87
hesablaşmalar departamentinin missiyası müasir standartlara cavab verən
elektron ödəniş sistemlərinin yaradılması, onların sabit və fasiləsiz istismarının
təşkil edilməsi, beynəlxalq aləmdə bu istiqamətdə baş verən meyillər nəzərə
alınmaqla daim inkişaf etdirilməsi və təkmilləşdirilməsidir.
AMB tərəfindən beynəlxalq təcrübə əsasında beynəlxalq maliyyə
qurumlarının texniki yardımı və maliyyə köməyindən istifadə edilməklə son on
il ərzində Milli Ödəniş Sisteminin yaradılması və inkişafı istiqamətində geniş
islahatlar aparılmışdır.
1998-ci ildə Milli Ödəniş Şurasında Milli Ödəniş Sisteminin yaradıl-
masının konseptual əsasları və strategiyası hazırlanmışdır.
2001-ci ilin əvvəllərində Milli Ödəniş Sisteminin arxitekturasının
ə
sasını təşkil edən Real Vaxt Rejimində Banklararası Hesablaşmalar Sistemi
yaradılaraq istifadəyə verilmişdir. AZ PS sisteminin istismara verilməsi nə-
ticəsində banklar arasında hesablaşmaların real vaxt rejimində (on-line) həyata
keçirilməsinə, pul dövriyyəsinin sürətinin nəzərəçarpacaq dərəcədə artmasına,
banklar tərəfindən likvidliyin daha çevik idarə olunmasına imkan yaranmışdır.
2002-ci ilin sonlarından etibarən Milli Telekommunikasiya Şəbəkəsinin
bazasında Milli Ödəniş Sisteminin arxitekturasının ikinci mühüm elementi olan
Xırda Ödənişlər üzrə Hesablaşma Klirinq Sistemi yaradılaraq istifadəyə
verilmişdir. Beləliklə, kiçik həcmli, lakin daim təkrarlanan xırda ödənişlərin
(əməkhaqqı, sosial müdafiə ödənişləri, telefon, qaz, su, elektrik enerjisi üzrə
kommunal ödənişlər və s.) elektron daşıyıcılar əsasında həyata keçirilməsinə,
eyni zamanda, xırda ödənişlərin əsas iştirakçıları olan kommunal xidməti müəs-
sisələrinin, böyük sayda ödəniş əməliyyatları (məsələn, vergi, gömrük və sosial
müdafiə ödənişləri) aparan hökumət qurumlarının Milli Ödəniş Sisteminin in-
frastrukturuna inteqrasiyası üçün əlverişli zəmin yaradıldı.
AZ PS və XÖHKS sistemlərinin fövqəladə hallarda etibarlı və davamlı
fəaliyyətini təmin etmək məqsədilə onların Sumqayıt Ehtiyat Mərkəzində
ehtiyat surətləri yaradılmışdır. Sistemlərin əsas və ehtiyat mərkəzlərdə yerləşən
serverləri arasında real vaxt rejimində informasiya mübadiləsi təşkil edilmişdir.
Ödəniş sistemləri sahəsində aparılan islahatların əhatə dairəsinin
genişləndirilməsi və regionlara istiqamətləndirilməsi, yaradılmış Milli Ödəniş
Sisteminin imkanlarından daha aktiv istifadə olunması, bütün ölkə üzrə vahid
elektron ödəniş məkanının yaradılması, hüquqi və fiziki şəxslərin maliyyə xid-
mətlərinə çıxış imkanlarının daha da artırılıması zərurətini nəzərə alaraq, Azər-
baycan Respublikası Prezidentinin 2004-cü il 9 dekabr tarixli Fərmanı ilə Azər-
baycan Respublikasında Milli Ödəniş Sisteminin nkişafı üzrə 2005-2007-ci
illər üçün Dövlət Proqramı təsdiq edilmişdir.
Dövlət Proqramına uyğun olaraq ölkədə kart ödənişlərinin daha da in-
kişaf etdirilməsi və Milli Ödəniş Sisteminin arxitekturasının tamamlanması
üçün yeni infrastrukturun – “MilliKart” Prosessinq Mərkəzi yaradılaraq
88
respublikada fəaliyyət göstərən 18 bankın idarəçiliyinə və istifadəsinə
verilmişdi.
Kommunal xidməti müəssisələrinin daxili informasiya sistemlərinin
beynəlxalq standartlar əsasında təkmilləşdirilməsi və ödəniş sistemləri infra-
strukturuna texnoloji inteqrasiyasının tamamlanmasının icrası ilə əlaqədar ola-
raq kommunal xidməti haqlarının yığımı üzrə Kütləvi Ödənişlər üzrə Mərkəz-
ləşdirilmiş nformasiya Sisteminin yaradılaraq 2008-ci ilin 11 iyul tarixindən
etibarən istismara verilmişdir. Sistem vasitəsilə KÖM S-ə qoşulmuş kommunal
xidməti müəssisələri üzrə ödənişləri həm nağd, həm də bankomatlarda və
KÖM S-in internet xidmətindən (www.apus.az) istifadə etməklə ödəniş kartları
vasitəsilə həyata keçirmək mümkündür.
2011-ci ilin 8 avqust tarixindən etibarən KÖM S vasitəsilə yol hərəkəti
qaydalarının pozulması ilə əlaqədar törədilmiş inzibati xətalara görə cərimələr
haqqında məlumat almaq və ödəniş aparmaq mümkündür.
Dövlət büdcəsinə ödəniləcək vəsaitlərin vahid platforma üzərindən
qəbul edilməsinin təmin edilməsi məqsədilə KÖM S-in texniki və funksional
imkanlarının genişləndirilərək “Hökumət Ödəniş Portal”ı yaradılmışdır.
Vergilər və Maliyyə nazirliklərinin aktiv iştirakı ilə bu qurumlar tərəfindən
toplanılması təmin edilən vergi və tədiyyə növlərinin 90 iqtisadi təsnifat kodu
üzrə ödənişlərinin “Hökumət Ödəniş Portalı” vasitəsilə toplanması təmin
edilmişdir. Yaradılmış imkan nəticəsində 11 aprel 2012-ci il tarixdən etibarən
vergi ödəyiciləri KÖM S-in ödəniş məntəqələrində və eyni zamanda internet
səhifəsində (www.apus.az), həmçinin Vergilər Nazirliyinin nternet Vergi
darəsi portalında ödəniş kartları vasitəsilə vergi və tədiyyə növləri üzrə
ödənişlərini apara bilərlər. Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun daxili informasiya
sisteminin “Hökumət Ödəniş Portalı”na inteqrasiya olunması üzrə işlər uğurla
yekunlaşdırılmışdır. nteqrasiya nəticəsində sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul
olan fiziki şəxslər, torpaq pay mülkiyyətçiləri və digər sığorta edənlərin ödə-
nişlərinin “Hökumət Ödəniş Portalı”nın infrastruktur imkanlarından istifadə
edilməklə qəbul edilməsi imkanı yaradılmışdır. Digər dövlət qurumlarının da-
xili informasiya sistemlərinin “Hökumət Ödəniş Portalı”na inteqrasiyası
istiqamətində işlər görülür.
Respublikasında əhalinin yaşayış şəraitini yaxşılaşdırmaq, mənzil
tikintisinin səmərəli maliyyələşdirmə mexanizmini yaratmaq, bu sahədə for-
malaşan təklifin alıcılıq qabiliyyətli real tələbə uyğunlaşmasını təmin etmək və
ipoteka kreditləşməsinə yerli və xarici investorları cəlb etmək məqsədi
ilə "Azərbaycan Respublikasında ipoteka kreditləri sisteminin yaradılması
haqqında" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2005-ci il 16 sentyabr tarixli
299 nömrəli Fərmanına uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi
Bankı nəzdində Azərbaycan poteka Fondu yaradılmışdır. 2005-ci il dekabrın
22-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən "Azərbaycan
Respublikasının Mərkəzi Bankı nəzdində Azərbaycan poteka Fondu haqqında