərdə tutur
və bu halda «çəki» (yəni, hər birinin səslərinin sayı) AMB-nin ümumi kapi-
talında ölkənin (onun mərkəzi bankının) payı ilə müəyyənləşir. Bu, craiyyə
ş
urasının üzvlərinə aid edilmir və onların hər biri yalnız bir səsə malik olur.
Avropa Mərkəzi Bankının Direktorlar Şurası ildə 10 dəfədən az olmayaraq
iclas keçirir.
AMBS-in funksiyaları istənilən digər mərkəzi bankın funksiyaları
kimidir. Lakin bu funksiyalar bir dövlətə deyil, ölkələr qrupuna tətbiq olunur.
Onlar aşağıdakılardır:
• Avropa Birliyinin monetar siyasətinin müəyyənləşdirilməsi və həyata
keçirilməsi;
• valyuta əməliyyatlarının idarəetməsi;
• AB-yə üzv ölkələrin rəsmi valyuta ehtiyatlarının saxlanması və idarə
edilməsi (bu halda valyuta ehtiyatlarının müəyyən hissəsi – «cari balanslar» –
iştirakçı ölkə hökumətlərinin sərəncamında qalır);
• ödəniş sisteminin normal fəaliyyətinin təmin edilməsi.
Bundan başqa, Avropa mərkəzi bankı (öz səlahiyyətləri çərçivəsində)
məsləhətçi funksiyaları yerinə yetirir, statistik məlumatları toplayır və əsasən də
beynəlxalq əməkdaşlıqda iştirak edir, xüsusi halda, AB-ni beynəlxalq maliyyə
təşkilatlarında təmsil edir. Maraqlıdır ki, AMB-nin razılığı və istəyi ilə bu
təşkilatların işində milli mərkəzi banklar da iştirak edə bilər.
AMB-nin əsas funksional vəzifəsi Avropa Birliyinin vahid monetar
siyasətinin həyata keçirilməsidir. Bu vəzifə birlik ölkələrində qiymətlərin stabil-
liyinin təmin edilməsinə istiqamətlənmişdir. Avropa mərkəzi bankı inflyasiya
məqsədi qismində «avro zonası» üçün istehlak qiymətlərinin harmoniza-
411
siyalaşmış indeksindən ( QH ) istifadə edir. Fərdi milli inflyasiya göstəriciləri
«avro zonasında» monetar siyasət üçün əhəmiyyət kəsb etmirlər. Məsələ bun-
dadır ki, AMB valyuta zonasındakı qiymətlərin orta inkişafına yalnız bəra-
bərləşdirilə bilir. QH hər il 2%-dən çox olmayaraq arta bilir. Bununla da
Avropa mərkəzi bankı QH zənbilindəki məhsulların keyfiyyətinin yüksəlməsi
səbəbindən qiymət artımının qaçılmazlığını mümkün hesab edir və bununla da
real qiymət artımının yüksəlmə effektinə gətirib çıxarır.
Avropa Mərkəzi Bankı avro zonasında vahid monetar siyasətinin tətbiqi
üçün aşağıdakı vasitələrdən istifadə edir.
Birincisi, inflyasiya səviyyəsinə nəzarət ilə bağlı əsas pul aqreqatları üçün
məqsədyönlü cari qiymətlərin müəyyən olunması nəzərdə tutulur.
kincisi, baza faiz dərəcələrinin, o cümlədən, onların bütün avro zonası
üzrə yayılması müəyyən olunur. AMB bütün avro zonası ölkələri üçün vahid
sayılan yenidən maliyyələşmə qiymətini müəyyən edir. Faiz dərəcələrinin
xarakteri və dəyişilməsi həcmi onların həcmindən asılıdır.
Üçüncüsü, kommersiya bankları üçün, eləcə də, faiz mükafatına nisbətdə
minimal ehtiyat tələbləri müəyyən olunur. Öhdəliklərin vahid siyahısı müəyyən
edilmişdir və bunun üçün normativ, həmçinin vəsaitlərin ehtiyatda saxlanması
müddətinə əməl edilməməsi üçün cərimə sanksiyaları tətbiq edilir. Bu vəzi-
fələrdən biri kimi minimal ehtiyat tələblərinin müəyyən olunması AV
ölkə-
lərində faiz dərəcələri bərabərləşdirilməlidir.
Dördüncüsü, daim fəaliyyətdə olan mexanizmlər adlanan avro pul
bazarında likvidliyin tənzimlənməsi üzrə qısamüddətli əməliyyatların məcmusu
müəyyən olunur. Onlar bütövlükdə AMB-nin kredit və depozit mexanizmlərinə
bölünür. Beləliklə, depozit mexanizminə kredit institutlarının müvəqqəti əldə
olan pul vəsaitlərinin birgünlük AMB-nin depozitlərinə (overnight depozitləri)
yerləşdirilməsi aid edilir. Bu depozitlər üzrə müəyyən olunan dərəcə (norma)
avro bazarının birgünlük banklararası kreditlərinin aşağı həddini təşkil edir və
AMB faiz dərəcələri sistemində minimal baza dərəcəsi hesab olunur. Analoji
olaraq kredit mexanizmlərinə Avrosistemin istənilən mərkəzi bankı tərəfindən
birgünlük kreditlərin verilməsi aid edilr. Müvafiq faiz dərəcəsi birgünlük
banklararası avro kreditləri bazar qiymətinin yüksək həddini müəyyən edir.
AMB AV mərkəzi banklarına birgünlük kreditlərin verilməsi formasını
müstəqil seçmək hüququ vermişdir və girov (lombard) kreditləri və birbaşa
birgünlük repo sövdələşmələri onların içərisində ən əsası hesab olunur.
Birgünlük kreditlər üzrə AMB tərəfindən müəyyən olunan və iki kateqo-
riyaya bölünən aktivlər girov kimi istifadə edilə bilər. Hər iki kateqoriyadan
olan aktivlər üzrə kriteriyalar da, həmçinin AMB tərəfindən müəyyən olun-
muşdur. Kredit institutu özünün milli mərkəzi bankında yenidən maliyyələşmə
kreditlərinin alınması zamanı bu kateqoriyalardan birində olan aktivləri AB
ə
razisində hər hansı depozitara yerləşdirir. AMB girov qoyulmuş aktivlərin
bazar qiymətindən asılı olaraq verilən kreditlərin həcmini, eləcə də qeyd olunan