14
ittifaqında toplanan pul vəsaiti hesabına üzvlərin təsərrüfat və sosial ehti-
yaclarının ödənilməsi üçün verilən qısa və uzunmüddətli kreditdir. Kredit
ittifaqı öz əmlakına malikdir, öz adından əmlak və qeyri-əmlak hüquqları əldə
edə bilər, məhkəmədə iddiaçı və cavabdeh ola bilər.
Azərbaycan Respublikasında "Kredit ittifaqları haqqında" Qanun 2 may
2000-ci ildə qəbul edilmişdir (2001-ci il 23 noyabr və 30 sentyabr 2010-cu il
tarixli əlavə və dəyişikliklərlə) və kredit ittifaqları könüllü, mənafe əsasında bir-
ləşən fiziki şəxslərin, kiçik sahibkarlıq subyekti olan hüquqi şəxslərin sərbəst
pul vəsaitlərini cəmləşdirmək yolu ilə özlərinin qarşılıqlı kreditləşdirilməsi
üçün yaratdıqları bank olmayan kredit təşkilatıdır.
Azərbaycan Respublikasının ərazisində banklar və bank olmayan kredit
təşkilatları bank fəaliyyətini Mərkəzi Bankın verdiyi xüsusi razılıq (lisenziya)
ə
sasında həyata keçirilə bilər və Depozit əməliyyatlarını yalnız banklar və poçt
rabitəsinin milli operatoru
tərəfindən həyata keçirilir.
Maliyyə xidmətlərinin göstərilməsi üçün poçt rabitəsinin milli operatoru-
na xüsusi razılıq (lisenziya) verilməsi və fəaliyyətinə dair prudensial tənzim-
ləmə qaydaları “Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı haqqında” və
“Poçt haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunlarına və digər normativ
hüquqi aktlarına uyğun olaraq hazırlanmış və poçt rabitəsinin milli operatoruna
maliyyə xidmətlərinin göstərilməsi üçün xüsusi razılıq (lisenziya), onun filial
və şöbələrinə isə icazələrin verilməsi qaydalarını, habelə maliyyə xidmətləri
sahəsində Milli operatorun fəaliyyətinə dair prudensial normativləri və tələbləri
müəyyən edir. Milli operator, onun filial və şöbələri maliyyə xidmətləri
sahəsində yalnız Mərkəzi Bankın verdiyi lisenziyada və icazədə nəzərdə
tutulmuş fəaliyyət növləri ilə məşğul ola bilərlər. Milli operatorun şöbəsinə
maliyyə xidmətlərinin həyata keçirilməsi üçün icazə yalnız nəzdində fəaliyyət
göstərdiyi filialın maliyyə xidmətlərinin göstərilməsinə icazəsi olduğu halda
verilə bilər. Maliyyə xidmətlərinin həyata keçirilməsi üçün lisenziya və icazələr
müddətsiz verilir. Lisenziya və icazə verildiyi gündən qüvvəyə minir. Milli
operatorun fəaliyyətinə dair prudensial normativlərin və tələblərin müəyyən
edilməsi maliyyə xidmətləri sahəsində onun təhlükəsiz və etibarlı fəaliyyətinin
təmin edilməsi məqsədini daşıyır. Avropa ölkələrində poçt sistemi müəssisə-
lərində əhaliyə direkt geniş spektrli və keyfiyyətli bank-maliyyə xidmətləri
təklif edilməkdədir.
Milli operator maliyyə xidmətləri sahəsində aşağıdakı fəaliyyət növlərini
həyata keçirə bilər:
1. poçt hesablarının açılması və aparılması;
2. pul köçürmələrinin həyata keçirilməsi;
3. maliyyə təsisatlarında, o cümlədən Azərbaycan Respublikasının Mər-
kəzi Bankında müxbir hesablarının açılması;
4. poçt əmanətlərinin qəbul edilməsi;
15
5. ödəniş vasitələrinin, o cümlədən debet və kredit kartlarının, poçt çeklə-
rinin buraxılması;
6. müştərilərin sifarişi və vəsaiti hesabına xarici valyutanın alqı-satqısı;
7. nağd pulun və digər qiymətlilərin inkassasiyası.
