485
həcmi 18,6 milyard rubl azalaraq passivlərin 42%-i təşkil etmişdir. Lakin qeyd
etmək lazımdır ki, böhranm güclənməsinə baxmayaraq, əhali kifayət qədər
fəallıq nümayiş etdirmirdi. Bankların apardığı fəal reklam kampaniyası və
hökumətin devalvasiyanın baş verməyəcəyinə dair təminatları tələbli əma-
nətləri azaldaraq ortamüddətli əmanətlərin həcmini artırdı. Bu proseslər inflya-
siyanın 11% təşkil etməsi şəraitində 40-50%-li dərəcələr cəlb edilməklə həyata
keçirilirdi. Bununla belə, Rusiyada fıziki şəxslərdən cəlb edilmiş resurs ən az
stabilliyə malik olan resursdur, vəsaitlərin cəlbedilmə müddətlərinin uzadılması
bank sisteminin resurs bazasının stabilliyinin artmasından xəbər vermir. Bu,
defoltun elan olunduğu ilk günlərdə təsdiq edildi, o zaman əmanətçilər kütləvi
surətdə öz pullarını banklardan çıxarmağa çalışırdı.
Böhran əvvəlcə iri sistem təşkil edən banklara toxundu. Sistem təşkil
edən banklara elə banklar aiddir ki, onlarm ləğvi xeyli sosial və iqtisadi məs-
rəflərə gətirib çıxara bilərdi. Bu banklar geniş yayılmış filiallar şəbəkəsinə və
beynəlxalq kredit təşkilatları ilə əlaqələrə malikdir. Onların xidmət göstərdiyi
müştərilərin sayı daha çoxdur.
1998-ci ilin sentyabr ayında bankların yenidən qurulma dövrü başlandı.
Kommersiya banklarının yenidən qurulması yolunu müəyyən edən Ru-
siya Bankı onlan dörd qrupa bölməyi zəruri hesab etdi. Bununla, bankların böh-
randan çıxarılması imkanları və onların böhrandan sonrakı sistemdə yeri
müəyyən edildi.
Birinci qrupa maliyyə cəhətdən sabit olan bütün banklar daxil edildi. Bu
qrupa maliyyə böhranı ilə şərtləndirilən müəyyən çətinlikləri olan, lakin
müstəqil surətdə böhranın nəticələrini aradan qaldırmağa qadir olan banklar da
daxil idi. Birinci qrupa daxil olan banklar RF Mərkəzi Bankının müvəqqəti
yardımına güvənə bilərdi.
kinci qrupa yalnız RF-nin subyektlərı olan regionlar üçün böyük iqtisadi
və sosial əhəmiyyət kəsb edən banklar daxil idi. Bu banklar xüsusı maliyyə
sağlamlaşdırılması planlarını işləyib hazırlamalı idi. Onlar Rusiya Bankının
kapitalın artırılmasında iştirakı yolu ilə, habelə bankların səhmlərinin idarə
olunması, yeni, o cümlədən xarici investorların cəlb edilməsi, kreditlərin
verilməsi yolu ilə yardıma güvənə bilərdilər. kinci qrupa daxil olan banklar
regional banklar sistemində «dayaq» banklarına çevrilməli idi.
Üçüncü qrupa ayrı-ayrı iri (struktur əmələ gətirən), müstəqil surətdə bank
ə
məliyyatlarını aparmaq imkanı olmayan banklar daxil edildi. Olduqca böyük
sosial və iqtisadi xərclərlə əlaqədar onları bağlamaq məqsədəuyğun deyildi. Bu
qrupa daxil olan hər bir bank üçün fərdi maliyyə sağlamlaşdırılması planının
mövcudluğu nəzərdə tutulmuşdu. Onların yenidən qurulması RF Mərkəzi
Bankı və Kredit Təşkilatlarınm Yenidən Qurulması üzrə Agentliyin (KTYQA)
idarəçiliyi ilə həyata keçirilməli idi.
