Microsoft Word zahid -ders vesaiti docx
Yüklə 4,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
97 Məsələn, tam inteqrasiya olunmuş meqatənzimləyicilər üç ölkədə mövcuddur, iki dövlətdə tənzimlənmə əsasən bir institutda mərkəzləşib, bir ölkədə konfederal sistem, altı ölkədə üç idarədən ibarət tənzimlənmə strukturu möv- cuddur, daha ikisində isə mövcud sistem dəyişiklik prosesindədir. Mərkəzi bankların iştirakına gəlincə, yeddi dövlətdə bank nəzarəti Mərkəzi Bankın daxi- lindədir və ya onunla sıx əlaqədədir, beş ölkədə banklara nəzarət orqanının Mərkəzi Bankdan heç bir asılılığı yoxdur, ikisində əsasən müstəqildir, bir dövlətdə isə sistem yenidən nəzərdən keçirilməkdədir. Bununla yanaşı, qeyd etmək lazımdır ki, inkişaf etmiş ölkələrin heç də hamısı öz maliyyə bazarlarının meqatənzimləyicilərinin yaradılması yolu ilə getməyiblər. Məsələn, ABŞ-da maliyyə sektorunun seqmentlərinə nəzarəti müxtəlif təşkilatlar həyata keçirir. Onlardan heç biri hökumət strukturuna daxil deyil, sığorta sahəsinin isə, ümumiyyətlə, federal tənzimləyicisi yoxdur. Maliyyə bazarı dünyanın ən çox inkişaf etmiş bazarlarından olan ABŞ maliyyə bazarının tənzimlənməsi istiqamətində islahatların gedişində (1999-cu ilin ikinci yarısında qəbul edilmiş maliyyə qanunvericiliyinin modernizasiyası haqqında qanun) meqatənzimləyicinin yaradılmasından imtina edib. ABŞ funksional tənzimləmə prinsipinin inkişaf etdirilməsi yolu ilə getmiş və ma- liyyə bazarlarının bir neçə idarəetmə orqanını qoruyub saxlamışdır. Sözügedən qanuna görə, ABŞ-ın qiymətli kağızlar bazarında fəaliyyət göstərən kredit təş- kilatlarının lisenziyalaşdırılması və nəzarəti SEC tərəfindən həyata keçirilir. Qəbul olunmuş bir faktdır ki, bank işi etimada əsaslanır. Biz artıq müştərilərin bir çox hallarda ayrı-ayrı bankların və bütövlükdə bank sisteminin ə manətləri qorumaq qabililyyətinə etimadını itirdiyinin şahidi olmuşuq. Sərt və ciddi bank nəzarəti özlüyündə maliyyə sabitliyinin təmin olunması üçün kifayət deyil. Maliyyə qeyri-sabitliyinin bank sektorundan kənarda çox sayda digər po- tensial mənbələri var, odur ki, nəzarətin məqsədləri böhranın qarşısının alınması üçün daha irəli getməlidirlər. Maliyyə qloballaşması özündə ölkələr arasındakı maliyyə əlaqələrinin dərinləşməsini, qiymətlərin liberallaşmasını və investisiya axınlarının artmasını, millətlərarası maliyyə institutlarının (idarələrinin) yaranmasını ifadə edir. Valyuta və avro-valyuta bazarlarının, xarici valyutada olan bank depozitlərinin, beynəlxalq maliyyə bazarlarından cəlb edilən vasitələrin, institusional investor- ların müştərək ehtiyatlarının, ayrı-ayrı ölkələrin sosial-iqtisadi inkişafında xarici ehtiyat paylarının artan həcmi və yüksək dinamikası maliyyə qloballaşması proseslərinin güclənməsini təsdiq edir. Bank nəzarətini həyata keçirən orqanların növləri müxtəlif ölkələrdə fərqlidir ki, bu da müxtəlif institusional, mədəni və inzibati şərtlərlə, həmçinin iqtisadiyyatın inkişaf dərəcəsi və kapital bazarının həcmi ilə izah edilir. Bəzi ölkələrdə vahid Mərkəzi Bank nəzarəti və tənzimi orqanı mövcuddur, digər bir sıra ölkələrdə isə bu funksiyanı bir-biriləri ilə sıx əməkdaşlıq edən xüsusi
98 nəzarət orqanları icra edir, belə ki, pul-kredit siyasətinin və bank nəzarətinin təkmilləşdirilməsi funksiyaları yenidən qurulur. Müxtəlif ölkələrdə istifadə olunan institusional yanaşmalardan asılı olaraq ölkənin maliyyə sektorunun fəaliyyətinə nəzarətin həyata keçirilməsi göstərilən funksiyaya əsasən və ya başqa şəkildə hökumət tərəfindən bu iş üzrə səlahiyyətləndirilən müxtəlif orqanlar arasında bölüşdürülür. Digər bəzi ölkələrdə koordinasiya problemləri idarələrarası işçi qruplarının, şuraların və digər konsultativ orqanların yaranması yolu ilə həll edilir ki, yaradılan bu qrupların, şuraların tərkibinə tənzimləyici (nizamlayıcı) və nəzarət orqanlarının nümayəndələri daxil edilir. Bir çox ölkələrdə maliyyə təşkilatlarının fəaliyyə- tinin tənzim olunması və ona nəzarət mərkəzi bankların, maliyyə nazirlik- lərinin, həmçinin, banklara, sığorta şirkətlərinə və qiymətli kağızlar bazarının iştirakçılarına nəzarət üzrə komissiyalar və s. bu kimi digər təşkilatlar tərəfindən həyata keçirilirdi. Beynəlxalq Valyuta Fondunun məlumatlarına görə, ölkələrin 76 %-ində bank nəzarəti mərkəzi banklar, 4 %-ində Maliyyə Nazirliyi, 20 %-ində qarışıq tipli orqanlar tərəfindən həyata keçirilir. Sonuncu üsul, məsələn, Fransada həyata keçirilir ki, burada nəzarət xüsusi olaraq yaradılan orqan-Bank Komissiyası tərəfindən Fransanın Milli Bankı ilə birgə icra edilir. Yalnız milli banklara təhkim edilən prudensial nəzarət fikrini Mərkəzi Avropa Bankı israrla dəstəkləyir. Bir çox ölkələrdə fond bazarlarını nizamlayan orqanlar bankları nizamlayan orqanlar ilə paralel olaraq işləyirlər. Buna misal olaraq Rusiyanı göstərmək olar ki, burada nəzarət orqanları sistemindəki rəhbər bənd rolunu Rusiya Federasiyasının Mərkəzi Bankı və Maliyyə Bazarları üzrə Federal Xidməti bərabərhüquqlu şəkildə icra edir. Həmçinin Fransada da Bank Komis- siyası, Birja Əməliyyatları üzrə Komissiya və Maliyyə Bazarları üzrə Şura ilə paralel olaraq işləyir. Yaponiyada fond bazarları, Financial Services Agency (FSA)–Maliyyə Xidmətləri Agentliyi tərəfindən müşahidə olunur, Yaponiyanın Mərkəzi Bankı isə bank sektorunu tənzimləyir. Avropa Birliyində bank nəzarəti orqanları Avropa Birliyi səviyyəsində necə olmalıdır, onun səlahiyyətlərinə nələr daxildir, bu orqan mərkəzi bank yanında fəaliyyət göstərməlidir, ya da tamamilə sərbəst, heç bir orqandan asılı olmayan bir orqan olmalıdır və s. bu kimi mövzularda geniş müzakirələr getməkdədir. 22 sentyabr 2010-cu il tarixində Avropa Parlamenti tərəfindən, həmçinin Avropa Birliyinin (AB) maliyyə sistemində islahatların keçirilməsi ilə bağlı qərar da bəyənilmişdir ki, bu islahatlar çərçivəsində maliyyə bazarlarının tənzimi, risklərin milli səviyyədə fraqmentləşdirilmiş fərdi təhlil problemlərinin aradan qaldırılması, həmçinin sistem risklərin erkən aşkar edilməsi və qarşısının alınması sisteminin inkişaf etməsi arxitekturasının və institusional quruluşunun təkmilləşməsi hesabına onun davamlılığını və sabitliyini təmin etməyə yönəlmiş bir sıra qanunverici təşəbbüslər qəbul olun- Yüklə 4,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|