Maliyyə xidmətlərinə bilavasitə rəhbərlik edən Milli operatorun vəzifəli
şə
xsləri ali iqtisadi və ya hüquqi təhsilə və bank-maliyyə sahəsində azı 4 illik iş
stajına və etibarlı işgüzar nüfuza malik olmalıdır. Maliyyə xidmətlərinə
rəhbərlik edən filialın vəzifəli şəxsi(ləri) ali və ya orta ixtisas təhsilinə, azı 3
illik iş stajına, bank işinə dair peşə hazırlıq kursunun sertifikatına və etibarlı
işgüzar nüfuza malik olmalıdır. Maliyyə xidmətlərini həyata keçirən şöbənin
rəhbəri etibarlı işgüzar nüfuza malik olmalıdır.
nvestisiya bankları - Uzunmüddətli borc kapitalını səfərbərliyə alan və
onu qiymətli kağızlara qoyuluş formasında borc alanlara (dövlətə və şirkətlərə)
verən, onların emissiyasını və yerləşməsini, eləcə də, birjada və birjadan
kənarda qiymətli kağızların alqı-satqısını təşkil edən bank. Başqa sözlə, inves-
tisiya bankı, əsasən yeni əsas fondların yaradılması sferasında uzunmüddətli
kapital qoyuluşları ilə əməliyyatlarda ixtisaslaşan maliyyə idarəsidir.
nvestisiya banklarının funksiyaları aşağıdakılardır: aksiya və istiq-
razların yenidən bölgüsünü həyata keçirir; avrovalyuta bazarında avroistiqraz
və avroaksiya yerləşdirilməsinə vasitəçilik edir və korporativ şirkətlərə
investisiya mövzusunda müşavirlik xidməti verir.
nkiş
af bankları -
daha çox sərmayə bazarının inkişaf etmədiyi və ya
sərmayənin qıt olduğu ölkələrdə ortaya çıxmışdır. nkişaf banklarının vəzifələri
aşağıdakılardır: nvestisiya layihələri hazırlamaq və investisiyanı stimullaş-
dırmaq məqsədi ilə uzunmüddətli kredit xətti açmada yardımlar; Şirkətlərin
səhmlərini alaraq investisiya prosesində iştirak edirlər; Xarici sərmayənin
investisiya sahələrinə yönəlməsinə vasitəçilik edirlər.
poteka bankı - Daşınmaz əmlakın girovu kimi uzunmüddətli ssudalar
verən ixtisaslaşmış bank. Əsas xüsusiyyətləri aşağıdakılardan ibarətdir:
ssudalara görə dərəcələr borc alanın maliyyə vəziyyətindən asılıdır; borcun
vaxtında qaytarılmaması əmlakın itirilməsinə səbəb olur; ipoteka krediti,
ipotekaların yenidən satışı, müxtəlif texniki xidmətlərə ixtisaslaşan qeyri-de-
pozit institutudur; investor tərəfindən yenidən satış üçün ipoteka mənbəyidir;
daşınmaz əmlakın girovu ilə təmin olunan girov kağızı buraxır.
nstitusional investor - Müştərilərinin adından maliyyə bazarı alətlərinə
böyük həcmdə investisiya edən maliyyə institutları.
nvestisiya institutları - investisiya münasibətləri, xüsusilə qiymətli ka-
ğ
ızlarla bağlı vasitəçilik xidməti göstərən konsaltinq fəaliyyəti üzrə ixtisaslaşan
maliyyə qurumu. Göstərdiyi xidmət növlərindən asılı olaraq investisiya şir-
kətləri, investisiya fondları, investisiya vasitəçiləri, investisiya məsləhətçiləri
kimi investisiya institutları mövcuddur.