Microsoft Word zahid -ders vesaiti docx



Yüklə 4,22 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə55/230
tarix14.09.2018
ölçüsü4,22 Mb.
#68459
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   230

 

 

111



Bankı valyuta bazarında dolları sataraq milli valyutanı qorumaq məqsədini qar-

ş

ıya  qoymuşdu.  Buna  BVF-nin  4  mlrd.  dollarlıq  kreditinin  birinci  transı  sərf 



olundu. Amma “piramida” elə hündür idi ki, vəsait uzun müddətə yetmədi. Di-

gər  tərəfdən  Rusiyada  milli  valyutanın  devalivasiyası  ona  görə  baş  verdi  ki, 

pulun artım artımı iqtisadiyyatın real sektorundakı artımı üstələyirdi. 

qtisadiyyatda  mənəvi  risk  investisiyanın  artmasına  səbəb  olur,  digər 

tərəfdən də kredit və borc alanların məsuliyyətsiz davranışı artmağa başlayır. 

  Beləliklə, dünyada bir-birinin ardınca baş verən böhranlar aydın şəkildə 

aşağıdakıları ortaya çıxardı: 

1. Borc alan ölkənin və onun vətəndaşlarının maraqlarını nəzərə almayan 

çətin  iqtisadi  problemlərin  həlli  üçün  nəzərdə  tutulan  birtərəfli  monetar 

yanaşma uğurlu hesab oluna bilməz;  

2.  Hər  bir  ölkənin  fərdi  xüsusiyyətlərini,  milli  adət-ənənələrini,  təbii 

resurslarını, intellektual və elmi-texniki potensialının səviyyəsini nəzərə alma-

dan stabilləşdirmə və “balansının tənzimlənməsi” tipli problemləri  həll  etmək 

mümkünsüzdür; 

3. Kapital əməliyyatları üzərindən bütünlüklə dövlət nəzarətinin götürül-

məsi spekulyativ əməliyyatların aktivləşməsinə, korrupsiyanın artmasına gətirib 

çıxarır.  Bu  isə  təkcə  həmin  ölkədə  yox,  bütün  dünyada  maliyyə  və  iqtisadi 

sabitliyin pozulmasına səbəb olur;  

4. BVF-nin borcalan ölkələr qarşısında xüsusi şərtlər, müxtəlif iqtisadi və 

siyası  sanksiyalar  tətbiq  etmək  imkani  var,  ancaq  onun  məsləhətləri  bəzi  hal-

larda  və  bu  digər  ölkə  və  onun  vətəndaşlarına  ziyan  vurmasına  baxmayaraq, 

Fondun belə məsuliyyət mexanizmi yoxdur.  

nkişaf etməkdə olan ölkələrdə valyuta və bank böhranlarının inkişafı və 

formalaşması  şəraitlərinin  analizinin  ümumi  nəticəsi  aşağıdakı  mövqelərdə 

cəmlənir: 

1. nkişaf etməkdə olan ölkələrdə maliyyə bazarının məhdud həcmi buna 

səbəb oldu ki, dövlət borclanmalarının həcmi özəl sektorda maliyyə imkanları-

nın ixtisarına gətirdi. Kommersiya bankları, öz növbəsində ölkə daxilində və-

saitin çatışmazlığı ilə əlaqəli beynəlxalq maliyyə bazarlarına üz tutmağa məc-

bur oldular;  

2. Özəl sektor tərəfindən xarici borcun yığımı ümumi şəkildə milli iqtisadi 

və maliyyə sisteminin davamlılığı üçün effektivdir, nəinki, hökumət tərəfindən 

xarici  borclanmanın  monopoliyası.  Hökumətin  əsas  borcalan  qismində  çıxış 

etməsi  vəziyyətində,  vəsaitlər  əsasən  büdcə  defisitlərinin  maliyyələşməsinə 

yönəldir və bu da xarici borcun ödənilməsi məsələsini daha da dərinləşdirir;  

