Microsoft Word zahid -ders vesaiti docx
Yüklə 4,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.1. Maliyy
12 1.1. Maliyyə institutları
Maliyyə vasitəçiliyi - Biznes və dövlət təşkilatları kimi kapital istifa- dəçilərini və pensiya fondları və şəxsi investorlar kimi kapital tədarükçülərini ə laqələndirən vasitəçilik fəaliyyəti. Bu termin, adətən, kommersiya və in- vestisiya banklarının fəaliyyətlərini təsvir etmək üçün istifadə olunur. Maliyyə vasitəçiliyinin ən çoxsaylı növləri inkişaf etmiş ölkələrdə inkişaf etmişdir. Maliyyə vasitəçilərinin hər növünün öz fəaliyyət dairəsi və xidmət sferası olsa da onlar arasında kəskin rəqabət şəraiti hökm sürür. Maliyyə vasitəçilərinin ölkə iqtisadiyyatında və fond axıınında rolu həm mütləq, həm də nisbi mənada xeyli dəyişməkdədir. Artıq tarixən qədim maliyyə vasitəçiliyi olan banklar öz yerlərini digər maliyyə qurumlarına ver- məkdədir. Maliyyə aktivləri içərisində pensiya fondlarının xüsusi çəkisi artmaqdadır. Bu proses əsasən dezintermediasiya prosesi ilə bağlıdır. Banklar getdikcə kapital bazarından investisiya institutları tərəfindən sıxışdırılmaqdadır. Sistem riskləri maliyyə sisteminin fəaliyyətinin pisləşməsi nəticəsində maliyyə xidmətlərinə çıxış imkanlarının məhdudlaşdırılması və real sektora neqativ təsir kimi qiymətləndirilir. Sistem risklərinin qiymətləndirilməsi zamanı sistem əhəmiyyətli maliyyə institutları mühüm rol oynayır. Maliyyə institutlarının sistem əhəmiyyətliliyinin müəyyən edilməsində üç meyar seçilir. Meyarlar birbaşa və dolayı təsir kanallarını özündə əks etdirirlər. Ölçü və əvəzetmə dərəcəsində birbaşa təsir, dolayı təsir qarşılıqlı əla- qədə özünü göstərir. Bu meyarlar aşağıdakılardır: 1. Ölçü. Maliyyə institutlarının göstərdikləri xidmətlərin maliyyə sistemində xüsusi çəkisi sistem əhəmiyyətini əks etdirən amillərdən biridir. Maliyyə institutlarının apardıqları əməliyyatların xüsusi çəkisinin yüksək olması onun bazarda sistem əhəmiyyətli olmasının göstəricisidir. 2. Əvəzetmə. Bəzi maliyyə institutları iqtisadiyyatda vacib rol oyna- yırlar. Onlar böyük həcmə və ya digər institutlarla əlaqədə olduqları üçün deyil, bu institutlar xüsusi xidmətlər göstərdikləri üçün sistem əhəmiyyəti daşıyırlar. Belə institutlara ödəniş və klirinq sistemləri, kastodial xidmətlər və s. aid etmək olar. 3. Qarşılıqlı əlaqə. Maliyyə sisteminin komponentləri arasında qarşılıqlı ə laqə nəticəsində fərdi maliyyə institutunda yaranan problemlərin maliyyə sisteminə yayılmasıdır. Bank sistemi ikipilləli təşkil olunur. Ölkənin bank sisteminin mərkəzində duran Mərkəzi Bank “Banklar Bankı” kimi çıxış edir və ona iqtisadi baxımdan bir çox vəzifə və funksiyalar verilmişdir. Hər şeydən əvvəl, Mərkəzi Bank son kredit instansiyasıdır. Qanunvericiliklə ona verilmiş hüquqdan istifadə edərək bank sistemini tənzimləyir, onların iqtisadiyyata təqdim etdiyi kreditləri və depozit qəbulunu dolayı yolla müəyyən edir. Mərkəzi banklar dövriyyədəki nağd pulun emitentidir və iqtisadiyyata pul təklifinin əsasını təşkil edən pul
