Microsoft Word zamanin sinagi-26. 10. 16. doc
Yüklə 2,49 Kb. Pdf görüntüsü
|
B u l u d x a n X ə l i l o v 70 var: “Bir dəfə Dostoyevski müəmmalı bir fikir söyləmiş- di: “Dünyanı gözəllik xilas edəcək”. Bu nə deməkdir? Uzun müddət mənə elə gəlirdi ki, sadəcə, bir deyimdir. Bu axı necə ola bilər? Tarix boyu qana həris gözəllik, kimi və nədən xilas edib? Nəcibləşdirib, yüksəldib – bəli, amma kimi xilas edib? Amma gözəlliyin mahiyyətində, xüsusilə də incəsənətin mövqeyində belə bir xüsusiyyət var: əsl bədii əsərin inandırıcılığı təkzibolunmazdır və o hətta ən güclü müqavimət göstərən qəlblərə belə hakim kəsilə bilir. Siyasi nitqi, israrlı publisistikanı, sosial həyat proqramını, fəlsəfi sistemi həm yanlışlıqlarla, həm də yalanlarla zahi- rən hamar, həmahəng şəkildə qurmaq olar; nələr gizlədi- lib, nələr təhrif olunub – dərhal gözə çarpmayacaq. Və əgər əks-yönəmli nitq, publisistika, proqram, başqa sis- temli fəlsəfə mübahisəyə qalxmış olarsa da, – yenə hər şey əvvəlki kimi həmahəng və hamar qalacaq və yenə də hər şey düz gələcək. Buna görə də onlara inam həm var və həm də yoxdur. Sadəcə, deyirlər: adamın ürəyinə yatmır. Bədii əsər isə öz sınağını özündəcə daşıyır: süni, qondarma konsepsiyalar obrazlarla sınaqdan keçə bilmir: həm birincilər, həm də ikincilər dağılıb gedir, çəlimsiz, solğun görkəm alır, heç kəsi inandıra bilmir. Həqiqəti canına hopdurmuş və onu kəskin – canlı şəkildə təqdim edən əsərlər isə bizi amiranə tərzdə öz təsirləri altına sa- Z a m a n ı n s ı n a ğ ı n d a n k e ç ə n l ə r . . . 71 lır, özlərinə cəzb edirlər – və heç kəs, heç vaxt, hətta əsr- lər keçəndən sonra da onları təkzib etmək fikrinə düşmür. Ola bilər ki, Həqiqət, Xeyir və Gözəllik üçlüyünün bu qədimi vəhdəti materialist gəncliyimizdə düşündüyü- müz kimi, sadəcə, təmtəraqlı formul deyil. Əgər bu üç ağacın başları, tədqiqatçıların dedikləri kimi, birləşirsə, lakin bu zaman Həqiqət və Xeyirin yetərincə açıq, yetə- rincə aşkar duyulan pöhrələri basılıb əzilmişdirsə, kə- silmişdirsə, irəli buraxılmırsa – onda ola bilməzmi ki, Gözəlliyin ecazkar, öncədən necə olacaqları bilinməyən, gözlənilməz pöhrələri özlərinə yol tapa bilsin, elə həmin yerdəcə üzə çıxsın və onların hər üçünün işini görmüş olsun? Belə olan halda Dostoyevskinin “Gözəllik dünyanı xilas edəcək” deyimi təsadüfən yox, peyğəmbərcəsinə söylənilmiş olmur ki? O axı çox şeyi görə bilirdi, hər şey ona heyrətamiz dərəcədə əyan olurdu. Deməli, incəsənət, ədəbiyyat, doğrudan da, müasir dünyaya kömək edə bilər?” (Aleksand Soljenitsın. Seçilmiş əsərləri. Bakı, “Şərq-Qərb”, 2010, s.14-15). Deməli, Həqiqət, Xeyir və Gözəllik birləşməlidir. Onların hər üçünün vəhdəti irəliyə