Microsoft Word zahid -ders vesaiti docx

 

 

473

  Bəzi islam ölkələri, o cümlədən  ran, Pakistan və Sudan, 20-ci əsrin 80-

90-cı illərində borc münasibətlərinin orta  əsr traktovkasına qayıtmış  və kredit 

sistemində ( FBL- nterest-Free Banking) faiz rolunu azaltmışdılar. 

randa  daha  çox  stalment  Sales  (möhlətlə  satış)  müqaviləsi  inkişaf 

etmişdir,  hansı  ki,  1995-ci  ildə  45,0%  təşkil  etdiyi  halda  1998-ci  ildə  56,1  % 

təşkil  edirdi.  Bank  xammal  və  materiallar,  təchizatlar  və  istehsal  üçün  başqa 

vacib  əsas  və  dövriyyə  vasitələri  almaq  və  borc  alanlara  qısamüddətli,  orta-

müddətli və uzunmüddətli əsaslarda hissə-hissə satmaq səlahiyyətinə malikdir. 

Satışın  və  alışın  təşəbbüsü  istehsalçıya  və  alıcıya  məxsusdur,  bank  üçün  bu 

ə

məliyyat maliyyə əməliyyatıdır. Lakin belə əməliyyatda banklar yalnız kreditli 

deyil, həmçinin biznes-risklərini də daşıyır. Sahibkarlıq risklərinin azaldılması 

məqsədilə  müştərilər  öz  müəssisələrinə  hissə-hissə  ödəməklə  alınan  malların 

istifadəsini  qiymətləndirən  bank  işçilərini  buraxmağa  borcludurlar.  Qanun-

vericiliyə  görə  bu  müqavilə  növü  ticarətdən  başqa  bütün  sahələrdə  istifadə 

oluna bilər. 

ranın  ilk  dövlət  bankı  olan  Bank  Melli  ran  1927-ci  ildə  təsis  olun-

muşdur. Bankın əsas vəzifələri hökumətin maliyyə əməliyyatlarının dəstəklən-

məsi və  ranın milli valyutasının (rial və tümən) çapı və dövriyyəyə buraxılması 

olmuşdur. Bank Melli  ran 33 ildən artıq müddət ərzində  ran rialının dəyərini 

dəstəkləməklə  ranın  mərkəzi  bankı  kimi  fəaliyyət  göstərmişdir.  1960-cı  ilin 

avqust  ayında  ran  hökuməti  ran  Mərkəzi  Bankını  təsis  edərək  Bank  Melli 

randa olan mərkəzi bank öhdəliklərini alaraq  ran Mərkəzi Bankına vermişdir. 

1979-cu ildə  randa  slam  nqilabın baş verməsi ilə  ran Mərkəzi Bankının adı 

dəyişdirilərək  “ ran  slam  Respublikası  Mərkəzi  Bankı”  qoyulmuşdur.  Bu 

tarixdən  etibarən  randa  monetar  və  kredit  siyasətləri  ranın  Pul  və  Bank 

Qanunu  (1979),  Bankların  Milliləşdirilməsi  Qanunu  (1979),  Banklar  Admi-

nistrasiyası  Haqqında  Qanun  (1979)  və  Faizsiz  Bankçılıq  Haqqında  Qanun 

(1983) əsasında tərtib və icra olunur.  

 

RMB aşağıdakı funksiyaların yerinə yetirilməsinə görə cavabdehdir: 

♦ Əskinaz və sikkələrin buraxılması; 

♦ Bank və kredit təşkilatlarının fəaliyyətlərinə nəzarət; 

♦ Xarici valyuta siyasəti və əməliyyatlarının tərtibi və tənzimlənməsi; 

♦ Qızıl əməliyyatlarının tənzimlənməsi; 

♦ Milli valyuta axınının formalaşdırılması və tənzimlənməsi.  

Hökumətin bankı olaraq  RMB hökumət hesablarını, dövlət müəssisələri 

və  təşkilatlarına  verilən  qrant  və  kreditlərin  saxlanması  üçün  səlahiyyət-

ləndirilmişdir.  