Dördüncü qrupa öz fəaliyyətlərini müstəqil surətdə bərpa etməli olan
banklar daxil edildi. Əgər buna müvəffəq olmazlarsa, o zaman onlar öz
486
fəaliyyətlərini dayandırmalıdırlar. Bu bankların əmanətçi və kreditorlarının
ə
manətlərini digər banklara köçürmək yolu ilə onlara yardım göstərilməsi
nəzərdə tutulmuşdur.
1998-ci ildə Rusiyanın 400-dən artıq bankı problemli banklar kimi
tanındı. Onların bir çoxu üçün müflislik və ya qarışma reallığa çevrildi.
Cəmiyyət nöqteyi-nəzərindən qarışma müflislikdən daha məqbuldur. Müəyyən
məqamadək bankın başqa bank qarışması və ya ona birləşməsi onu müf-
lisləşdirməkdən daha ucuz başa gəlir. Lakin bu uzun, əzablı və ziddiyyətli
prosesdir, çünki mənfəət labüd itkiləri hər zaman ödəmir.
Bankların qarışma və ya birləşmə şəklində yenidən qurulması haqqında
metodik göstərişlər bank böhranı ərəfəsində işlənib hazırlanmış və daha sonra
dəqiqləşdirilmişdir.
1998-ci ilin avqust ayında baş vermiş bank böhranından sonrakı
yenidənqurma dövrü belə bir nəticəyə gəlməyə əsas verir ki, Rusiyanın bank
sistemi böhranının nəticələrini müvəffəqiyyətlə aradan qaldıraraq zəruri sabitlik
ə
ldə etmişdir.
Rusiyanın dövlə
tlə
rarası maliyyə
təş
kilatlarında iş
tirakı. Rusiyada
bazar iqtisadiyyatınən təşəkküllünün mühüim aspektlərindən biri onun
beynəlxalq əmək bölgüsündə bərabərhüquqlu iştirak məqcədilə dünya iqtisadi
sisteminə inteqrasiya olunmasıdır. Şübhəsiz, belə bir inteqrasiya Rusiyanın
dövlətlərarası maliyyə təşkilatlarında tam iştirakını nəzərdə tutur.
Dünya əhəmiyyətli belə təşkilatlara ilk növbədə Birləşmiş Millətlər
Təşkilatının kinci Dünya müharibəsindən sonra yaradılmış üç ixtisaslaşdırılmış
maliyyə-kredit istitutu aiddir, həmin təşkilatlara üzvlük Rusiya üçün xüsusilə
aktualdır. Bu təşkilatlar aşağıdakılardır:
1. Beynəlxalq Valyuta Fondu (BVF);
2. Dünya Bankı Qrupu (DB);
3. Avropa Yenidənqurma və nkişaf Bankı (AY B).
Beynəlxalq Valyuta Fondu dövlətlərin valyuta-kredit münasibətlərinin
tənzimlənməsi və ictimai dünya valyutası ilə qısamüddətli kreditlərin verilməsi
yolu ilə onlara maliyyə yardımının göstərilməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur.
BVF-nin yarandığı 1944-cü ildən ABŞ-ın dolların qızıla mübadiləsini ləğv
etdiyi 1971-ci ilədək ABŞ dolları dünya valyutası rolunda çıxış edirdi.
Dollar qızılla əlaqəni itirdikdə, ABS və Beynəlxalq Valyuta Fondu isə
fəal demonetizasiya siyasətini həyata keçirməyi başladıqda dünya valyuta
sisteminin yenidən qurulması obyektiv zərurəti meydana gəldi.
Belə bir şərait dünya valyuta sistemində ayrı-ayrı ölkələrin iqtisadi
vəziyyətinə qarşı neytral mövqe tutacaq, BVF-nin bütün üzvləri üçün məqbul
olacaq elə qızılı biləcək pul vahidinin istifadə üçün müəyyən edilməsi ilə bağlı
fəaliyyətə təkan verəcəkdi.