Microsoft Word zahid -ders vesaiti docx

 

 

77

Opsion sazişlərin  yerinə yetirilməsi zamanı tərəflər müxtəlif öhdəliklər  yerinə 

yetirirlər. 

"Amerika" opsionu. Bu opsion hər zaman onun müddəti qüvvədən düşə-

nə qədər realizə ilə satıla bilər. " kili" opsion. Opsion "koll" - Bu saziş ilkin mü-

kafatlıdır  ki,  bu  zaman  alıcıya  müəyyən  fyuçers  kontraktlarını  şərtləşdirilmiş 

qiymətlər əsasında almaq hüququ verir. 

Opsion "put”. Bu zaman isə alıcıya fyuçers kontraktlarının şərtləşdirilmiş 

qiymətlər əsasında satmaq hüququ verilir. "Koll" və "put" opsionları psixoloji 

cəhətdən "öküz" və "ayı" davranışlarını xatırladır. 

Hal-hazırda dünyanın bir çox dövlətlərində opsion sazişləri xüsusi birja-

larda bağlanılır. Opsion sazişləri 3,6 və 9 ay müddətinə bağlanılır. Opsionlarla 

alqı-satqı klirinq palatasının köməkliyi ilə xeyli genişlənmişdir. Son zamanlara 

qədər fyuçers sazişləri  əmtəə birjalarında bağlanırdı. 70-ci illərin  əvvəllərində 

isə  fyuçers  sazişləri  fond  birjalarında  bağlanılmağa  başladı.  Birja  kontraktın 

şə

rtlərini  işləyib  hazırlayır  ki,  bu  da  hər  bir  konkret  finans  aktivi  növü  üçün 

standart hal kimi qəbul edilir. Fyuçers sazişləri hər zaman pula çevrilə biləndir. 

Fyuçers çoxlu sayda əldən-ələ keçə bilər. Fyuçers kontraktlarının opsionlardan 

ə

sas fərqi ondan ibarətdir ki, maliyyə fyuçers sazişləri heç vaxt real tədarüket-

mə ilə və tam ödəmə ilə başa çatmır. Fyuçerslərdə opsionlarda olduğu kimi alı-

cı və satıcının hüququnu təsdiq edən sertifikatlar  yoxdur və bu da onların gə-

ləcəkdə xüsusi bazarlarda satılmasına imkan vermir. Elə bu göstəricilərinə görə 

də fyuçers sazişlərini maliyyə əməliyyatlarının ən sadə forması kimi qəbul et-

mək  lazımdır.  Son  zamanlar  indeksli  fyuçers  sazişləri  ən  populyar  olmuşdur. 

Bu cür sazişlər dünyanın bir çox birjalarında bağlanılır və bunların da təxminən 

50-60  %-ə  qədəri  Çikaqonun  iki  ixtisaslaşdırılmış  birjalarının  payına  düşür. 

Onlara  ciddi  rəqabəti  London  və  Paris  fyuçers  birjaları  göstərirlər.  Almaniya, 

spaniya və b. ölkələrdə də fyuçers saziş birjaları fəaliyyət göstərir. 

 

1.7. Alternativ maliyyə institutları ( slam bankinq) 

 

  slam maliyyə sisteminə aşağıdakı institutlar daxildir:  

1.  slam  bankları  –  depozitləri  qəbul  edən  və  yığılmış  vəsaitləri  inves-

tisiyaya  yönləndirən  maliyyə  institutlarıdır.  Qeyd  edək  ki,  bu  qrupa  istər 

tamdəyərli  islam  bankları,  istərsə  də  yardımçı  bank  bölmələri  və  ya  adi 

bankların islam “pəncərələri” daxildir.  

2. Bank olmayan islam maliyyə institutları. Bura islam lizinq və faktorinq 

ş

irkətləri,  maliyyə  şirkətləri,  mənzil-tikinti  kooperativləri,  mikro  maliyyə 

institutları.  

3.  slam sığorta sirkətləri (“təkafül”). 

4.  slam  kapital  bazarı  və  onun  iştirakçıları,  məsələn,  broker  kontorları, 

investisiya bankları və sair.  

---

 

 

78

5. islam maliyyə ifrastrukturu: tənzimləyici orqanlar; reytinq agentlikləri, 

təhsil müəssisələri və elmi-tədqiqat təşkilatları. 

Hal-hazırda  şəriət  prinsipləri  əsasında  idarə  olunan  aktivlərin  ümumi 

məbləği  müxtəlif  qiymətləndirmələrə  görə  təxmini  olaraq  300  mlrd.  dollar 

təşkil edir. Lakin islam banklarının inkişaf dinamikası xüsusilə də son illər ər-

zində,  onların  böyük  gələcəyinin  olduğunu  bildirir:  bu  sektorda  illik  artım 

templəri 10-15% təşkil edir.  

slam  kredit  və  sığorta  təşkilatlarının  əksəriyyəti  Bəhreyndə,  Malayzi-

yada  və  Sudanda  cəmləşir,  investisiya  fondlarının  əksəriyyəti  isə  Səudiyyə 

Ə

rəbistanı və Malayziya bazarlarında fəaliyyət göstərir.  

Bu gün dünyada islam maliyyə institutlarının inkişafına kömək edən bir 

sıra  təşkilat  fəaliyyət  göstərir.  Eyni  zamanda  islam  bankinqinin  tənzim-

lənməsində əsas trend kimi idarəetmə və nəzarət tədbirlərinin standartlaşdırma 

çıxış edir.  slam  nkişaf  Bankı ( B) beynəlxalq standartların və prosedurların 

işlənib hazırlanmasında və müxtəlif ölkələrdə həmin sektorun inkişafında əsas 

rol oynayır. Tədqiqat fəaliyyəti və kadr hazırlığı məqsədilə 1981-ci ildə  slam 

inkişaf bankının himayəsi altında xüsusi institut yaradılmışdır.  

Hal-hazırda  islam  normalarına  cavab  verəcək  qiymətli  kağızlar 

portfelinin  gəlirliliyini  qiymətləndirməyə  imkan  verən  islam  bazar  indeksləri 

mövcuddur.  Bunlar  ilk  növbədə  1999-cu  ildən  hesablanan  və  təxminən  700 

ş

irkəti,  yəni  fəaliyyəti  şəriət  normalarına  cavab  verən  ən  böyük  dünya  şir-

kətlərini əhatə edən və Dou-Cons indeksinə analoji olan indekslərdir.  

Bütövlükdə  islam  bankinqi  MDB  ölkələrində  geniş  inkişaf  etməyib,  bu 

da  həm  tarix  boyunca  formalaşmış  iqtisadi  agentlərin  üstünlükləri,  həm  də 

müştərilərin, bankirlərin və dövlət hakimiyyəti orqanlarının islam maliyyə sis-

temi haqqında yaxşı məlumatlandırılmaması ilə bağlıdır.  

Faizsiz  bankları  digər  banklardan  fərqləndirən  bəzi  cəhətlər  aşağıda-

kılardır. 

 

Bütün işlərdə  slam şəriətini rəhbər tutur; 

 

Sələm  və  ya  faiz  əvəzində  əldə  olunan  gəlirlərdə  müştərək,  birlik 

prinsipinə əsaslanır; 

 

Faizsiz banklar bölgü zamanı ədalət prinsipinə riayət edir; 

 

Bu  banklar  zəkat  toplanılmasını  və  onun  salamda  nəzərdə  tutulmuş 

səkkiz xərc bəndləri üzrə bölünməsini həyata keçirir; 

 

Faizsiz  bankların  gəlirləri  mükafat  şəklində  idarə  heyətinin  üzvləri 

arasında müəyyən olumuş miqdarda ehtiyat saxlamaq şərti ilə paylanır; 

 

Özəl  maliyyyə  qurumlarının  bəziləri  səhmdar  şirkətlər  olduğuna  görə 

onların bütün səhmləri adlı səhmlər olur; 

 

Bu  banklar  vaxtında  ödəmə  qabiliyyətini  itirdiyi  barədə  xəbərdarlıq 

edir. 

 

---