Microsoft Word zahid -ders vesaiti docx
Yüklə 4,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
452 Hər şeydən əvvəl, bank sahəsində aparılan yenidənqurma və iqtisadi sağlamlaşma sayəsində Türkiyənin bank sektoru böyüməkdədir. 2001-ci ildə 120 milyard ABŞ dolları səviyyəsində olan məcmu kapital 2005-ci ildə 295,6 milyard ABŞ dolları səviyyəsinə qalxmış, kredit portfeli isə müvafıq dövrdə 23 milyard ABŞ dollarından 80 milyard ABŞ dollarına çatmışdır. 2001-ci ili 6,4 milyard ABŞ dollan məbləğində ziyanla başa vuran Türkiyə bank sistemi 2004- cü ildə 4,5 milyard ABŞ dollan məbləğində gəlir əldə etmişdir. Sərmayə yetərliliyi isə 2000-ci ildə 9,3%-lik səviyyədən 2004-cü ildə 28,8%-ə yüksəl- mişdir. Balansdaxili kəsir 2001-ci böhran ilindəki 14,6 milyard ABŞ dollan səviyyəsindən 2004-cü ildə 1,4 milyard ABŞ dolları səviyyəsinə enmişdir. Bütün bü müsbət nailiyyətlərlə yanaşı, bank sisteminin inkişafına təsir edən bir sıra amillər vardır ki, bundan da bank sistemi rəqabət təzyiqi hiss etməkdədir: - maliyyə sistemində bank sektorunun ağırlığının qalması; - xidmət çeşidliliyinin azlığı; - dövlət maliyyələşdirmələrinin yaratdığı mənfi təsirlər; - vergi strukturunun səbəb olduğu pozucu təsirlər; -iqtisadiyyatın bəzi sektorları tərəfındən maliyyə xidmətindən yetərincə istifadə edə bilməməsi; - məhdud sayda xarici investorlarm iştirakı. Bank sektorunun ağırlığı bütövlükdə maliyyə sisteminin ÜDM-dəki payı ilə müəyyən olunur ki, bu da 80-82% təşkil edir. Xidmət çeşidliliyinin azlığına gəldikdə isə, qiymətli kağızlar bazarının məhdud olması ilə əlaqədar qiymətli kağızlar dövriyyəsinin aşağı olmasını misal göstərmək olar. Bank sektorunun işində dövlətin yaratdığı mənfi təsirlər dedikdə, bazarda ə n böyük kredit müştərisi olan dövlətin kreditə olan böyük ehtiyacıdır. Bank sektoruna təsir edən amillərdən bəzi sahələr üzrə qeydiyyatdan- kənar fəaliyyəti, kreditlər üzrə yüksək faizi, yoxsulluq və bunun arxasında duran səbəbləri də göstərmək olar. Xırda və orta ixracatla məşğul olan fırmalara verilən kreditlərin nisbi azalması onlara beynəlxalq rəqabət qabiliyyəti baxı- mından problemlər yaratmaqdadır. Həmçinin gəlir vergisi üzrə faiz həddinin yüksək olması bank sisteminin inkişafına mənfi təsir etməkdədir. Ölkədə maliyyə sektorunun vergiyə cəlb edilməsinə çox ehtiyatla yana- ş ılmalı, əks halda, banklar offşor zonalarda və xarici ölkələrdə öz qurumlarını açmaq məcburiyyətində qalacaqlar. Bank sektorunda 2000-2001-ci illərdə böhranlara səbəb olan struktur zəifliyi onun yenidən qurulması zərurətini doğurmuş və bunun üçün aşağıdakı tədbirlər aparılmışdır. - dövlət banklarının reabilitasiyası; - özəl bankların gücləndirilməsi; - zəif bankların çeşidlənməsi;
453 - tənzimləyici və nəzarət çərçivəsinin optimallaşdırılması; - məhdud əmanət sığortasına keçid; - dövlət borclarının gözdən keçirilməsi və azaldılması. Bu məqsədlə 31 avqust 2000-ci ildə Bank şini Tənzimləmə və Nəzarət Agentliyi yaradılmış (BDDK) və onun daha effektli təşkilatlanmaqla, nəzarət çərçivəsi istiqamətində əhəmiyyətli bir inkişafı olmuşdur. Bu istiqamətdə dövlət banklarının bazarlar üzərindəki pozucu təsirləri aradan qaldırılmış, özəl bankların sərmayə və aktiv quruluşundakı zəiflik yox edilmişdir. Sərmayə yetərliliyinin hesablanmasına bazar riski daxil edilməklə, daxili nəzarət və risklərin idarə edilməsi sistemləri qurulmuş, beynəlxalq müha- sibat standartlarının qəbulu və tətbiqi bu istiqamətdə olan yeniliklərdir. 2004-cü ildə iki yeni siyasət tətbiq olunmağa başlanmış, bank sistemin- dəki dövlət yükü nəzərdən keçirilməklə azaldılmış, əmanətlər üzərindəki tam zəmanət aradan qaldırılmışdır. Zəif banklara gəldikdə isə, 21 bankın fəaliyyəti BDDK tərəfındən təhlil edilmiş, onların satış, birləşmə və ləğvetmə yolu ilə fəaliyyəti dayandırılmışdır. Eyni zamanda, 2002-ci ildən başlayan bankların sərmayələndirmə proqramının həyata keçirilməsi məqsədilə 27 özəl sərmayəli bank üç mərhələdə yoxlanılmış və onlardan yalnız ikisinin sərmayə yetərliliyinə malik olması müəyyənləşdiril- mişdir. Yenidənqurma cəhdlərindəki sərmayə artırılması proqramı, bir tərəfdən sektordakı şəffaflığı, digər tərəfdən isə Türkiyə bank sektoruna olan etibarlılığı artırmışdır. Məhdud Əmanət Sığortasına keçid məqsədilə 2004-cü ildə tam zaminlik dayandırılmış və bu prosesə keçiddə heç bir neqativ dəyişmə baş verməmişdir. Müştərinin yalnız 29000 YTL məbləğindəki əmanətinə sığorta zəmanəti veril- mişdir.
Yeni şəraitdə bankların daha güclü bir maliyyə sektoruna sahib olmaq istəyi güclü rəqabət təzyiqi ilə üzləşmişdir. Xüsusilə, azalan faiz gəlirləri bank- ları yeni mənfəət sahələrini axtarmağa məcbur etmişdir. Bu səbəbdən aşağıdakı sahələrin təhlili və orada olan boşluqların aradan qaldırılması daha böyük ə həmiyyət kəsb edir: - kredit portfelinin təhlili; - yeni maliyyə xidmətlərinin çeşidini artırmaqla, müştəri şəbəkəsinin artırılması; - kredit portfelini qiymətləndirməklə, risklərin idarə edilməsi; - əməliyyatların həcminin artırılması; - məsrəflərin normalaşdırılması; - birləşmə və ya xarici kapitalın iştirakını artırmaqla bankların məhsul- darlığının əhəmiyyətli həddə çatdırılması. Bankların yeni şəraitdə inkişaf etməsi üçün «Bank fəaliyyəti haqqında» qanunda dəyişikliklər edilməli və həmin qanunda aşağıdakı müddəaların nəzərə alınması məqsədəmüvafıqdir:
Yüklə 4,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|