buraxılmalıdır. Ancaq bu vəhdətə qədər gözəlliyin xilas etmə imkanı barədə düşünmək lazımdır. Gözəllik kimi xilas edə bilər? Gözəl- lik kimdən kimi xilas edə bilər? Eyni zamanda Gözəllik nəyi xilas edə bilər və nədən xilas edə bilər? Gözəllik hamını nəcibləşdirə də bilməz. Nəcib olmayana nəcib B u l u d x a n X ə l i l o v 72 olan gözəllik təsir edə bilməz, dəyişə bilməz. O cümlə- dən gözəllik də nəcib olmayanların qəlbinə yol tapa bil- məz. Nəcib olmayanlar gözəlliyi və onun pöhrələrini elə əzirlər ki, heç “uf”da demirlər. Gözəlliyi və onun pöhrə- lərini əzmək nəcib olmayanların əlində çox asan bir işdir. Odur ki, gözəlliyi qorumaq, onun pöhrələrini inkişaf etdirmək asan başa gəlmir. Bu yolda gözəllik həqiqət və xeyirlə birləşməlidir, vəhdət yaratmalıdır. Həm də ədə- biyyatın, incəsənətin meydanını müasir dünyada, məhz müasir dünyada genişləndirmək lazımdır. Dünya hər şeyi silahla, güclə idarə etmək dövrünü yaşayıbdır. Hal- hazırda elmi-texniki tərəqqi dövründədir. Dünyanın yalnız elmi-texniki tərəqqiyə olan ehtiyacı ilə dünya irəli gedə bilməz. Müasir dünyanın həqiqət, xeyir, gözəllik vəhdəti ilə yanaşı, ədəbiyyat və incəsənətə də ehtiyacı az deyil. 13.02.2015 Z a m a n ı n s ı n a ğ ı n d a n k e ç ə n l ə r . . . 73 İnsan ömrü nəyə sərf olunur? İnsan ömrü nəyə sərf olunur? Görəsən, bunun barə- sində hər bir kəs fikirləşirmi? Birisi yüngül həyat sevinc- ləri ilə yaşayır. Birisi səadət axtarmaq üçün səhərdən axşama qədər işləyir, planlar cızır. Birisi xəyallarda öz gələcəyini axtarır. Birisi yeyib-içir, yatır. Birisi mümkün olmayanı arzulayır. Birisi mümkün olmayan nəyinsə istəyində olur. Birisinin bəxti gətirir. Birisi… Birisi… Birisi… Birisinin isə heç dünya vecinə deyil, həyatdan öz payını götürür. İstədiyini və arzuladığını o dəqiqə alır. İmkan vermir ki, istəyinin üstündən zaman, vaxt keçsin. Ancaq dünyada elə bir qanun yoxdur ki, hər bir kəsin öz qəribəliyini tənzimləsin. Bizim hər birimiz nəyi biliriksə, elə onu da bilirik… Bilmədiklərimiz barədə düşünmürük. Əksər vaxt öyrəndiklərimiz və öyrənmək istədiklərimiz bir parça çörək qazanmağa xidmət edir. Bu isə elə bir ov tələsidir ki, həmin tələyə hər an düşmək mümkündür. Ov tələsi bizi hər an gözləyir. Hər birimiz tələyə necə çörək qoyulduğunu görmüşük. Və tələ yiyəsinin o çörəyə gə- ləni tutduğunu da görmüşük. Ona görə də tələyə düşmə- mək üçün bizə verilən çörəkdən də ehtiyatlı olmalıyıq. Yəqin ki, çox görmüsünüz: balıq ovunda qarmağa qurdu keçirib suya atırlar. Bu qurdu yeməyə gələn balığı tutur- lar. Görün bu yolla gündə saysız-hesabsız balıqları necə ovlayırlar. Əslində çörək verənin özü də çörək qazanmaq Yüklə 2,49 Kb. Dostları ilə paylaş:
|