RMB aşağıdakı orqanlardan ibarətdir: 

♦ Baş Məclis; 

♦ Monetar və Kredit Şurası; 

♦ darə Heyəti; 

---

 

 

474

♦ Not Ehtiyatlarına Nəzarət Şurası; 

♦ Müşahidə Şurası.  

darə Heyəti Sədr, sədr müavini, baş katib və 3 vitse-sədrdən ibarətdir.  

Milli  Cəvahirat  Xəzinəsi  -  RMB-nin  Baş  Ofisində  yerləşir.  Xəzinədə 

dünyada məşhur olan bir çox daş-qaşların kolleksiyası toplanmaqdadır.  

RMB  bir  sıra  beynəlxalq  iqtisadi  təşkilatlarla  əməkdaşlıq  əlaqələrinə 

malikdir.  ran  slam Respublikası  slam  nkişaf Bankının fəal üzvlərindən biri 

olduğundan  RMB-nin onunla çox yaxın əlaqələri var.  

RMB-nin  Sədri  ranın  Beynəlxalq  Valyuta  Fondundakı  Müdiri  olaraq 

çıxış edir.  

RMB  Beynəlxalq  Hesablaşmalar  Bankının  illik  toplantılarında 

müşahidəçi statusunda iştirak edir.  

Bundan  əlavə  RMB  Dünya  Bankı  ilə  yaxın  əməkdaşlıq  əlaqələrinə 

malikdir.  

 

---

 

 

475

XII FƏS L. RUS YА FEDERАS YАSININ BANK S STEM  

 

 

1917-ci  ilə  qədər  Rusiyada  kredit  sistemi  kapitalist  iqtisadiyyatının 

şə

rtləri çərçivəsində inkişaf etmişdir. Bu dövrdə quruluşuna, funksiyalarına və 

ə

məliyyatlarına  görə  Rusiya  kredit  sistemi  inkişaf  etmiş  kapitalist  ölkələrinin 

modelinə yaxın idi. Rusiya imperiyasının kredit sistemi aşağıdakı qurumlardan 

ibarət idi: 

•  Dövlət Bankı; 

•  Kommersiya bankları; 

• 

xtisaslaşdırılmış kredit təşkilatları (sığorta şirkətləri, kredit koopera-

siyaları). 

1917-ci il  Oktyabr inqilabından  sonra Rusiyada bütün  kredit təşkilatları 

dövlətləşdirildi. 1925-ci ildə kredit sistemi aşağıdakı qurumlardan ibarət idi: 

1. Dövlət Bankı; 

2. Kommersiya bankları; 

2.1. Səhmdar cəmiyyətli banklar; 

2.2. Kooperasiya bankları; 

2.3. Kommunal bank; 

2.4.  Mərkəzi  kənd  təsərrüfatı  bankları  və  respublika  kənd  təsərrüfatı 

bankları; 

3.  xtisaslaşdırılmış kredit maliyyə təşkilatları; 

3.1. Kənd təsərrüfatı kredit cəmiyyəti; 

3.2. Kredit kooperativləri; 

3.3. Yardımçı əmanət kredit qurumları; 

3.4. Əmanət kassaları. 

 1930-cu ildə SSR  kredit sisteminin quruluşu kredit islahatları nəticəsində ta-

mamilə  yenidən quruldu. SSR -nin kredit  sistemi  inzibati-komanda  idarəetmə 

sisteminin qanunlarına uyğun olaraq quruldu: 

•  Dövlət Bankı; 

•  Tikinti Bankı; 

•  Xarici Ticarət Bankı. 

1980-ci  ilin  ortalarına  qədər  faiz  mexanizminin  çalışmaması,  yəni 

kreditlərin  böyük  hissəsinin  ikinci  büdcə  vəsaiti  rolu  oynaması  ölkənin  bank 

sistemini  ciddi  problemlərlə  üz-üzə  qoydu.  Nəticədə  verilən  kreditlərin 

ə

ksəriyyəti hökumət qərarları ilə silinirdi. Buna görə də kredit sisteminin ciddi 

islahatlara  ehtiyacı  vardı.  1986-cı  ildə  ixtisaslaşdırılmış  sahə  bankları 

qurulmağa başlandı. 

•  Dövlət Bankı; 

•  Sənaye Tikinti Bankı; 

•  Əmanət Bankı; 

•  Xarici  qtisadi Əlaqələr Bankı. 

---