13 bazasını əlində olan pul siyasəti alətləri ilə müəyyən edir. Milli pulun daxili və xarici dəyərini qoruyur. Hökumətə maliyyə və iqtisadi məsələlərdə müşavirlik edir. Göründüyü kimi, bir dövlət orqanı kimi, onun bir çox vəzifələri vardır. Kredit- maliyyə qurumlarının ən ilkin və geniş yayılmış forması bank- ların da daxil olduğu depozit institutlarıdır. Depozit institutu olan kommersiya bankları, demək olar ki, bütün ölkələrdə iqtisadiyyatın əsası üçün başlıca mənbədir. Maliyyə bazarlarında əmanət toplayan qurumlar aşağıdakılardır: Kom- mersiya bankları, Əmanət bankları, Əmanət və Kredit birlikləri, Kredit ittifaqla- rı və Pоçt-bank qurumları olmaqla beş qrup altında toplaya bilərik. Bank - fiziki və hüquqi şəxslərdən depozitlərin və ya digər qaytarılan vəsaitlərin cəlb edilməsi, öz adından və öz hesabına kreditlərin verilməsini, ha- belə müştərilərin tapşırığı ilə köçürmə və hesablaşma-kassa əməliyyatlarını məcmu halda həyata keçirən hüquqi şəxsdir. qtisadi subyektlərin pul vəsait- lərini müvəqqəti cəlb edən, sərəncamında olan pul vəsaitlərini (xüsusi və cəlb etdiyi pul və saitlərini) müddətlilik, qaytarılmaqlıq, ödənclilik və təminatlılıq şə rti ilə öz hesabına və öz adından yerləşdirən, fiziki və hüquqi şəxslər üçün hesablar açan, bu hesablarla bağlı əməliyyatlar aparan, iqtisadi subyektlərə müxtəlif maliyyə xidmətləri göstərən müstəsna hüquqa malik maliyyə-kredit institutu. Ə manət bankı - əhalinin müvəqqəti pul vəsaitlərini toplayan kredit təşkilatıdır. Əmanət bankları region, yaxud şəhər səviyyəsində fəaliyyət gös- tərən kiçik kredit institutu kimi meydana gəlmişdir. Onlar ABŞ, Britaniya, Avstraliya və bir sıra Skandinaviya ölkələrində inkişaf etmişdir. Hazırda ə manət banklarının fəaliyyətinə dövlət nəzarət edir, bu onların əməliyyatlarına qarant durmaq üçün lazımdır. Əhali öz pullarını cari, investisiya və digər hesab- lara yatırır. Vəsaitlərin yerləşdirilməsi, bank, ipoteka və istehlak kreditlərinin verilməsi, aksiya və sənaye istiqrazların alınması, müxtəlif kredit kartlarının buraxılması yolu ilə həyata keçirilir. Bəzi ölkələrdə (Avstraliya, Britaniya) ə manət bankları toplanmış vəsaitlərin mühüm bir hissəsini dövlət qiymətli kağızlarının alınmasına sərf edir. Öz portfellərinin diversifikasiyası və kredit qabiliyyətini artırmaq üçün onlar kommersiya banklarının fəaliyyət sferasına nüfuz edərək passiv və aktiv əməliyyatları rəngarəngləşdirməyə çalışırlar. Ə manət və kredit birlikləri (ƏKB) ev, avtomobil kimi istehlak kreditləri sahəsində ixtisaslaşırlar. Əmanət və kredit birlikləri, əhalidən topladıqları ə manətləri inşaat-mənzil sahəsinə yönəldən quruluşlardır. ƏKB mənzil tikintisi sahəsinin maliyyəsi mövzusunda ixtisaslaşır və bunların xidmətindən başlıca olaraq orta gəlirə sahib olan fərdlər istifadə edir. Kredit ittifaqları - mənafe ümumiliyi əsasında könüllü birləşən fiziki şə xslərin və (və ya) kiçik sahibkarlıq subyekti olan hüquqi şəxslərin sərbəst pul vəsaitlərini cəmləşdirmək yolu ilə özlərinin qarşılıqlı kreditləşdirilməsi üçün yaratdıqları bank olmayan kredit təşkilatıdır. Qarşılıqlı kreditləşmə Kredit Yüklə 4,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|