3. nkişaf edən bazarlarda böhran vəziyyətinin formalaşması adətən çoxlu 

xarici  və  daxili  amillərin  kombinəedlmiş  təsirinə  əsaslanır.  Böhranların  əsas 

xarici amillərinə hər bir ölkə üçün əsas ixrac bazarlarında konyunkturun qeyri –

qənaətbəxş dəyişməsi, inkişaf etmiş ölkələrdə faiz dərəcələrinin artımı aiddir:  



 

 

112



Böhran  hallarını  qabaqlamağa  xidmət  edən  aşağıdakı  tövsiyələr  ciddi 

maraq doğurur:  

1. Kommersiya  bankları  üzərində  nəzarət  sisteminin  gücləndirilməsi 

(lakin onların kəsirlərinin dövlət hesabına örtülməsi yox); 

2. Maliyyə bazarları üzərində nəzarətin gücləndirilməsi; 

3. Böyük həcmdə borc vasitələrindən istifadə edən təşkilatların (banklar, 

investisiya  və  sığorta  təşkilatları  və  s.)  fəaliyyətində  şəffaflığın  (sürətli  və 

ə

lçatan informasiyanın) təmin olunması; 



4. Kredit  təsisatları  ilə  məşğul  olan  reytinq  agentliklərinin  fəaliyyətinin 

yaxşılaşdırılması; 

5. Bank  və  təşkilatlar  üzərində  korporativ  idarəetmə  sisteminin  güc-

ləndirilməsi; 

6. Sabit  pul  dövriyyəsi  və  real  valyuta  kursunun  təmin  olunması  (bu 

onların iqtisadi cəhətdən əsaslandırılmış hərəkətliliyini istisna etmir); 

7. Qısamüddətli  beynəlxalq  maliyyə  axınları  üzərində  güclü  nəzarətin 

təşkili. 

BVF-nin  müəyyənləşməsinə  görə  valyuta  böhranı  dəyişim  kursuna 

spekulyativ hücumlar zamanı devalvasiyaya yol açan və ya hökumətin valyu-

tanı müdafiə məqsədi ilə kifayət qədər xarici ehtiyatlardan istifadəsi zamanı baş 

verir. 


 Valyuta böhranlarının aşağıdakı klassifikasiyası mövcuddur: 

• Birinci tip – hər hansı ölkədə kursun sabitləşdirilməsi şəraitində pul küt-

ləsinin  artımı  ilə  bağlıdır,  hansı  ki,  daxili  qiymətləri  dünya  qiymətlərinə  nis-

bətdə artırır, bu isə ticarət balansını pozur və nəticədə sabit valyuta kursundan 

imtina olunur. 

•  kinci  tip  -  həddən  artıq  dövlət  borcunun  yığılması  ilə  əlaqədardır.  Bu 

müəyyən müddətdə investorların itməsinə yol açır, kapitalın “qaçışı” baş verir 

və kurs kəskin enir. 

• Üçüncü tip – özəl sektorun borcları ilə bağlıdır. 

• Dördüncü  tip-  dövlət  borcunun  həddən  artıq  yığılması  və  bu  borcun 

büdcənin  ödəmə  qabiliyyətində  olmaması  bu  isə  sonda  inflyasiya  və  deval-

vasiyaya yol açır. 

Borc  böhranı  –  elmi  ədəbiyyatda  borc  böhranının  birmənalı  traktovkası 

yoxdur. Bu elə bir vəziyyətdir ki, bu zaman borclu tərəf kredit qrafikinə uyğun 

öz xarici borcunu ödəmək qabiliyyətində olmur. Bir çox ölkələr daxili investisi-

yalaşdırma  zamanı  daxili  resursların  çatışmadığına  görə  xarici  borclanmaya 

müraciət  edir.  Bu,  əsasən  dövlət  büdcəsinin  maliyyələşməsi,  sosial-iqtisadi 

islahatlar, artıq borc öhdəlikləri zamanı meydana gələn problemdir. 

R. .Xasbulatov hesab edir ki, borc böhranının kəskinləşməsinin səbəblə-

rinə aşağıdakı amilləri aid etmək mümkündür: 

1. Borclu ölkənin xarici borclanma sferasında düzgün seçilməmiş siyasəti 

2. Xarici konyunkturanın kifayət qədər oynaması və ən əsası beynəlxalq 




Yüklə 4,22 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   230




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə